Judyta Bolesławówna

Judyta (ur. między 1130 a 1135, zm. 8 lipca między 1171 a 1175) – księżniczka polska, margrabina brandenburska z dynastii Piastów.

Judyta Bolesławówna

margrabina brandenburska
Okres	od 1170 do między 1171 a 1175
Jako żona	Ottona I
Dane biograficzne
Dynastia	Piastowie
Data urodzenia	między 1130 a 1135
Data śmierci	8 lipca między 1171 a 1175
Ojciec	Bolesław III Krzywousty
Matka	Salomea z Bergu
Mąż	Otton I
Dzieci	Otton II, Henryk

Córka księcia Polski Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu, córki hrabiego Bergu Henryka z Bergu. Żona margrabiego Brandenburgii Ottona I. Matka margrabiego Brandenburgii Ottona II.

Dzieciństwo

Judyta urodziła się jako jedno z ostatnich dzieci Bolesława Krzywoustego i jego drugiej żony Salomei. Nie jest znana dokładna data jej narodzin. Podawany przedział lat, w którym miała się urodzić, wnioskuje się na podstawie przekazów o planach wydania jej za mąż. Najprawdopodobniej to bowiem Judyta jest tą księżniczką, która, według polskich roczników średniowiecznych, w latach trzydziestych XII wieku miała być wydana za Gejzę, syna króla Węgier Beli II. Rocznik Traski podaje, że do wydarzenia doszło w 1136 Ponieważ można założyć, że księżniczka polska była młodsza od królewicza węgierskiego, który urodził się ok. 1130, a także znane są roczne daty narodzin najmłodszych dzieci Bolesława Krzywoustego (Agnieszka – 1137, Kazimierz II Sprawiedliwy – 1138), można przyjąć, że Judyta przyszła na świat między 1130 a 1135. Podawane w rocznikach informacje dotyczyły jednak nie małżeństwa, lecz jedynie planów rodziców obojga w sprawie ich narzeczeństwa, gdyż tylko taki związek pomiędzy dwojgiem dzieci był wówczas możliwy. Małżeństwo to nie doszło do skutku. Najpóźniej w 1146 doszło do zerwania zaręczyn najprawdopodobniej za zgodą obydwu rodzin. Przyczyny tego kroku można prawdopodobnie upatrywać w małżeństwie Mieszka (syna Bolesława) z królewną węgierską Elżbietą (przypuszczalnie siostrą lub bratanicą stryjeczną Beli II), które wystarczająco zabezpieczało sojusz polsko-węgierski. Arpadowie jak i Piastowie mogli więc szukać powinowactw politycznych z innymi dynastiami.

Małżeństwo z Ottonem

6 stycznia 1148 w Kruszwicy Judyta poślubiła Ottona, syna margrabiego Marchii Północnej Albrechta Niedźwiedzia. Małżeństwo to miało umocnić sojusz pomiędzy Piastami wywodzącymi się z małżeństwa Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu a dynastią askańską. Młodzi Piastowie, niepewni swojej pozycji po wygnaniu brata, Władysława, który za granicą starał się o wsparcie w jego powrót do Polski, potrzebowali wpływowego sojusznika, jakim niewątpliwie był margrabia Marchii Północnej. To właśnie jemu zawdzięczali to, że w trakcie wyprawy do Polski w 1146 król Niemiec Konrad III nie przywrócił do zajmowanych wcześniej dzielnic wygnanego przez nich seniora. Natomiast Albrecht Niedźwiedź w związku z planem podbicia ziem Słowian połabskich potrzebował zapewnienia, że Polacy nie przeszkodzą mu w tym przedsięwzięciu. Swój cel Askańczyk osiągnął w 1157, a z podbitych terenów i ziem Marchii Północnej utworzył Marchię Brandenburską.

Nic nie wiadomo o roli politycznej, jaką Judyta miała odgrywać w Niemczech. Jej mąż jako najstarszy syn Albrechta Niedźwiedzia przejął po nim rządy w Marchii Brandenburskiej. W trakcie swego panowania kontynuował wytyczoną przez ojca linię polityczną, umacniając władzę dynastii askańskiej w Brandenburgii. Dzięki temu jego następcy mogli podbić ziemie słowiańskie aż po Odrę a także utworzyć w XIII w. na wschód od niej Nową Marchię.

Z małżeństwa Judyty i Ottona przyszło na świat dwóch synów: Otton II i Henryk. Nie jest pewne, z którego małżeństwa pochodził najmłodszy syn margrabiego Brandenburgii, Albrecht II. Prawdopodobnie jednak jego matką była druga żona Ottona, Adelajda.

Śmierć

Podobnie jak data urodzenia nie jest również znana data śmierci Judyty. Pewna jest jedynie data dzienna śmierci – 8 lipca. Jej znajomość zawdzięcza się Zachariaszowi Garcaeusowi, który w XVI w. odczytał napis z nieistniejącego już nagrobka Piastówny: VIII idus Iulii obiit Iuditha, marchionissa, gemma Polonorum. Natomiast rok śmierci można określić jedynie za pomocą przedziału lat, w którym śmierć margrabiny brandenburskiej mogła nastąpić. W dokumentach z 1170 występuje jeszcze jako osoba żyjąca, zaś źródła z 1177 podają, że małżonką Ottona była już Adelajda. Na tej podstawie przyjmuje się, że Judyta zmarła między 1171 a 1175. Za autorem dziejopisu Marchii Brandenburskiej z XVI w. wiadomo, że jej ciało zostało złożone pośrodku katedry w Brandenburgu.

Genealogia

Władysław I Herman ur. 1042–1044 zm. 4 VI 1102

Judyta Przemyślidka ur. 1057–1060 zm. 24/25 XII 1086

Henryk z Bergu ur. ? zm. 24 IX p. 1116

Adelajda z Mochental ur. ? zm. 1 XII 1125

Bolesław III Krzywousty ur. 20 VIII 1086 zm. 28 X 1138

Salomea z Bergu ur. 1093–1101 zm. 27 VII 1144

		Otton I   zm. 7 III 1184 OO   6 I 1148		Judyta ur. 1130–1135 zm. 8 VII m. 1171 a 1175
Henryk		Otton II

Opracowanie na podstawie: K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004; A. Marzec, Judyta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999. Bavaria, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14]; Swabia, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14].

Bibliografia

• Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004, ISBN 83-7063-409-5, ss. 255–260.
• Marzec A., Judyta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999, ISBN 83-08-02829-2, ss. 97–99.