Kamienica przy ulicy Stawowej 10 w Katowicach
Kamienica przy ulicy Stawowej 10 w Katowicach – kamienica mieszkalno-biurowa w Katowicach, położona jest przy ulicy Stawowej 10 w dzielnicy Śródmieście. Powstała w 1896 roku według projektu Maxa Grünfelda w stylu neorenesansu północnego.
 Kamienica od frontu (2007) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Stawowa 10, |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
5+1 |
| Ukończenie budowy |
1896 |
| Ważniejsze przebudowy |
2009 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′35,6″N 19°01′06,7″E/50,259889 19,018528
| |
Historia
edytuj
Kamienica została wzniesiona w 1896 roku[1][2], a jej projekt opracował Max Grünfeld, co wynika z odnalezionego w 2013 roku archiwalnego projektu budynku, który był wpięty w akta Szkoły Podstawowej nr 10 im. M. Skłodowskiej-Curie w Katowicach, mającej do 2017 roku swoją siedzibę przy ulicy Stawowej 6[3][4][5]. Niektórzy autorzy podają, iż powstała ona według projektu Georga Zimmermanna[6][7][2], który był też jednym ze współwłaścicieli budynku[7]. W 1914 roku właścicielem kamienicy byli handlowcy – bracia Markusowie[6].
W latach międzywojennych[6] w murach kamienicy funkcjonowała restauracja „Zdrój Okocimski”, która była jednym z bardziej znanych lokali w Katowicach. Pierwotnie w jej miejscu funkcjonowała zaś piwiarnia Konrada Kisslinga[8]. Tymczasowo, tj. do 1932 roku działała tutaj Izba Rzemieślnicza w Katowicach[6], której prezesem był wówczas Piotr Łyszczak. W tym też czasie swoje biuro miała tu Rada Notarialna, kierowana przez Antoniego Rostera[9]. W 1935 roku właścicielem budynku pod nr. 10 było Poznańsko-Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń. W tym czasie swoją siedzibę miały w nim następujące przedsiębiorstwa i instytucje: polski specj. dom higieniczny „Sanitas”, Śląski Klub Automobilowy, biuro sprzedaży polskich walcowni cynku i restauracja „Zdrój Okocimski”[10].
W październiku 1945 roku w kamienicy rozpoczęła działalność kawiarnia i restauracja „U Literatów”[11], a w 1948 roku swoją siedzibę miał w tym samym budynku Wojewódzki Związek Zrzeszeń Kupieckich, którego prezesem był wówczas Walenty Jerzykiewicz[11].
26 października 1994 roku w kamienicy przy ulicy Stawowej 10 otwarto restaurację sieci Burger King. W późniejszych latach w miejscu Burger Kinga działała księgarnia sieci Matras[8]. W 2009 roku kamienica została odnowiona. Wyremontowano jej elewację frontową, a także odtworzono sterczyny[6]. W 2018 roku w kamienicy działała m.in. placówka bankowa[6], a pod koniec lipca 2023 roku w systemie REGON było zarejestrowanych 10 aktywnych podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy Stawowej 10, w tym m.in.: studio pilatesu, klinika medycyny estetycznej[12], placówka ING Banku Śląskiego[13] oraz kantor[14].
Charakterystyka
edytujKamienica mieszkalno-biurowa położona jest przy ulicy Stawowej 10 w Katowicach, na obszarze dzielnicy Śródmieście[1], w pierzei zwartej zabudowy ulicy[3]. Jest to budynek murowany z cegły[3], powstały na planie zbliżonym do litery „L[2]”, zwieńczony dachem dwuspadowym krytym dachówką[2], z lukarnami[15]. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 384 m². Liczy 5 kondygnacji nadziemnych i 1 podziemną[1].
Kamienica architektoniczne reprezentuje styl neorenesansu północnego[2] (bądź historyzm[3]). Fasada na poziomie potynkowanego i boniowanego parteru jest trzyosiowa, a wyżej czteroosiowa, z czego dwie środkowe osie odpowiadają szerokości centralnej osi parteru[2]. Jest ona dodatkowo niesymetryczna i oblicowana żółtą cegłą, z tynkowanym detalem architektonicznym[2]. Cała fasada jest wyraźnie podzielona na dwie części[6]. Oś lewa jest lekko zryzalitowana i zakończona ozdobnym szczytem uskokowym[3]. Na osi prawej na poziomie trzeciej i czwartej kondygnacji znajduje się wykusz[3] wsparty na konsolach[2]; na osiach bocznych drugiej i trzeciej kondygnacji znajdują się balkony[3] z kutymi balustradami, oparte na ozdobnych konsolowych wspornikach[2], a w elewacji tylnej znajduje się ryzalit klatki schodowej[3].
Otwory okienne parteru zostały zakończone odcinkowo i są ujęte w profilowanych tynkowych opaskach. Otwory okienne od drugiej do czwartej kondygnacji są prostokątne, z czego w ryzalicie trójdzielne, a w wykuszu dwudzielne ze słupkiem. Są one ujęte w opaski tynkowe zdobione w nad- i podokiennikach płycinami[3] z motywami roślinnymi i kartuszami[15]. Stolarka okienna jest czterokwaterowa ze ślemieniem[3].
Brama przejazdowa znajduje się na skrajnej osi budynku[2], a przykryta jest sklepieniem krzyżowym na gurtach wspartych na lizenach[3]. Sklepienie pokryto szablonową polichromią florystyczną[2]. Posadzka w sieni jest ceramiczna, a drewniane dwubiegowe schody na klatce schodowej mają oryginalną metalową balustradę[3]. Na klatce zachowały się także oryginalne szyby ze szkła trawionego[15].
Oficyny budynku, boczna i tylna, pochodzą z czasu budowy kamienicy[3].
Kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Klajmon 1997 ↓, s. 134.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Laskownicka 1993 ↓, s. 1.
- ↑ Sławomir Pastuszka: Genealogia: Wokół Ignatza Grünfelda i jego rodziny. www.slawekpastuszka.pl, 2023-02-13. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 10 im. Marii Curie-Skłodowskiej w Katowicach, Historia szkoły [online], sp10kat.szkolnastrona.pl [dostęp 2023-07-31] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Bulsa 2018 ↓, s. 216.
- ↑ a b Abramski 2000 ↓, s. 53.
- ↑ a b Przemysław Jedlecki; Kotusz: Historia ulicy Stawowej w pigułce. Od karczmy do pierwszego w Katowicach McDonalda. katowice.wyborcza.pl, 2016-04-21. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ Abramski 2000 ↓, s. 54.
- ↑ Księga… 1935 ↓, s. 133.
- ↑ a b Abramski 2000 ↓, s. 55.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ ING Bank Śląski: Placówki bankowe, oddziały i bankomaty. Katowice. www.ing.pl. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ Kantor Katowice: Kontakt. www.kantor.katowice.pl. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
- ↑ a b c KAMIENICE PRZY STAWOWEJ – budynek skrywający piękną polichromię. twojestrony.info, 2020-08-20. [dostęp 2023-07-31]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jerzy Abramski, Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, ISBN 83-913341-0-4 (pol.).
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Barbara Klajmon, Katowicka kamienica mieszczańska. 1840–1918. Śródmieście, wyd. 1., Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 1997, ISBN 83-85871-09-8 (pol.).
- Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935 (pol.).
- J. Laskownicka, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice, ul. Stawowa 10, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1993 (pol.).