Jerzy Sawicki
Jerzy Sawicki, właśc. Izydor Reisler, ps. Lex (ur. 23 stycznia 1910 w Gródku Jagiellońskim, zm. 5 czerwca 1967 w Brukseli) – polski prawnik, profesor uniwersytecki, karnista specjalizujący się w prawie karnym międzynarodowym, adwokat, prokurator Sądu Najwyższego oraz Najwyższego Trybunału Narodowego, felietonista[1].
| Data i miejsce urodzenia |
23 stycznia 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 czerwca 1967 |
| profesor nauk prawnych | |
| Specjalność: międzynarodowe prawo karne | |
| Alma Mater | |
| nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Łódzki |
| Okres zatrudn. |
1948–1950 |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1952– |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSawicki pochodził z rodziny żydowskiej ze Lwowa[2], gdzie ukończył prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W latach 1936–1941 praktykował jako adwokat we Lwowie[1]. W okresie radzieckiej okupacji Lwowa był m.in. członkiem III Kolegium Adwokatów we Lwowie oraz szefem sekcji planowania Mięsnego Trustu Ukrainy[3].
Według Zbigniewa Błażyńskiego po 1941 Sawicki był agentem Gestapo w okupowanym przez Niemców Lwowie[4]. Według oficjalnych informacji, w tym czasie ukrywał się, pracując m.in. jako rzeźnik w rzeźni miejskiej we Lwowie[3]. Według Zbigniewa Grabowskiego Izydor Reisler pomagał różnym ludziom uzyskać aryjskie papiery, wyjść z getta i ukrywać się[5].
Ze względu na swoje żydowskie pochodzenie od 1942 do 1944 Sawicki ukrywał się w Kraśniku, w majątku państwa Teleżyńskich (konspiratorów ZWZ, NOW, a później NSZ), pod nazwiskiem Jerzy Biłobran. Wspólnie z nim zamieszkała Stefania Łobaczewska - jako jego siostra Stefania Biłobran. Związał się z PPR. W 1944 został zmuszony do ucieczki przed gestapo. Po wkroczeniu sowietów znalazł pracę jako wiceprokurator Prokuratury przy Sądzie Specjalnym w Lublinie[6][3].
W latach 1944–1953 był prokuratorem Sądu Najwyższego oraz Najwyższego Trybunału Narodowego ds. ścigania przestępców wojennych w Polsce[1]. W latach 1945–1946 brał udział w pracach delegacji KRN na procesy norymberskie[1]. Od 1946 z polecenia ministra sprawiedliwości Henryka Świątkowskiego podjął śledztwo dotyczące zbrodni na polskich oficerach w Katyniu, z zamiarem przypisania tej zbrodni Niemcom jako ludobójstwa. 26 stycznia 1946 w Norymberdze prowadził m.in. przesłuchanie Ericha von dem Bacha w ramach śledztwa przeciwko zbrodniarzom wojennym[1]. Oskarżał w procesach przed Najwyższym Trybunałem Narodowym: Arthura Greisera (1946), Josefa Bühlera (1948) oraz załogi hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz[1].
W latach 1948–1950 był profesorem na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego, a od 1952 – na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego[1]. Razem z Igorem Andrejewem, Leszkiem Lernellem był współautorem najważniejszego w okresie stalinizacji Polski podręcznika Prawo karne Polski Ludowej (1954). Uczniem Sawickiego był m.in. Lech Falandysz, który nazwał go swoim „mistrzem”[7]. 19 stycznia 1955 został odznaczony Medalem 10-lecia Polski Ludowej[8].
Był mężem Marii Franciszki z Argasińskich (1905–1997)[9].
Zmarł w Brukseli, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 2-5-13)[9].
- opracowanie Zbiór przepisów specjalnych przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim i zdrajcom Narodu (1945)
- Zbiór przepisów specjalnych przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim i zdrajcom narodu z komentarzem (1945; współautor)
- Ludobójstwo. Od pojęcia do konwencji 1933–1948 (1949)
- Prawo karne Polski Ludowej (1954; współautor)
- Socjalistyczna dyscyplina pracy w prawie karnym (1954)
- Od Norymbergi do układu paryskiego. Za kulisami niemieckiego rewizjonizmu (1955)
- Ochrona czci a wolność krytyki (1956)
- Przestępstwa przeciwko Państwu Ludowemu (1960)
- Siedem procesów przed Najwyższym Trybunałem Narodowym (1962; współautor)
- Przed trybunałem świata (1962; współautor)
- zbiór felietonów Sędziowie są omylni (1963)
- Alchemia prawa (1965)
- Ludzie i sprawy Norymbergi (1967; współautor)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Hasło "Jerzy Sawicki", [w:] Wielka encyklopedia PWN, t. 24, Warszawa 2004, s. 398.
- ↑ Erich von dem Bach-Zelewski. Tatuś i „kanalia” na www.dw.com
- ↑ a b c P. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. II, s. 455.
- ↑ "Weźmy dla przykładu prokuratora Sawickiego. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego miało w swoich aktach dowody, że Sawicki współpracował z Gestapo na terenie getta lwowskiego. Sawicki wiedział o istnieniu tych akt i to gwarantowało jego całkowite posłuszeństwo. Sprawa ta w końcu stała się głośna i Sawicki został zwolniony ze stanowiska prokuratora, ale zanim odszedł, zasłużył się aparatowi bezpieki" Por. Zbigniew Błażyński, Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, słowo wstępne Jan Nowak Jeziorański, Warszawa 2003, s. 236
- ↑ Archiwum Historii Mówionej - Zbigniew Grabowski [online], www.1944.pl [dostęp 2020-01-03] (ang.).
- ↑ Marek Jan Chodakiewicz: Żydzi i Polacy 1918–1955. Wyd. 2. Warszawa: Fronda, 2000, s. 224–225. ISBN 978-83-62268-69-6.
- ↑ [1] „U profesora Gubińskiego i przy jego wydatnej pomocy zrobiłem i doktorat i habilitację. Przez krótki okres moim drugim mistrzem był profesor Jerzy Sawicki – słynny „Lex”. Postać niezwykle barwna i ciekawa, który swoim wyglądem przypominał raczej artystę niż profesora prawa.” [w:] Anna Kokocińska, Piotr Bałasz Pn, 20 stycznia 1997. Rozmowa z prof. Lechem Falandyszem
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-03-18].
Bibliografia
edytuj- Hasło „Jerzy Sawicki”, [w:] Wielka encyklopedia PWN, t. 24, Warszawa 2004, s. 398.