Jerzykowo (powiat poznański)
Jerzykowo (dawn.Vehne, Jentkental (1939-45) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Pobiedziska[4] w sołectwie: Jerzykowo, Bugaj, Barcinek sołtysem jest Andrzej Gruszczyński.[5]
| wieś | |
 Dom szachulcowy w Jerzykowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1213[2] |
| Strefa numeracyjna |
061 |
| Kod pocztowy |
62-007[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PZ |
| SIMC |
0593023 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |
Położenie na mapie gminy Pobiedziska  | |
 52°28′26″N 17°10′57″E/52,473889 17,182500[1]
| |
Wieś położona jest w dolinie rzeki Głównej[6] Pierwsza informacja o wsi Jerzykowo występuje w dokumencie księcia Władysława Odonicza z 28 maja 1235 r., w którym nadał wieś Vehne zamieszkałą przez ród Jerzyka kościołowi poznańskiemu. Używano wtedy nazwy Jurzykowo[6]. W 1266 wieś książęca została formalnie osadzona na niemieckim prawie wiejskim[6] i oddana sołtysowi Janthoni[7]. W 1380 właścicielem Jerzykowa był Mikołaj, kasztelan Ostrowa Lednickiego[7].
Na przełomie XVII i XVIII w. teren wsi Jerzykowo został zasiedlony przez osadników niemieckich, którzy przybyli na obszary wyludnione po potopie szwedzkim. Kolejny napływ osadników z terenu Niemiec miał miejsce po II rozbiorze Polski w 1793 r. gdy władze pruskie przejęły i zsekularyzowały majątki należące do kościoła, w tym wieś Jerzykowo stanowiącą własność kapituły poznańskiej. Po przeprowadzonej na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego przez króla pruskiego w 1823 r. reformie uwłaszczeniowej powstały w Jerzykowie 4 duże majątki ziemskie i kilka gospodarstw[8]. Część majątków została następnie wykupione przez Komisję Osadniczą, która zniosła zagrody dla kolonistów niemieckich.
Pod koniec XIX wieku Jerzykowo (znane też jako Irzykowo) wchodziło w skład powiatu średzkiego[8]. Wieś liczyła wówczas 16 dymów i 190 mieszkańców (138 ewangelików i 52 katolików)[8].
Od 1880 r. Jerzykowo stało się ośrodkiem osadnictwa niemieckiego. Utworzono urząd stanu cywilnego oraz nową szkołę pruską. Ze względu na ciągły napływ osadników na skraju wsi w 1895 r. wzniesiono kościół ewangelicki (obecnie rzymskokatolicki) w stylu neogotyckim oraz ok. 1903 r. pastorówkę i park. Zarówno kościół jak i mieszkanie pastora funkcjonowały w okresie międzywojennym, mimo iż teren parku w 1920 r. przeszedł w ręce Skarby Państwa Polskiego. [9]
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego. W 2011 Jerzykowo liczyło 1213 mieszkańców[2]. Niedaleko miejscowości przebiega dawna droga krajowa nr 5[10], obecnie droga wojewódzka nr 194. W okolicach Jerzykowa (nad jeziorem Kowalskim) położona jest najpopularniejsza w Wielkopolsce plaża naturystyczna, licznie odwiedzana przez naturystów z Poznania. Jest ona ukryta w roślinności i umieszczona na półwyspie, zapewniając właściwą intymność[11].
Interesujące miejsca
edytuj- Najstarszy dom w Jerzykowie przy ul. Okrężnej 56 wybudowany metodą szachulcową w 1 poł XIX w.. Muzeum Pierwszych Piastów planuje uruchomić punkt etnograficzny.
- Pomnik przyrody - Dąb o obwodzie ok. 550 cm z ok. 1520 r. obok najstarszego domu w Jerzykowie.
- Dawna szkoła pruska przy ul. Okrężnej 68 - obecnie dom mieszkalny i siedziba UKS Zalew Jerzykowo.
- Zabytkowy neogotycki kościół ewangelicki z 1895 r. (od 1946 r. kościół pw. Niepokalanego Serca NMP[12]
- Dawna pastorówka z 1905 r. przy ul. Okrężnej 39.
- Cmentarz ewangelicki na wzniesieniu przy skrzyżowaniu ul. Okrężnej a ul. Nad Zalewem - obecnie nieczynny
- Zapora pośrednia na rzece Głównej, spiętrzająca wschodnią część Jeziora Kowalskiego.
Sport
edytujW Jerzykowie działa prężnie klub kajakowy UKS Zalew Jerzykowo. Powstał w 1996 roku. z inicjatywy trenerki Elżbiety Hoffman i zaangażowanych rodziców. Jest stowarzyszeniem skupiającym dzieci i młodzież w wieku szkolnym.Pierwszym prezesem został Pan Paweł Owsiany, następnie Panowie: Tomasz Manthei, Maciej Kulesza, Andrzej Tracz. Natomiast kolejni trenerzy to: Maciej Kasprzak i Mateusz Witek.[13]
-
Dawna pastorówka w Jerzykowie - 1984 r. -
Plan parku dworskiego w Jerzykowie - 1984 r.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 46353
- ↑ a b Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r. [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2021-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-26].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 406 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 735, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2021-06-13].
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.pobiedziska.pl [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b c Paweł Anders: Puszcza Zielonka. Wydawnictwo Poznańskie, 1981, s. 30. ISBN 83-210-0244-7.
- ↑ a b Jerzykowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 19.
- ↑ a b c Jerzykowo (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 567.
- ↑ Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-05-18] (pol.).
- ↑ Elżbieta Mlącka, Anna Tekiel, Gniezno: mapa topograficzna Polski, wyd. 2, Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2011, ISBN 978-83-7135-275-1.
- ↑ Maria Mazurek, Plaża - gdzie goło i wesoło, „Głos Wielkopolski”, 17 sierpnia 2012, s. 9.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 185 [dostęp 2021-06-13].
- ↑ - HISTORIA [online], uks-zalew-jerzykowo.pl.tl [dostęp 2022-05-23] (pol.).