Jerzy Nowacki (opozycjonista)
Jerzy Nowacki (ur. 28 lutego 1952 w Kaliszu[1]) – filolog polski, działacz opozycji demokratycznej w PRL.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
filolog, działacz opozycyjny |
| Narodowość |
Życiorys
edytujW latach 1972–1977 studiował polonistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w czasie studiów był aktorem Teatru Ósmego Dnia, w 1975 podpisał jeden z listów protestacyjnych przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, od 1976 współpracował z Komitetem Obrony Robotników, m.in. kolportował Biuletyn Informacyjny „KOR”[1].
Po ukończeniu studiów, od czerwca do sierpnia 1977 pracował w domu kultury w Trzcielu, skąd został zwolniony pod naciskiem Służby Bezpieczeństwa. Pod fałszywym zarzutem bezprawnego pobrania części stypendium studenckiego został w listopadzie 1977 skazany na karę 1 roku pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata i karę 2000 grzywny[2], następnie podjął pracę na stanowisku instruktora kulturalno-oświatowego w Wojewódzkiej Spółdzielni Mieszkaniowej w Poznaniu[1]. 15 listopada 1977 sygnował deklarację założycielską Studenckiego Komitetu Solidarności w Poznaniu, następnie był jednym z aktywnych członków SKS, m.in. organizował niezależne wykłady w ramach akcji samokształceniowej, m.in. w swoim własnym mieszkaniu[1]. W październiku 1978 został członkiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, a w listopadzie tegoż roku został zwolniony z dotychczasowego miejsca pracy[3]. W styczniu 1979 został powołany do służby wojskowej, która odbywał kolejno w Szkole Oficerów Rezerwy przy Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych we Wrocławiu oraz w jednostce w Słubicach, jednak nie zerwał kontaktów ze środowiskiem opozycyjnym[4]. Po zwolnieniu z wojska, w czerwcu 1979 był jednym z założycieli Komitetu Samoobrony Społecznej Regionu Wielkopolsko-Kujawskiego i Ziemi Chełmińskiej, w którym uczestniczyli działacze KSS „KOR” i Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela[1]. Był wielokrotnie zatrzymywany przez SB na 48 godzin, przeprowadzano rewizję w jego mieszkaniu[1][5]. W czerwcu 1980 zrezygnował z członkostwa w KSS „KOR”, podając jako przyczynę sytuację rodzinną, osobistą i zdrowotną[6]. Rezygnację tę KSS „KOR” przyjął do wiadomości w lipcu tegoż roku, a we wrześniu 1980 poinformował o tym w swoim Komunikacie[7]. Według informacji zachowanych w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej przyczyną odejścia z Komitetu była złożona przez SB propozycja zaprzestania prześladowań w zamian za ograniczenie działalności opozycyjnej. Według relacji Lecha Dymarskiego przyczyną rezygnacji były zarzuty związane z nierozliczeniem się z pieniędzy z tytułu sprzedaży książek Niezależnej Oficyny Wydawniczej. Dokumentacja archiwalna IPN wskazuje przy tym, że Służba Bezpieczeństwa starała się skompromitować J. Nowackiego, zabierając mu w czasie rewizji notatki z rozliczeniami za publikacje podziemne[8].
Od sierpnia 1980 zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”, od listopada 1981 był członkiem Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego w Poznaniu, od kwietnia 1981 także sekretarzem Społecznego Komitetu Obchodów 25 Rocznicy Poznańskiego Czerwca '56. Na I Walnym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Wielkopolska w lipcu 1981 został wybrany rzecznikiem prasowym i członkiem prezydium Zarządu Regionu. Pracował wówczas jako nauczyciel w Zespole Szkół Przemysłu Spożywczego w Poznaniu[1][9]. Był delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności”, wszedł w skład Prezydium Zjazdu[1][10]. Należał także do Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania[1].
13 grudnia 1981 został internowany w obozie w Gębarzewie[1][11], a według zachowanych dokumentów Służby Bezpieczeństwa 24 grudnia 1981 zarejestrowany jako tajny współpracownik SB, pseudonim Stanisław Brzozowski[12]. Z internowania został zwolniony w maju 1982, następnie próbował tworzyć tajną strukturę związku w Wielkopolsce, która nie uzyskała jednak poparcia zakładów pracy, z uwagi na obawy przed prowokacją SB.[1]. Od 1982 pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Handlowych w Poznaniu, uczestniczył w druku i kolportażu wydawnictw podziemnych, pośredniczył przerzucie pomocy w postaci sprzętu radiowego i poligraficznego od francuskich związków zawodowych[1].
W 1986 wyjechał do Francji, gdzie został wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Kontakt, od 1987 był redaktorem naczelnym pisma Kontakt, współpracował także z Video-Kontaktem, dla którego pisał scenariusze i realizował filmy dokumentalne[1].
W 1990 powrócił do Polski i podjął pracę w Oddziale Poznańskim Telewizji Polskiej[1].
W październiku 2005 Janusz Pałubicki ujawnił, że otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej informację, że J. Nowacki był zarejestrowany jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa. Publiczne oskarżenie doprowadziło do zwolnienia tego ostatniego z pracy w Telewizji Polskiej. W 2009 J. Nowacki wytoczył przeciwko J. Pałubickiemu powództwo z żądaniem przeprosin, które ostatecznie zostało oddalone w 2012. Sąd uznał, że ujawnienie informacji uzyskanych z instytucji państwowej nie miało charakteru bezprawnego, nie przesądzając jednocześnie, czy informacja ta była prawdziwa. Niemniej J. Nowacki był od grudnia 1981 do 1989 zarejestrowany jako tajny współpracownik SB, o pseudonimach „Stanisław Brzozowski” i „Magda”. On sam konsekwentnie zaprzeczał faktycznej współpracy[8][13][14].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89. Tom 1, wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2000, s. 267-268 (biogram autorstwa Eugenii Dabertowej)
- ↑ Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, wstęp i opracowanie Andrzej Jastrzębski, wyd. Naukowe PWN i wyd. Aneks, Warszawa-Londyn 1994, s. 184, 193
- ↑ Jan Józef Lipski KOR. Komitet Obrony Robotników. Komitet Samoobrony Społecznej, wyd. IPN, Warszawa 2006, s. 416
- ↑ Kryptonim „Wasale”. Służba Bezpieczeństwa wobec Studenckich Komitetów Solidarności 1977–1980, wybór, wstęp i oprac. Łukasz Kamiński, Grzegorz Waligóra, wyd. IPN, Warszawa 2007, s. 303, 364
- ↑ Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, wstęp i opracowanie Andrzej Jastrzębski, wyd. Naukowe PWN i wyd. Aneks, Warszawa-Londyn 1994, s. 246, 320, 405, 449, 451, 469, 472, 479, 492, 507
- ↑ Jan Skórzyński Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników, wyd. Świat Książki, Warszawa 2012, s. 438
- ↑ Jan Józef Lipski KOR. Komitet Obrony Robotników. Komitet Samoobrony Społecznej, wyd. IPN, Warszawa 2006, s. 471
- ↑ a b Krzysztof M. Kaźmierczak Trzecia śmierć gladiatora. [dostęp 2017-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-27)].
- ↑ Przemysław Zwiernik NSZZ „Solidarność” Region Wielkopolska, w: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 4. Polska zachodnia, wyd. IPN, Warszawa 2010, s. 28, 35, 43
- ↑ Ludzie Solidarności. Informator o delegatach na I Krajowy Zjazd NSZZ „Solidarność” – MSW Biuro "C", do druku przygotował Mirosław Piotrowski, wyd. KIK, Lublin 2002, str. 401-401
- ↑ Przemysław Zwiernik NSZZ „Solidarność” Region Wielkopolska, w: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 4. Polska zachodnia, wyd. IPN, Warszawa 2010, s. 53
- ↑ Kryptonim „Gracze”. Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” 1976–1981, wybór, wstęp i oprac. Łukasz Kamiński, Grzegorz Waligóra, wyd. IPN, Warszawa 2010, s. 179
- ↑ Sąd: Janusz Pałubicki nie musi przepraszać Jerzego Nowackiego
- ↑ Piotr Bojarski Czy redaktor Nowacki był TW Brzozowskim