Wikipedia

Jolanta Góralczyk

polska aktorka

Jolanta Góralczyk (ur. 15 czerwca 1958 w Świebodzinie) – polska aktorka teatralna, od roku 1983 związana z Wrocławskim Teatrem Lalek. Profesor na Wydziale Lalkarskim Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie, filia we Wrocławiu.

Jolanta Góralczyk
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1958
Świebodzin, Polska

Zawód

aktorka

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi Złoty Krzyż Zasługi Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”

Życiorys

edytuj

Ukończyła studia na Wydziale Lalkarskim wrocławskiej filii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie (1981). W latach 1981–1983 była aktorką w Teatrze Nowym w Łodzi, od roku 1983 pracuje we Wrocławskim Teatrze Lalek[1]. Występowała w większości przedstawień dla dzieci Wrocławskiego Teatru Lalek zrealizowanych po roku 1983 oraz w spektaklach Sceny dla Dorosłych[2]: Proces F. Kafki, Niedokonania F. Kafki, Gyubal Wahazar S.I. Witkiewicza, Śmieszny staruszek T. Różewicza, jak również w przedstawieniach Faust J.W. Goethego – postać Mefista – oraz Ryszard III Szekspira, gdzie zagrała rolę tytułową[3]. Spektakle te, reżyserowane przez Wiesława Hejnę ze scenografią Jadwigi Mydlarskiej-Kowal[4] prezentowano i nagradzano na licznych polskich oraz zagranicznych festiwalach[5] (m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Finlandii, Francji, Austrii, Włoszech, Czechach i Chorwacji, a także podczas XXVIII Światowego Festiwalu „Teatr Narodów” w Santiago de Chile w roku 1993). Ostatnią ucieczkę według B. Schulza w reżyserii A. Maksymiaka pokazywano m.in. na tournée w USA[6].

Postacie stworzone w przedstawieniach dla dzieci, m.in. Cruella w 101 dalmatyńczyków D. Smith w reż. J. Bielunasa czy Matka w Komedii dla mamy i taty według Witkacego w reż. W. Hejny, przyniosły jej w 1990 r. nagrodę „Złota Pacynka”[1].

Współpracowała również z teatrami dramatycznymi (m.in. z Teatrem Polskim we Wrocławiu – spektakl Ósmy krąg w reż. Jana Szurmieja, także wersja TV) oraz Teatrem Telewizji (m.in. Gyubal Wahazar Witkacego w reż. Jacka Bunscha). Ma także w swym dorobku artystycznym dwa monodramy: Kraina Pozorna według Cz. Miłosza i T.S. Eliota w reż. J. Bunscha (również wersja TV) oraz Medeę według Eurypidesa w reż. Tomasza Mana[7], nagrodzoną na 43 Wrocławskich Spotkaniach Teatrów Jednego Aktora 2009[8]. W roku 2012 zagrała w przedstawieniu H. Müllera Mauzer zrealizowanym w cyklu „Masters in Residence”[9] przez Theodorosa Terzopoulosa w Instytucie Grotowskiego we Wrocławiu.

Wielokrotnie występowała na wrocławskim Przeglądzie Piosenki Aktorskiej. W roku 1979 została laureatką konkursu, później wiele razy uczestniczyła w koncertach galowych i produkcjach muzycznych festiwalu (m.in. program Błękitny człowiek B. Okudżawy w reż. R. Kołakowskiego). Na XXIII Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu otrzymała w roku 1986 wyróżnienie w konkursie „Interpretacje”[10].

Za role teatralne oprócz nagród zespołowych i „Złotej Pacynki” zdobyła również indywidualne nagrody aktorskie. W roku 1998 otrzymała Srebrną, a w roku 2005 Złotą Iglicę[1], wyróżniono ją także odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi (2005)[11]. Za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie teatru lalek otrzymała nagrodę Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP „Henryk” (2017)[12]. W roku 2024 Towarzystwo Miłośników Wrocławia przyznało jej Diament Wrocławia z okazji Dnia Teatru[13].

Zajmuje się również pracą pedagogiczną. Jest profesorem zwyczajnym Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie (filia we Wrocławiu)[14], a w latach 2002-2008 przez dwie kadencje sprawowała funkcję dziekana Wydziału Lalkarskiego. Tytuł profesora sztuk teatralnych otrzymała w roku 2012[15]. W roku 2016 za osiągnięcia w działalności na rzecz rozwoju szkolnictwa artystycznego została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[16]. Od stycznia 2017 była członkiem Sekcji Sztuki Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów Naukowych[17]w kadencji 2017–2020.

W 2019 została członkiem Rady Doskonałości Naukowej I kadencji[18], a w kadencji II (2024–2027) wybrano ją przewodniczącą Zespołu VIII Sztuki[19].

Najważniejsze role

edytuj
  • F. Kafka, Proces, reż. W. Hejno, rola: Panna Bürstner, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1985.
  • S.I. Witkiewicz, Gyubal Wahazar, reż. W. Hejno, rola: Morbidetto, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1987.
  • F. Kafka, Proces, reż. W. Hejno, rola: Panna Bürstner, spektakl telewizyjny, 1988.
  • W. Goethe, Faust, reż. W. Hejno, rola: Mefistofeles, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1989.
  • W. Wysocki, Ósmy krąg, reż. J. Szurmiej, rola: Ruda, spektakl teatralny, Teatr Polski we Wrocławiu, 1989.
  • H.Ch. Andersen, Dzikie łabędzie, reż. W. Hejno, rola: Królowa, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1990.
  • W. Wysocki, Ósmy krąg, reż. J. Szurmiej, rola: Ruda, Teatr Telewizji, 1991.
  • S.I. Witkiewicz, Gyubal Wahazar, reż. J. Bunsch, rola: Morbidetto, spektakl telewizyjny, 1993.
  • F. Kafka, Niedokonania, reż. W. Hejno, role: Maria, Matka, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1994.
  • K. Makuszyński, Krawiec Niteczka, reż. W. Hejno, rola: Cyganka, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1994.
  • Cz. Milosz, T.S. Eliot, Kraina Pozorna, reż. J. Bunsch, rola: recital, muzyczny spektakl teatralny, 15 Przegląd Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu, 1994.
  • Cz. Milosz, T.S. Eliot, Kraina Pozorna, reż. J. Bunsch, spektakl telewizyjny, 1994.
  • K. Kopka, Ali Baba i 40 rozbójników, reż. W. Hejno, rola: Strażnik skarbu, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1995.
  • P. Gripari, Baśń o księciu Pipo, reż. A. Maksymiak, role: Królowa, Czarownica, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1995.
  • S.I. Witkiewicz, Komedia dla mamy i taty, reż. W. Hejno, rola: Mama, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1996.
  • H. Lofting, Zwierzęta Doktora Dolittle, reż. J. Bielunas, role: Ryba Piła, Królowa, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1997.
  • W. Shakespeare, Ryszard III, reż. W. Hejno, rola: Ryszard III, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1997.
  • B. Okudżawa, Błękitny człowiek, reż. R. Kołakowski, rola: Wykonawca, muzyczny spektakl teatralny, Centrum Sztuki Impart we Wrocławiu, 1998.
  • M. Kownacka, Szewczyk Dratewka, reż. A. Maksymiak, rola: Baba Jaga, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1999.
  • H.Ch. Andersen, Czarodziejskie krzesiwo, reż. J. Bielunas, rola: Królowa, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1999.
  • Anonim, Dialog krótki na święto Narodzenia Pana Naszego Jezusa Chrystusa, reż. W. Hejno, role: Maryja, Chasyd, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 1999.
  • T. Różewicz, Recycling, reż. W. Hejno, rola: Kobieta, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2000.
  • T. Różewicz, Śmieszny staruszek, reż. W. Hejno, rola: Pielęgniarka, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2001.
  • D. Smith, 101 Dalmatyńczyków, reż. J. Bielunas, rola: Cruella de Mon, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr lalek, 2003.
  • W. Shakespeare, Sen nocy letniej, reż. J. Krofta, rola: Helena, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2003.
  • B. Schulz, Ostatnia ucieczka, reż. A. Maksymiak, role: Matka, Służąca, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2004.
  • L. Mądzik, Źródło, reż. L. Mądzik, rola: Niebieska, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2005.
  • E. Szwarc, Kopciuszek, reż. L. Piecka, rola: Wróżka, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2006.
  • B. Leśmian, Baśń o pięknej Parysadzie, reż. B. Pejcz, role: Dąb Samograj, Panna, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2007.
  • Eurypides, Medea, reż. T. Man, rola: Medea, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2007.
  • J. Brzechwa, J. Gillowa, Najpiękniejsze bajki świata, reż. M. Derlatka, role: Macocha, Kasieńka, Królewicz, Wróżka Złości, Królowa, Janek, Król, Wilk, Gil, Matka, Narrator, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2009.
  • T. Jansson, Lato Muminków, reż. M. Kiljan, rola: Szczurzyca Emma, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2010.
  • H. Müller, Mauzer, reż. T. Terzopoulos, spektakl teatralny, Instytut im. J. Grotowskiego, Studio na Grobli, Wrocław, 2012.
  • P. Aigner, M. Wojtyszko, Z docieków nad życiem płciowem, reż. P. Aigner, rola: Elza Croner, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2013.
  • W.A. Mozart, Czarodziejski flet, reż. M. Zàkostelecký, rola: Dama, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2014.
  • M. Sikorska-Miszczuk, Yemaya - Królowa Mórz, reż. M. Majewska, rola: Narrator, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2016.
  • M. Wojtyszko, Piekło-Niebo, reż. J. Krofta, rola: Diablica, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2016.
  • M. Lobe, Babcia na jabłoni, reż. J. Kilian, rola: Babcia, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2018.
  • M. Sikorska-Miszczuk, Motyl, reż. M. Liber, rola: Babcia Sowa, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2019.
  • H.Ch. Andersen, Jaki ten świat jest wielki, reż. SKUTR (M. Kukučka, L.Trpišovský), rola: Latarnia, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2021.
  • W. Shakespeare, Sen nocy letniej, reż. J. Krofta, M. Wojtyszko, rola: Egeusz, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2022.
  • Homer, Odyseja, reż. J. Roszkowski, role: Euryklea i Matka Odysa, spektakl teatralny, Wrocławski Teatr Lalek, 2023.

Nagrody i wyróżnienia[20]

edytuj
  • 1986 – wyróżnienie w konkursie „Interpretacje”, XXIII Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu[10]
  • 1990 – Złota Pacynka
  • 1998 – Wrocław – Srebrna Iglica dla aktorów lalkarzy
  • 2001 – Opole – XX OFTL, I nagroda aktorska za kreację zbiorową w spektaklu Śmieszny staruszek we Wrocławskim Teatrze Lalek
  • 2005 – Wrocław – Złota Iglica dla aktorów lalkarzy
  • 2009 – Wrocław – 43. Wrocławskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora – Nagroda Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu za spektakl Medea
  • 2017 – nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP „Henryk”[12]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Jolanta Góralczyk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2016-10-05].
  2. ↑ H. Jurkowski: Wrocławski Teatr Lalek. W: red. M. Lubieniecka: Lalki i my. Wrocław: WTL, 2002, s. 68-82, 88-95. ISBN 83-902353-3-1.
  3. ↑ H. I. Rogacki. Maska i płeć. „Teatr lalek”. nr 1/58, 1998. 
  4. ↑ M. Waszkiel: Dzieje teatru lalek w Polsce 1944-2000. Warszawa: AT, 2012, s. 212-218. ISBN 978-83-927763-4-5.
  5. ↑ Wrocławski Teatr Lalek. Culture.pl. [dostęp 2016-10-05].
  6. ↑ A. Kłos. Z Schulzem do USA. „Gazeta Wyborcza – Wrocław”, 27.09.2004. 
  7. ↑ K. Kamińska. Mroczna kobieta, karbidowe dźwięki. „Gazeta Wyborcza – Wrocław”, 31.10.2007. 
  8. ↑ J. Bończa-Szabłowski: Miasto pełne monologów. „Rzeczpospolita”, 26.11.2009. [dostęp 2016-10-05].
  9. ↑ Masters in Residence. Instytut Grotowskiego, Wrocław. [dostęp 2016-10-05].
  10. ↑ a b XXIII KFPP - 1986. TVP. [dostęp 2021-05-04].
  11. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 września 2005 r. o nadaniu odznaczeń. M.P. 2005 nr 77 poz. 1073. [dostęp 2016-10-11].
  12. ↑ a b „Henryk” – nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych, Laureaci Nagrody „Henryk”. ZASP. [dostęp 2021-05-22].
  13. ↑ Pedagożki AST z „Diamentami Wrocławia”. AST Wrocław, 27.03.2024. [dostęp 2024-08-26].
  14. ↑ Prof. dr hab. Jolanta Góralczyk. PWST Wrocław. [dostęp 2016-10-05].
  15. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2012 r. nr 115-14-12 w sprawie nadania tytułu profesora. M.P. 2013 poz. 195. [dostęp 2016-10-05].
  16. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 lutego 2016 r. o nadaniu odznaczeń. M.P. 2016 poz. 363. [dostęp 2016-10-11].
  17. ↑ Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów, Sekcja VII. [dostęp 2017-01-28].
  18. ↑ Lista kandydatów wybranych na członków RDN, odrębna dla każdej dyscypliny, zawierająca nazwiska i imiona wybranych kandydatów wraz z nazwami podmiotów ich zgłaszających. konstytucjadlanauki.gov.pl. [dostęp 2019-05-26].
  19. ↑ Prezydium RDN [online], Rada Doskonałości Naukowej [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  20. ↑ Jolanta Góralczyk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-05-04].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jolanta_Góralczyk&oldid=74621733”