Wikipedia

Jerzy Ficowski

polski poeta i tłumacz

Jerzy Tadeusz Ficowski (ur. 4 września 1924 w Warszawie, zm. 9 maja 2006 tamże) – polski poeta, eseista, autor tekstów piosenek, prozaik, tłumacz (z hiszpańskiego, romskiego, rosyjskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, rumuńskiego i jidysz), żołnierz Armii Krajowej (ps. „Wrak”), uczestnik powstania warszawskiego, znawca folkloru żydowskiego i cygańskiego, badacz twórczości Brunona Schulza[3].

Jerzy Ficowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 września 1924
Warszawa

Data i miejsce śmierci

9 maja 2006
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła
  • Gałązka z drzewa słońca
  • Czekanie na sen psa
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Armii Krajowej Medal Wojska[1]
Nagrody

Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego (1984), nagroda literacka Kacetnika (1986), Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta (2005)[2]

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Tablica pamiątkowa przy placu Inwalidów 4/6/8 w Warszawie
Grób Jerzego Ficowskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Życiorys

edytuj

Podczas II wojny światowej mieszkał we Włochach pod Warszawą. Uczęszczał na tajne kursy Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie[4]. Był więźniem Pawiaka (1943). W powstaniu warszawskim walczył jako żołnierz pułku AK „Baszta” na Mokotowie. Studiował filozofię i socjologię na UW.

Debiutował w 1948 tomikiem Ołowiani żołnierze. W latach 1948–1950 wędrował razem z taborem cygańskim, był członkiem angielskiego stowarzyszenia Gypsy Lore Society. Przełożył i opublikował pieśni cygańskiej poetki Papuszy[5]. Był znawcą ludowej poezji żydowskiej (opublikowanej w tomie Rodzynki z migdałami, 1964), specjalizował się także w poezji i tłumaczeniach Federico Garcii Lorki. Przetłumaczył wiersze młodego Bolesława Leśmiana z języka rosyjskiego na polski (Pochmiel ksieżycowy: wiersze rosyjskie, Czytelnik, 1987).

Zafascynowany twórczością Brunona Schulza próbował w 1942 nawiązać korespondencję z autorem. Dowiedziawszy się o śmierci Schulza, postanowił zająć się badaniem jego twórczości, a także dokumentowaniem pozostałych po nim rękopisów, listów, rysunków i innych pamiątek. Wydane przez Ficowskiego książki Regiony wielkiej herezji oraz Okolice sklepów cynamonowych do dziś pozostają fundamentalnymi pracami literaturoznawczymi i bezcennym źródłem informacji.

Od 1960 roku pisał też teksty piosenek, które zyskały popularność. Śpiewali je m.in. tacy artyści, jak: Katarzyna Bovery, Michaj Burano, Dżamble, Anna German, Kalina Jędrusik, Stanisław Jopek, Herbert Renn, Waldemar Kocoń, Stenia Kozłowska, Jolanta Kubicka, Halina Kunicka, Kwartet Warszawski, Masio Sylwester Kwiek, Maryla Lerch, Aneta Łastik, Halina Łukomska, Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”, Jerzy Michotek, Regina Pisarek, Ewa Podleś, Jerzy Połomski, Jadwiga Prolińska, Sława Przybylska, Randia, Maryla Rodowicz, Rena Rolska, Hanna Rumowska, Irena Santor, Jarema Stępowski, Mieczysław Wojnicki[6].

Na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie otrzymał II nagrodę za piosenkę Woziwoda (1961) i III nagrodę za Jadą wozy kolorowe (1970), a na Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu zdobył wyróżnienie za Balladę cygańską (1963), a także nagrodę TVP (1970) za Jadą wozy kolorowe. Za ten ostatni utwór został też nagrodzony przez czytelników „Głosu Wybrzeża” (1970).

Wydano płytę z jego utworami dla najmłodszych i muzyką Władysława Słowińskiego Dom, w którym śmieszy – wiersze dla dzieci (LP, Muza SXL-1173), na której można usłyszeć: Janusza Zakrzeńskiego, Wieńczysława Glińskiego, Lecha Ordona, Mirosławę Krajewską, Włodzimierza Pressa, Ewę Żukowską.

Jego najstarsza twórczość powstawała pod wpływem wierszy Juliana Tuwima, później jednak nawiązywał do awangardy okresu międzywojennego, groteski i elementów świata fantastycznej baśni. Następnie w jego poezji wyraźniejsze stały się refleksyjne wątki moralno-społeczne.

W 1977 dostał nagrodę polskiego Pen Clubu. Gdy w 1975 podpisał list 59, został objęty zakazem druku do 1980. Członek KOR i KSS „KOR”. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną poety była malarka Wanda Ficowska, drugą Elżbieta Ficowska (ślub w 1968). Miał trzy córki: Krystynę, Magdalenę i Annę[7].

Został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2004 roku[8]. W 2005 roku został uhonorowany Nagrodą specjalną „Literatury na Świecie” za całokształt dorobku translatorskiego[9].

Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A29-tuje-15)[10].

Filmografia

edytuj

W 1974 powstał film dokumentalny Papusza w reżyserii Mai Wójcik oraz Ryszarda Wójcika. Realizatorzy filmu opisali obyczaje i życie społeczności cygańskiej. Bohaterami filmu byli Papusza oraz Jerzy Ficowski. W 1998 Paweł Woldan zrealizował dokumentalny film biograficzny – Amulety i definicje, czyli Szkic do portretu Jerzego Ficowskiego[11].

W 2013 Krzysztof Krauze i Joanna Kos-Krauze zrealizowali film Papusza, w którym rolę Jerzego Ficowskiego grał Antoni Pawlicki.

Publikacje

edytuj

Poezja

edytuj

Piosenki (wybór)

edytuj

Utwory pisane prozą poetycką

edytuj

Inne

edytuj
  • Cyganie polscy (1953)
  • Cyganie na polskich drogach (1965, 1985, 2013)
  • Gałązka z drzewa słońca (1961)
  • Rodzynki z migdałami (1964)
  • Regiony wielkiej herezji (1967; nowe, uzupełnione wydania 1975, 1992, 2002)
  • Okolice sklepów cynamonowych (1986)[22]
  • Demony cudzego strachu (1986)[23]
  • Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje (1989)[24]
  • W sierocińcu świata. Rzecz o Witoldzie Wojtkiewiczu (1993)[25]

Upamiętnienie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 2, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1994, s. 292. ISBN 83-02-05446-1.
  2. ↑ Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994–2009. [dostęp 2014-09-12].
  3. ↑ Karolina Nos: Bruno Schulz. Malarz, pisarz, geniusz. Niezła Sztuka, 11 lipca 2022. (pol.).
  4. ↑ We wspomnieniu Jerzego Zagórskiego w Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego Warszawa: PIW, 1989, s. 162: „Wychowankiem tajnych kursów okupacyjnych naszego gimnazjum jest wybitny poeta i tłumacz Jerzy Ficowski”. Nie ma go jednak w spisie maturzystów żadnego rocznika szkoły.
  5. ↑ Papusza – Bronisława Wajs. Rzeczpospolita, 2012.
  6. ↑ Na podstawie: http://www.winyle.rembertow.net/wykon.php?nazwa=ficowski&art=12637#dane.
  7. ↑ Anna Ficowska-Teodorowicz: Dojrzeć do dzieciństwa [online], Wydawnictwo Wolno, 31 marca 2021 [dostęp 2021-05-13] (pol.).
  8. ↑ M.P. z 2005 r. nr 10, poz. 197.
  9. ↑ Nagrody „Literatury na świecie” / Wydarzenia / Instytut Książki [online], www.instytutksiazki.pl, 29 września 2005 [dostęp 2016-03-06].
  10. ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online] [dostęp 2019-11-14] (pol.).
  11. ↑ Filmpolski.Pl – Amulety I Definicje Czyli Szkic Do Portretu Jerzego Ficowskiego [online], filmpolski.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  12. ↑ Odczytanie popiołów. Wiersze [online], Katalog Biblioteki Narodowej [dostęp 2016-04-10].
  13. ↑ Jerzy Ficowski, Śmierć jednorożca., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawn, 1981, ISBN 83-06-00699-2, OCLC 9052129 [dostęp 2022-05-27].
  14. ↑ Jerzy Ficowski, Inicjał, Łowicz: Galeria Browarna, 1994, ISBN 83-902172-0-1, OCLC 33212675 [dostęp 2022-05-27].
  15. ↑ Jakub Ekier, Piotr Sommer, Jerzy Ficowski, Mistrz Manole. I inne przekłady, Sejny: Pogranicze, 2004, ISBN 83-86872-56-X, OCLC 57315770 [dostęp 2022-05-27].
  16. ↑ Jerzy Ficowski, Zawczas z poniewczasem, Wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 2004, ISBN 83-08-03625-2, OCLC 57359101 [dostęp 2022-05-27].
  17. ↑ Jerzy Ficowski, Pantareja, wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 2006, ISBN 83-08-03827-1, OCLC 67405832 [dostęp 2022-05-27].
  18. ↑ Jerzy Ficowski: Lodorosty i bluszczary (niebieska) [online], Wydawnictwo Wolno [dostęp 2021-03-26] (pol.).
  19. ↑ Bylejaczek: Jerzy Ficowski, Gabriela Gorączko [online], Wydawnictwo Wolno [dostęp 2021-03-26] (pol.).
  20. ↑ Jerzy Ficowski, Wspominki starowarszawskie, Warszawa: Czytelnik, 1959.
  21. ↑ Jerzy Ficowski, Czekanie na sen psa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1970.
  22. ↑ Jerzy Ficowski, Okolice sklepów cynamonowych. Szkice, przyczynki, impresje, wyd. 1, Kraków: Wyd. Literackie, 1986, ISBN 83-08-01403-8, OCLC 16228497 [dostęp 2022-05-27].
  23. ↑ Jerzy Ficowski, Demony cudzego strachu. Wspominki cygańskie, wyd. 1, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1986, ISBN 83-205-3776-2, OCLC 14693676 [dostęp 2022-05-27].
  24. ↑ Jerzy Ficowski, Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa: Wyd. Interpress, 1989, ISBN 83-223-2320-4, OCLC 22698634 [dostęp 2022-05-27].
  25. ↑ Jerzy Ficowski, W sierocińcu świata. Rzecz o Witoldzie Wojtkiewiczu, Warszawa: Ryton, 1993, ISBN 83-85367-29-2, OCLC 812611026 [dostęp 2022-05-27].
  26. ↑ Kalendarz warszawski lipiec-wrzesień 2008. „Kronika Warszawy”. 140, s. 110, 2009. 

Bibliografia

edytuj
  • Wolański R., Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 1995, Agencja Wydawnicza Morex, ISBN 83-86848-05-7, tu hasło Ficowski Jerzy, s. 50.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jerzy_Ficowski&oldid=74681741”