Julian Niedźwiedzki
Julian Niedźwiedzki (ukr. Юліан Медвецький albo Медведський; ur. 18 października 1845 w Przemyślu, zm. 7 stycznia 1918 we Lwowie) – ukraiński[1][2][3] i polski[4] mineralog i geolog, rektor Politechniki Lwowskiej, profesor.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Badacz Karpat fliszowych oraz złóż soli kamiennej Wieliczki i Bochni, oraz złóż soli potasowej w okolicach Kałusza, Stebnika i Truskawca. Autor ponad stu prac naukowych.
Życiorys
edytuj
Pochodził z rodziny ukraińskiej[5], był synem urzędnika magistratu Grzegorza i Zofii z domu Stupnickiej[6]. W 1864 ukończył C.K. Gimnazjum w Przemyślu, w latach 1864-1872 odbył studia matematyczno-przyrodnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim.
Od 1873 był profesorem mineralogii i geognozji w Szkole Inżynierii Akademii Technicznej we Lwowie, zajmując w latach późniejszych kolejno stanowiska: dziekana Wydziału Chemii Technicznej i trzykrotnie (1879-1888) rektora Politechniki Lwowskiej. Od 1882 r. był również docentem prywatnym Uniwersytetu Lwowskiego. Członek czynny Akademii Umiejętności.
Był założycielem bogatego Muzeum Geologicznego działającego przy Politechnice Lwowskiej. Eksponaty tego muzeum zostały przejęte przez władze radzieckie wraz z innym wyposażeniem Politechniki Lwowskiej w okresie po 17 września 1939 roku. W 1963 roku zostały przeniesione ze Lwowa do Stanisławowa, obecnie znajdują się jako ekspozycja w tamtejszym Narodowym Technicznym Uniwersytecie Nafty i Gazu.
Wraz z m.in. Feliksem Kreutzem uczestniczył w Komitecie Redakcyjnym Atlasu geologicznego Galicji. Wraz z m.in. Feliksem Kreutzem i Bronisławem Radziszewskim był założycielem i członkiem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie.
W 1908 przeniesiony w stan spoczynku, w 1912 mianowany profesorem honorowym Politechniki Lwowskiej. Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki, któremu zapisał swoją bibliotekę i prywatne zbiory.
Grób Juliana Niedźwiedzkiego z biegiem lat uległ zatarciu. Jego ponownej budowy podjęto się po 1993 roku. Obecny nagrobek wykonany z granitu wzniesiono, umieszczając na nim popiersie Niedźwiedzkiego, lata życia, oraz napis w języku ukraińskim w którym obok treści, że był rektorem Politechniki widnieje informacja, że nagrobek ten wzniesiono ukraińskiemu patriocie.
Publikacje
edytuj- O skamielinach, (1884),
- Stosunki geologiczne formacyi solonośnej Wieliczki i Bochni, (ok. 1884).
- Spostrzeżenia geologiczne w okolicy Przemyśla, Kosmos, 1876, t. 1, z. 6, s. 263–268; z. 7, s. 318–325,
- Beitrage zur Geologie der Karpathen, Jahrb. Der k. k. geol. Reichsanst, 1876, bd. 26, III Heft, s. 331,
- Minerały z Kałusza, Kosmos, 1877, t. 2,
- Beitrage zur Kenntniss der Salzformation von Wieliczka und Bochnia sowie der an diese angrezenden Gebigsglieder, Lemberg, 1884,
- W sprawie poszukiwań wody dla Lwowa, Kosmos, 1885, z. 10, s. 83–84,
- Petrografia, Lwów (1889, 1906, 1909),
- О formacji sоlnеy koło Kałusza, Kosmos, 1891, z. 16, s. 135–147,
- Miocen koło Rzeszowa, Kosmos, 1891, z. 16, s. 403–405,
- Przyczynek do geologii okolicy Krakowa, Kosmos, 1900, z. 25, s. 393–398,
- Przyczynek do geologii роbrzеżа Karpat przemyskich, Kosmos, 1901, z. 26, s. 538–555,
- O występowaniu piętra barrem na obszarze wsi Sopotnik, Kosmos, 1903, z. 28, s. 564,
- Mineralogia ogólna, Lwów, 1906,
- O bursztynach z Karpat galicyjskich, Kosmos, 1909, t. 34,
- Nowe odsłonięcia złoża soli potasowych w Kałuszu, Kosmos, 1910, z. 35, s. 135–137,
- О wieku warstw występujących na zachodniej stronie Przemyśla, Коsmоs, 1910, z. 35, s. 787–791.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa (1908, Austria)[7]
- Order Żelaznej Korony III klasy (1898)[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Вчений, педагог і громадський діяч Юліан Медвецький – перший у Львівській політехніці ректор-українець. [dostęp 2017-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-13)].
- ↑ Перший західно-український геолог Юліан Медвецький (до 95-річчя від дня смерті) // Палеонтологічний збірник. - 2013. - № 45. - С. 129-136
- ↑ Святослав Пахолків Українська інтеліґенція у Габсбурзькій Галичині: освічена верства й емансипація нації
- ↑ Niedźwiedzki Julian, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-11-16].
- ↑ Encyklopedia PWN, t. 7; 1966.
- ↑ Liber natorum ecclesia cathedralis ac parochialis rit. gr. Premislienis pro Podzamcze et Pidskale i Kremenec. [dostęp 2015-04-29].
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 165
- ↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Nowa Reforma”, s. 5, Nr 277 z 3 grudnia 1898.
Bibliografia
edytuj- Енциклопедія українознавства, tom 4, s. 1505, Lwów 2000, ISBN 5-7707-4048-5
Linki zewnętrzne
edytuj- Referat o Medweckim (ukr.). evrica.org.ua:8080. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)].
- Krótki życiorys (ukr.). geology.lnu.edu.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
- Życiorys w języku ukraińskim. vuzlib.com.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
- Ś. p. Julian Niedźwiedzki (wspomnienie pośmiertne). „Czasopismo Techniczne”, s. 17-19, Nr 3 z 10 lutego 1918. Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie.
- Dzieła Juliana Niedźwiedzkiego w bibliotece Polona
- Julian Niedźwiedzki, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-02-19].