Justyn Sandauer
Justyn Sandauer (ur. 8 stycznia 1924 we Lwowie, zm. 15 lipca 2018[1]) – polski konstruktor szybowcowy w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej oraz w Instytucie Lotnictwa, pilot szybowcowy i samolotowy.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 stycznia 1924 |
|---|---|
| Data śmierci |
15 lipca 2018 |
| Zawód, zajęcie | |
Życiorys
edytuj.jpg)
Urodził się we Lwowie, w rodzinie Juliusza i Pauliny z domu Witz.
W czasie II wojny światowej był wywieziony do Niemiec do pracy przymusowej.
Po wyzwoleniu został repatriowany na teren Polski. Wyszkolenie szybowcowe rozpoczął w 1947 r. w Goleszowie, a samolotowe uzyskał w 1948 r. w Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej[2]. W 1947 r. uzyskał dyplom magistra inżyniera na Oddziale Lotniczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Po studiach podjął pracę w biurze konstrukcyjnym w Instytucie Szybownictwa w Bielsku. Tam skonstruował doświadczalny, bezogonowy szybowiec SZD-6 Nietoperz[3] według projektu mgr inż. Władysława Nowakowskiego, który został oblatany w 1951 r. Następnie pracował przy konstrukcji wyczynowego szybowca SZD-8 Jaskółka projektu mgr inż. Tadeusza Kostii oblatanym w 1951 r. W 1952 r. otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia (zespołową) za opracowanie konstrukcji szybowców „Mucha”, „Jastrząb”, „Nietoperz”, „Sęp”, „Kaczka” i „Jaskółka”[4]. Wraz z inż. Marianem Wasilewskim i mgr inż. Romanem Zatwarnickim opracował projekt i konstrukcję szybowca szkolno-wyczynowego SZD-9 Bocian[5], a wraz z inż. Józefem Niespałem zaprojektował w 1954 r. szybowiec eksperymentalny SZD-11 Albatros[6]. W 1953 r. podjął pracę w Instytucie Lotnictwa w Zakładzie Wytrzymałości, którym kierował inż. Tadeusz Chyliński. W tym samym roku przystąpił z Tadeuszem Chylińskim do realizacji nowego projektu celu latającego oznaczonego symbolem TC-2 (od inicjałów głównego konstruktora), opartego na innej koncepcji niż wcześniejszy TC-1 oraz na podstawie nowych założeń technicznych sprecyzowanych przez wojsko. Następnie z inż. Jerzym Haraźnym opracował konstrukcję celu holowanego Spec-4, który był bliźniaczym typem holowanego szybowca-celu o nazwie Spec-3 zaprojektowanym przez inż. Tadeusza Chylińskiego, różniący się jedynie brakiem przedniej powierzchni nośnej. Pomimo pozytywnych opinii projekt ten nie doczekał się realizacji nawet w postaci prototypu. W 1956 r. uczestniczył w opracowaniu Bociana Z, na którym w 1956 r. wziął udział wraz z Julianem Nowotarskim w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Saint-Yan we Francji. Polska załoga zajęła szóste miejsce w kategorii szybowców dwumiejscowych, pomimo rozbicia szybowca w ostatniej fazie zawodów[7]. Wraz z inż. Tadeuszem Chylińskim zaprojektował konkurencyjny dla TS-11 Iskra niezrealizowany projekt odrzutowego samolotu szkolno-treningowego As[8]. W latach 1963–1968 był zastępcą dyrektora Instytutu Lotnictwa ds. naukowych. Od czerwca 1968 r. pracował w Zakładzie Badań w Locie. W 1970 r. obronił na Politechnice Warszawskiej pracę doktorską pt. Obciążenie szybowca w locie holowanym w atmosferze burzliwej. W 1973 r. otrzymał stanowisko docenta[2]. W ramach pracy w Instytucie Lotnictwa prowadził badania w locie samolotów PZL-104 Wilga 40, powtórne próby flatterowe samolotu TS-11 Iskra, próby prototypów samolotu PZL-106 Kruk oraz próby korkociągowe samolotów rolniczych PZL M18 Dromader i PZL M-15 (Belphegor)[9]. Był zastępcą głównego konstruktora samolotu I-22 Iryda do prób w locie. Brał udział w badaniach w locie samolotu I-23 Manager, którego projekt zaczęto opracowywać w Instytucie Lotnictwa w 1991 r.[8]
Pod jego redakcją w 1967 r. ukazał się Podręcznik pilota szybowcowego[10].
Przeszedł na emeryturę w 1986 r., ale pracował nadal w Instytucie Lotnictwa.
Zmarł 15 lipca 2018 r., pochowany 24 lipca 2018 r. w grobie rodzinnym na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[1] (kwatera K-6a-2)[11].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zmarł dr inż. Justyn Sandauer. Instytut Lotnictwa. [dostęp 2018-07-23].
- ↑ a b Glass, Murawski 2012 ↓, s. 55.
- ↑ Babiejczuk, Grzegorzewski 1974 ↓, s. 119.
- ↑ Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-30].
- ↑ SZD-9 „Bocian”, 1952, dostęp 2018-05-24.
- ↑ SZD-11 „Albatros”, 1954, dostęp 2018-05-24.
- ↑ Problemy rozwoju szybowców Bocian i Puchacz, s. 6. smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)]..
- ↑ a b Wiśniowski 2016 ↓, s. 139.
- ↑ Problemy rozwoju szybowców Bocian i Puchacz, s. 26, dostęp 2018-05-17. smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)]..
- ↑ Justyn Sandauer (red.), Podręcznik pilota szybowcowego, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1967 [dostęp 2018-05-29].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-07-30].
Bibliografia
edytuj- Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945–1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. OCLC 831052958.
- Andrzej Morgała, Polskie samoloty wojskowe, Wydawnictwo MON, Warszawa 1981, s. 485.
- Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945–2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
- Witold Wiśniowski (red.), Tu byli, tu pracowali ... 100 twarzy Instytutu Lotnictwa, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2016, ISBN 978-83-63539-22-1, OCLC 968511373.
- Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2017, s. 852. ISBN 978-83-7339-166-6 oraz Tom 2 ISBN 978-83-7339-167-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- www.samolotypolskie.pl – Sandauer Justyn
- Justyn Sandauer. medalenaskrzydlach.pl. [dostęp 2024-01-23].
- Problemy rozwoju szybowców Bocian i Puchacz. smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)].