Kamienica przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach
Kamienica przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach – zabytkowa narożna kamienica mieszkalno-handlowa, położona przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach, w dzielnicy Śródmieście. Powstała ona w 1905 roku w stylu secesyjnym według projektu Franza Jaunicha w miejscu neorenesansowego budynku z lat 60. XX wieku autorstwa Ignatza Grünfelda.
 nr rej. A/723/2020 z dnia 1 marca 1994 roku
| |
 Kamienica od frontu (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Ul. Staromiejska 21, |
| Typ budynku |
kamienica mieszkalno-handlowa |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Franz Jaunich |
| Kondygnacje |
5+1 |
| Powierzchnia użytkowa |
980 m² |
| Ukończenie budowy |
1905 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie Katowic  | |
 50°15′29,6″N 19°01′28,2″E/50,258222 19,024500
| |
Historia
edytujZabytkowa kamienica została wzniesiona w miejscu wcześniejszego jednopiętrowego budynku z lat 60. XIX wieku. Był to budynek neorenesansowy z lat 1864–1877 zaprojektowany przez Ignatza Grünfelda[1]. Pierwszym właścicielem kamienicy był Simon Feige, w 1877 roku został nim Carl Cyber, a w 1898 roku przeszedł na własność Szliemanna[2].
Z 1898 roku pochodzą pierwsze projekty podniesienia kamienicy o dwie i pół kondygnacji. Był to projekt Zimermanna z czerwca 1898 roku[2]. W 1903 roku właścicielem kamienicy został mistrz budowlany Josef Piechulek, który dokonał przebudowy wewnątrz budynku zmieniając w nim układ pomieszczeń[2].
W 1904 roku właścicielem kamienicy został G. Schalscha, który dokonał przebudowy od podstaw całej kamienicy[2]. Kamienica w obecnej firmie została wzniesiona w 1905 roku[3], a zaprojektował ją Franz Jaunich[4][5][1] – mistrz budowlany z Królewskiej Huty (Chorzowa). W sierpniu 1912 roku przebudowano parter kamienicy, a autorem projektu przebudowy był mistrz budowlany Hugo Weissenberg[2].
W 1932 roku właścicielem kamienicy została rodzina Sarnowskich. Jeszcze w tym samym roku Tomasz Sarnowski adaptował parter kamienicy na kawiarnię. Projekt adaptacji opracował mistrz budowlany z Katowic Jan Widuch[2]. W 1935 roku właścicielem kamienicy przy ówczesnej ulicy B. Pierackiego 21 dalej był Tomasz Sarnowski. Działały tutaj wówczas następujące firmy: spółka akcyjna Międzynarodowi ekspedytorzy, „Dental-Depot” W. Hoffmana, wytwórnia złota dentystycznego „Plaurum” H. Finklera i owocarnia M. Knappika[6].
Po 1945 roku w kamienicy wznowiła funkcjonowanie kawiarnia Tomasza Sarnowskiego[7]. Kawiarnia ta funkcjonowała do 1950 roku, kiedy to lokal został przejęty przez Katowickie Zakłady Gastronomiczne Przedsiębiorstwo Państwowe, zaś wyższe kondygnacja w tym czasie miały charakter mieszkalny. W latach 80. XX wieku zaadaptowano lokal gastronomiczny na sklep[2].
W dniu 1 marca 1994 kamienica została wpisana do rejestru zabytków[3] województwa katowickiego[8]. W latach 90. XX wieku wyremontowano elewację, wprowadzając nową kolorystykę[2]. W 2000 roku działał tu sklep „Karol” specjalizujący się w asortymencie towaru związanego z pierwszymi komuniami świętymi[7]. W 2011 roku kamienica ta przeszła renowację[5].
Pod koniec sierpnia 2022 roku w systemie REGON zarejestrowanych było łącznie sześć aktywnych podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy Staromiejskiej 21. Wśród nich są to m.in.: kancelarie radców prawnych, kancelaria adwokacka, pracownia złotnicza[9] i perfumeria[10].
Charakterystyka
edytuj
Zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa położona jest przy ulicy Staromiejskiej 21 w katowickiej dzielnicy Śródmieście[11]. Jest to kamienica narożna (róg z ulicą A. Mielęckiego), usytuowany w linii pierzei ulicznej[1]. Od tyłu kamienicy znajduje się podwórze gospodarcze z wtórnymi budynkami[2].
Jest to budynek murowany z cegły[2], wzniesiony na planie odwróconej litery „L”, kryty dachem dwuspadowym z mansardami[1] pokryty dachówką ceramiczną, zaś hełmy lukarn blachą cynkowaną[2]. Powierzchnia użytkowa kamienicy wynosi 980 m², zaś powierzchnia zabudowy 282 m². Posiada ona pięć kondygnacji nadziemnych i podpiwniczenie[11].
Kamienica powstała w stylu secesyjnym[4]. Fasada kamienicy jest częściowo tynkowana, a także częściowo obłożona licowaną cegłą[4]. Parter został z biegiem czasu przebudowany, zaś na wyższych kondygnacjach, po północnej stronie fasada jest sześcioosiowa, zaś po stronie zachodniej ma cztery osie[1]. Osie narożne kamienicy tworzą nieznaczny pseudoryzalit, zaś osie skrajne są flankowane bonitowanymi lizenami. Na trzeciej i czwartej kondygnacji w elewacji i zachodniej znajdują się balkony oparte na zdobionych wspornikach[1]. Wokół okien znajdują się stylizowane i geometryzowane dekoracje roślinne[4] (liście miłorzębu[12]). Dekoracja ta znajduje się w naczółkach okien drugiej kondygnacji, zaś na pozostałych kondygnacjach dekoracje są uboższe – są one w formie geometrycznej[1].
W narożu kamienicy znajduje się wykusz[1] zwieńczony ozdobną wieżą[13]. Kamienica posiada także ozdobny portal[13], na którym widnieje kartusz z inskrypcją „1905”[5].
Elewacja tylna kamienicy jest trójosiowa (budynek główny) z oficyną, która również jest trójosiowa. Pokryta jest ona biała cegła klinkierową i pozbawiona jest detalu (jedynie nad oknami łuki dociążające w formie łuków odcinkowych)[2].
We wnętrzu znajdują się dwubiegowe schody drewniane z drewnianą secesyjną balustradą. Posadzka na spocznikach zbudowana jest z lastriko, z mozaikową, roślinną dekoracją. Zachowała się także oryginalna, secesyjna stolarka drzwiowa, a na drugim piętrze witrażowe okno[1].
Gmach podłączany jest do instalacji wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej, gazowej i do centralnego ogrzewania[2].
Kamienica jest wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/723/2020[3] (dawny numer: A/1542/94[14]) – ochroną objęty jest cały zespół zabudowy[8]. Budynek wpisany jest także do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Barbara Klajmon, Katowicka kamienica mieszczańska. 1840-1918. Śródmieście, wyd. 1., Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 1997, s. 53, ISBN 83-85871-09-8 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Katowice ul. Staromiejska 21. zabytek.pl, 1997-12. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ a b c Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ a b c d Wirtualne Muzeum Secesji: Katowice, Staromiejska 21. www.muzeumsecesji.pl, 2010. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ a b c Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, s. 212, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- ↑ Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935, s. 111 (pol.).
- ↑ a b Jerzy Abramski, Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 72, ISBN 83-913341-0-4 (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. wkz.katowice.pl. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ Perfumeria Lulua: Kontakt. lulua.pl. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ Secesja w Katowicach. Jak to z nią jest?. slaskie.naszemiasto.pl, 2008-02-01. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ a b Wiejska droga zamieniła się w tętniącą życiem część Katowic. katowice.wyborcza.pl, 2016-09-29. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
- ↑ Informacja Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, Katowice: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach [dostęp 2022-08-28] (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Gminna ewidencja zabytków. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).