Kalwaria Kodeńska
Kalwaria Kodeńska – zespół kaplic drogi krzyżowej znajdujących się na terenie dawnej rezydencji rodu Sapiehów. Została wybudowana na wale otaczającym dawny arsenał (zbrojownia – obecnie ołtarz polowy), cerkiew oraz zamek Sapiehów. Obecnie miejsce wraz ze znajdującym się tu kościołem pw. św. Ducha, martyrologium, piwnicami zamkowymi, zbrojownią i ogrodem zielnym stanowi kompleks religijny.
Historia
edytujW roku 1927 na ziemię podlaską przybyli Misjonarze Oblaci i stali się kustoszami sanktuarium Matki Bożej Gregoriańskiej. Po przybyciu zastali tylko puste mury obecnej bazyliki mniejszej. Udało im się odzyskać główny ołtarz z Opinogóry. Zaczęto już wówczas myśleć o nowym wystroju kościoła, a zarazem o projekcie kalwarii w miejscu dawnej rezydencji rodu Sapiehów.
Dokumentacją i projektowanie kalwarii kodeńskiej zajął się artysta i dobrodziej sanktuarium - prof. Marian Kiersnowski z Warszawy. Wówczas wraz z żoną ofiarnie pracował wtedy w kodeńskim kościele i na ten czas mieszkał w klasztorze Misjonarzy Oblatów. Jego autorstwa jest zarówno ambona, balaski, stalle, stacje drogi krzyżowej w bazylice św. Anny, jak i cztery boczne ołtarze oraz organy. Sam prof. Kiersnowski wyrzeźbił też figurę Matki Bożej Kodeńskiej, która znajduje się na jego grobie na cmentarzu w Kodniu.
Miejscem usytuowania kalwarii jest obszar dawnego zamku Sapiehów. Na początku lat 30. XX wieku usypano wokół dawnego arsenału wzgórze. Na fundamentach dawnego zamkowego arsenału zbudowano ołtarz polowy ze scenami z życia Maryi.
Lata 70., budowa drogi krzyżowej
edytujW latach 70. XX wieku odgruzowano i odbudowano dawne piwnice zamku rodu Sapiehów, które przykryto żelbetową płytą, służącą jako miejsce sprawowania mszy świętych podczas głównych odpustów diecezjalnych. Również w tych latach artysta Tadeusz Niewiadomski wyrzeźbił drogę krzyżową. Prawie sto postaci naturalnej wielkości rozmieszczono na Kalwarii w 14 stacjach drogi krzyżowej. Każda kapliczka przykryta była drewnianym daszkiem.
Obecne prace
edytujW latach 2000–2007 wybudowano murowane kaplice drogi krzyżowej. Udało się odtworzyć również zabytkową studnię w dawnym ogrodzie Sapiehów, usytuowaną w odnowionym ogrodzie włoskim z altankami. Odnowiono wały wokół zamku i fosy. W 2006 r. stanął na kalwarii obok kościoła św. Ducha pomnik Jana Pawła II dla upamiętnienia jego pobytu w Kodniu w 1969 i 1977 r. Wykonawcą i autorem pomnika jest artysta rzeźbiarz Paweł Kisielnicki z Warszawy. Obecnie trwa rekonstrukcja bastionów ziemnych.
Najważniejsze miejsca
edytujStacje drogi krzyżowej
edytujCzternaście stacji drogi krzyżowej autorstwa rzeźbiarza Tadeusza Niewiadomskiego umieszczonych jest na wale otaczającym kalwarię.
Kościół św. Ducha
edytujWybudowany przez Pawła Sapiehę w latach 1530-1540 gotycki kościół pw. św. Ducha na wzgórzu zamkowym służył jako kaplica zamkowa dla potrzeb rodziny i dworu. Układem przestrzennym nawiązuje do świątyń bizantyjskich dobrze znanych z terenów słowiańskich. Do interesujących elementów wyposażenia należą:
- nagrobna tablica Jana Sapiehy, najstarszy po cudownym obrazie zabytek Kodnia, jej fundatorem był w 1520 r. Paweł Sapieha (s. Jana)
- dawna zasłona cudownego obrazu wykonana w drewnie z umieszczonym na niej wizerunkiem Matki Bożej Kodeńskiej
- zabytkowa kropielnicę
- krzyż w prezbiterium z wizerunkiem Jezusa Uśmiechniętego.
Ogród zielny
edytujDnia 2 lipca 2005 ks. bp Henryk Tomasik poświęcił nowy ogród Zielny Matki Bożej, zwany tutaj labiryntem zielnym, którego projektantką była mgr inż. architekt zieleni i krajobrazu Halina Gołda-Krajewska z Wrocławia. Kształt labiryntu to rozwijające się płatki róży, co ma przypominać różaniec i podkreślać charakter miejsca, ściśle związany z kultem Maryi.
Brama wejściowa do labiryntu to dwie tablice z dziesięciorgiem przykazań, mają one pomagać powrócić do pierwotnej harmonii człowieka z przyrodą i Bogiem. Zaraz za bramą, w centrum, znajduje się fontanna oczyszczenia, gdzie znajduje się napis: Oczyść mnie Panie z grzechów moich i spuść na mnie strumień twojej łaski. Spadająca z góry woda ma przypominać, że prawdziwe oczyszczenie człowieka pochodzi z góry – od Boga. Prócz głównej fontanny są jeszcze cztery boczne, przy których w formie księgi umieszczone są główne prawdy wiary.
Obecny Kodeński Ogród Zielny w kształcie róży jest trzecim takiego typu ogrodem w Europie.
Kapliczki różańcowe
edytujPrzy labiryncie zielnym rozmieszczone są kapliczki części radosnej różańca. Planowana część chwalebna będzie umieszczona w porcie Pawła Sapiehy, natomiast kapliczki tajemnic światła będą rozmieszczone na zalewie okalającym tzw. rozlewisko Genezaret.
Piwnice starego arsenału
edytujPo przybyciu Oblatów do Kodnia na fundamentach dawnego arsenału wybudowano ołtarz polowy. W latach siedemdziesiątych XX wieku na miejscu zamku zbudowano obszerny taras, który służy pielgrzymom podczas kodeńskich odpustów. Wnętrze pod tarasem przeznaczono na muzeum.
Rozlewisko to nawiązuje do starych zapisów, iż zamek panów kodeńskich oblany był jeziorem przez które przepływa rzeka Kałamanka oraz do Ewangelii, w której jest napisane, że Jezus odbił łodzią nieco od brzegu i nauczał. Dlatego na jeziorze zobaczyć można wyspy w kształcie łodzi z ozdobnymi trawami oraz krzewami, połączone systemem mostów. Główna wyspa symbolizuje łódź Jezusa z żaglem i napisem Wypłyń na głębię. Nawiązuje ona do historii i Ewangelii. Całość ma służyć powiększeniu przestrzeni do rekreacji i ewangelizacji w Kodniu. Autorem całego projektu jest mgr inż. architekt zieleni i krajobrazu Halina Gołda-Krajewska z Wrocławia.
