Wikipedia

Jewhenij Berezniak

Jewhenij (Jewhen) Stepanowycz Berezniak, ukr. Євгеній (Євген) Степанович Березняк, ps. „Michajłow” (ur. 12 lutego?/25 lutego 1914 w Jekaterynosławiu, zm. 24 listopada 2013 w Kijowie) – radziecki nauczyciel i pedagog, jeden z najwybitniejszych wywiadowców GRU w okresie II wojny światowej. Bohater Ukrainy i generał-major w stanie spoczynku Sił Zbrojnych Ukrainy.

Jewhenij Berezniak
Євгеній Степанович Березняк
kapitan Michajłow
ilustracja
generał major (Ukraina) generał major (Ukraina)
Data i miejsce urodzenia

25 lutego 1914
Jekaterynosław

Data i miejsce śmierci

24 listopada 2013
Kijów

Przebieg służby
Lata służby

1941–1945

Siły zbrojne

partyzantka radziecka
Armia Czerwona

Jednostki

Główny Zarząd Wywiadowczy

Stanowiska

dowódca grupy „Gołos”

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Późniejsza praca

pracownik Ministerstwa Oświaty Ukraińskiej SRR
Członek Narodowej Akademii Nauk Ukrainy

Odznaczenia
Bohater Ukrainy „Złotej Gwiazdy”
Order „Za zasługi” I klasy (Ukraina) Order „Za zasługi” III klasy (Ukraina) Order Bohdana Chmielnickiego I klasy (Ukraina) Order Bohdana Chmielnickiego II klasy (Ukraina) Order Bohdana Chmielnickiego III klasy (Ukraina) Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV klasy Order Przyjaźni Medal Konstantina D. Uszinskiego (Rosja) Order Rewolucji Październikowej Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order „Znak Honoru” Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Order Wojny Ojczyźnianej II klasy Medal „Za pracowniczą dzielność” (ZSRR) Medal „Za pracowniczą dzielność” (ZSRR) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Partyzancki
Multimedia w Wikimedia Commons

Pierwowzór Andrieja Burłakowa ps. „Wicher” z powieści Juliana Siemionowa pt. Major Wicher.

Życiorys

edytuj

Od 1933 nauczyciel, w latach 1935–1939 dyrektor szkoły średniej w Nowosiołowsku. Od 1939 członek KPZR.

II wojna światowa

edytuj

Od października 1941 był aktywnym członkiem podziemia walczącego z hitlerowskim najeźdźcą. W końcu 1943 został skierowany do szkoły Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU) w Moskwie. Po jej ukończeniu stanął na czele grupy wywiadowczej pod nazwą „Gołos” («Голос»). Nocą z 18 na 19 sierpnia 1944 grupa, w składzie: radiotelegrafistka Asia Żukowa „Grusza”, Aleksiej Szapowałow „Burza” i dowódca Jewhenij Berezniak została zrzucona pod Krakowem i pozostawała tam spełniając bojowe zadania przez 156 dni.

Na skutek niefortunnego zrzutu Berezniak dostał się w ręce Gestapo, lecz udało mu się zbiec[1]. Na terenach Krakowa i okolic działała ulokowana tam w nocy z 26 na 27 sierpnia grupa radzieckich zwiadowców: dowódca „Józek”, radiotelegrafistka Jelizawieta Wołogodska „Olga” i zwiadowczyni „Hanka”[2][3]. Ludzie ci, posiadający rozlegle kontakty z polskim lewicowym podziemiem, umożliwili zainstalowanie się grupy Berezniaka i rozpoczęcie działalności.

Korzystając z pomocy polskiego ruchu oporu, „Michajłow” zorganizował radziecki oddział partyzancki w górskich rejonach województwa krakowskiego. Grupa nawiązała też współpracę z komunistyczną partyzantką, wśród nich byli m.in. Władysław Bochenek („Władek”), Bronisław Pawlik, Józef Zając („Michał”), Waleria Gębska („Zającowa”), „Wala”, Stanisław Oczko („Skała”) oraz rodzina Ludwika Sołtyka[4].

W ciągu niedługiego okresu działalności na tyłach wroga grupie udało się zebrać i przekazać do dowództwa I Frontu Ukraińskiego informacje o dyslokacji wojsk niemieckich wchodzących w skład 17 Armii gen. piech. Friedricha Schulza, odpowiedzialnej za obronę przed wojskami radzieckimi, jak też o istniejących i budowanych umocnieniach w Krakowie i okolicy[5].

Jednym z najważniejszych osiągnięć grupy dowodzonej przez Berezniaka było zdobycie planu zaminowania Krakowa. Ustalono (duży wkład wniósł polski partyzant Józef Prysak, pseudonim „Muzykant”[3]), że Niemcy zakładają kabel minerski w różnych punktach miasta, i że prowadzi on do fortu na Pasterniku, gdzie znajdował się punkt prowadzący do wszystkich obiektów miasta, które miały zostać wysadzone w powietrze[6][7].

Grupa „Michajłowa” przeprowadziła też szereg akcji dywersyjnych w okolicach Krakowa (m.in. zerwano most i wykolejono transport w Woli Radziszowskiej, koło stacji Kasina Wielka wykolejono transport wojskowy, zniszczono dwie lokomotywy i cztery wagony wypełnione wojskiem)[2].

Okres powojenny

edytuj

Jewhenij Berezniak dostał się do obozu NKWD przeznaczonego dla osób, które przebywały w więzieniu niemieckim lub miały inny kontakt z hitlerowcami. Czynności wyjaśniające potwierdziły jego niewinność. Pełnej rehabilitacji doczekał się jednak dopiero w 1965. Od końca 1945 do 1952 stał na czele lwowskiego miejskiego oddziału narodowego kształcenia. Został wybrany członkiem rady miasta. W latach 1952–1954 pracował jako naczelnik oddziału Placówek kształcenia Lwowskich Kolei.

W okresie 1954–1984 zajmował wysokie stanowiska w Ministerstwie Edukacji Ukrainy, w tym niemal 25 lat był naczelnikiem Głównego Nadzoru Szkolnictwa. W 1968 obronił dysertację kandydacką i uzyskał tytuł kandydata nauk pedagogicznych. W tym okresie był również członkiem Prezydium KC Związku Zawodowego Nauczycieli. Ponad 20 lat był członkiem komitetu redakcyjnego moskiewskiego czasopisma „Narodowe kształcenie” („Народное образование”). W ostatnich latach swojej pracy zawodowej był współpracownikiem naukowym Instytutu Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy.

W kwietniu 1998 przeszedł na emeryturę. Będąc członkiem Kijowskiego miejskiego związku weteranów, brał często udział w spotkaniach z żołnierzami, kursantami i oficerami ukraińskiej armii, uczniami i studentami. Jego artykuły są publikowane w tygodnikach i gazetach codziennych. Mieszkał w Kijowie[8].

Awanse

edytuj

Odznaczenia

edytuj

Ukraina

edytuj

i inne

Związek Radziecki

edytuj

i inne

Rosja

edytuj

Polska

edytuj

i inne.

Upamiętnienie

edytuj
  • Jewhenij Berezniak, razem z Aleksiejem Botianen oraz Owidijem Gorczakowem, stał się pierwowzorem Andrieja Burłakowa ps. „Wicher” z radzieckiej powieści szpiegowskiej Major Wicher (zekranizowana w 1967) stanowiącej część cyklu poświęconego Stirlitzowi, a także kapitana Siemionowa z polskiego filmu Ocalić miasto
  • o działalności grupy „Gołos” opowiadają filmy dokumentalne Teraz można ich wymienić (ZSRR), Operacja „Głos” (Polska) i Major Wichr. Prawdziwa historia (Ukraina)
  • 25 lutego 2014 Narodowy Bank Ukrainy wydał monetę upamiętniającą generała Berezniaka
  • 25 lutego 2016 w Kijowie, w miejscu gdzie mieszkał generał Berezniak, odsłonięto poświęconą mu płaskorzeźbę
  • 8 marca 2021, na budynku szkoły we wsi Wesele w rejonie meżowskim, odsłonięto tablicę upamiętającą Jehenija Berezniaka pracującego w niej latach 1933–1935[10]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Дмитрий Гордон. Официальный сайт – Евгений Березняк, прототип майора Вихря.
  2. ↑ a b J. Zając, Toczyły się boje, Warszawa 1965.
  3. ↑ a b „Tygodnik Powszechny” Nr 3 (2793), 19.I.2003.
  4. ↑ Ryszard Sawecki, Manewr, który ocalił Kraków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
  5. ↑ S. Czerpak, Z. Hardt, Rozkaz: ocalić miasto, Warszawa 1966.
  6. ↑ J. Berezniak, Parol „Dum spiro”, Kijów 1974.
  7. ↑ Шпиономания – Евгений Степанович Березняк. [dostęp 2012-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-15)].
  8. ↑ Березняк Евгений Степанович. Заслуженный учитель Украины, кандидат педагогических наук.
  9. ↑ Герою Украины Евгению Березняку присвоено генеральское звание. [dostęp 2010-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
  10. ↑ Відкриття меморіальної дошки на честь пам’яті героя України БЕРЕЗНЯКА Євгена Степановича — Козацтво Запорозьке [online], dp.ua [dostęp 2024-04-23] (ros.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jewhenij_Berezniak&oldid=74065011”