Jerzy Gawenda
Jerzy August Bolesław Gawenda (ur. 11 maja 1917 we Lwowie, zm. 2 grudnia 2000 w Londynie) – polski działacz polityczny, prawnik, wicepremier (1972–1976) i minister spraw zagranicznych (1970–1974) Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie, rektor Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie (1978–1987).
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Jerzy August Gawenda |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 maja 1917 |
| Data i miejsce śmierci |
2 grudnia 2000 |
| Minister Spraw Zagranicznych na Uchodźstwie | |
| Okres |
od 20 lipca 1970 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister Spraw Zagranicznych na Uchodźstwie | |
| Okres |
od styczeń 1973 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujWczesne dzieciństwo spędził w dworku Herburtów w Dobromilu na Podkarpaciu. Przez pierwsze 3 lata szkoły podstawowej pobierał naukę prywatnie, czwartą klasę ukończył w szkole w Złoczewie. Uczęszczał do gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Złoczewie. Jako gimnazjalista był członkiem hufca przydzielonego do 5 Pułku Strzelców Podhalańskich[1].
Rozpoczął studia w 1935 i trafił na seminarium profesora Ludwika Ehrlicha. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (1939). Po wybuchu II wojny światowej walczył we Francji w szeregach II Dywizji Strzelców Pieszych, następnie był internowany w Szwajcarii. W okresie internowania studiował w filii Uniwersytetu we Fryburgu zorganizowanej w obozie internowania i w 1945 obronił na Uniwersytecie pracę doktorską z prawa. W sierpniu 1945 został mianowany szefem Polskiej Likwidacyjnej Misji Wojskowej w Paryżu. Od 1946 służył w 1 Dywizji Pancernej na terenie Niemiec. W 1947 został zdemobilizowany, objął wówczas funkcję szefa delegatury Społecznego Komitetu Pomocy Obywatelom Polskim (SKPOP) w Niemczech, z siedzibą w Quackenbruck. W 1949 powrócił do Wielkiej Brytanii. W listopadzie tegoż roku został wykładowcą prawa w prowadzonej przez środowisko emigracyjne Szkole Nauk Politycznych i Społecznych w Londynie.
Od 1951 był związany z Polskim Uniwersytetem Na Obczyźnie, m.in. w 1951 został sekretarzem, następnie profesorem PUNO. W 1959 habilitował się na podstawie pracy Legalizm Polski w świetle prawa publicznego. W kolejnych latach był dziekanem wydziału prawa, a w latach 1978–1987 rektorem. Od 1960 członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, od 1963 członek zarządu PTNnO, od 1964 przewodniczący Wydziału Humanistycznego PTNnO. Z funkcji tych ustąpił w 1979.
Na emigracji należał do Związku Socjalistów Polskich na Obczyźnie. W 1954 poparł w czasie kryzysu we władzach emigracyjnych prezydenta Augusta Zaleskiego. Był członkiem I (1954–1957), II (1958–1963), III (1963–1968) i IV (1968–1970) Rady Rzeczypospolitej Polskiej.
Od września 1959 do września 1963 był ministrem bez teki w rządzie Antoniego Pająka, od marca 1968 do czerwca 1970 ministrem wyznań religijnych, oświaty i kultury w rządzie Aleksandra Zawiszy (1968–1970), ministrem spraw zagranicznych w rządzie Zygmunta Muchniewskiego (1970–1972). W pierwszym rządzie Alfreda Urbańskiego (1972–1973) został ministrem bez teki i wicepremierem, a w styczniu 1973 został po śmierci Jana Starzewskiego kierownikiem ministerstwa spraw zagranicznych (mianowany 1 maja 1973[2]). W drugim rządzie Alfreda Urbańskiego (1974–1976) ponownie został ministrem bez teki i wicepremierem.
Przez Prezydenta RP na obczyźnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim[3] i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[4]. W 1979 otrzymał złotą odznakę honorową Koła Lwowian w Londynie (17 grudnia 1979)[5].
Zmarł 2 grudnia 2000 w Londynie i został pochowany na cmentarzu w Salisbury (kw. T gr. 122).
Przypisy
edytuj- ↑ Przegląd Polsko-Polonijny. The Poland Polonia Review – PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2022-12-01].
- ↑ Mianowanie kierownika ministerstwa. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 25, nr 3 z 20 czerwca 1973.
- ↑ Dz. Ust. nr 3 z 1967.
- ↑ Dz. Ust. nr 8 z 1972.
- ↑ Odznaki honorowe Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 37, s. 98, grudzień 1979. Koło Lwowian w Londynie.
Bibliografia
edytuj- Rafał Habielski, Druga Wielka Emigracja 1945–1990. T. 3. Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999, s. 328 (nota biograficzna autorstwa Andrzeja Friszke)
- Zbigniew Andrzej Judycki Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie. Słownik biograficzny pracowników naukowych, Londyn 2008, s. 36
- Wiesław Hładkiewicz, Daniel Koteluk Zapomniany legalista. Jerzy August Gawenda (1917-2000), w: Zeszyty historyczne, nr 168, wyd. Instytut Literacki, Paryż 2009