Jenin
wieś w województwie lubuskim
Jenin – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2012 r. liczyła 1592 mieszkańców. Od 1945 r. leży w granicach Polski.
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Michała Archanioła 1811-12 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
24 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1785[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-450[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FGW |
| SIMC |
0178732 |
Położenie na mapie gminy Bogdaniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego  | |
 52°41′39″N 15°05′28″E/52,694167 15,091111[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.
Położenie
edytujZgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Jenin należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.
Miejscowość położona jest 10 km na południowy zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Posiada układ ulicówki. Zajmuje powierzchnię 6,11 km²[4].
Demografia
edytujLudność w ostatnich 3 stuleciach[5][6][7][8][9][10][11]:
Historia
edytuj| Właściciel | Lata |
|---|---|
| cystersi z Mironic | 1300 – 1473 (cała wieś) |
| von Winningen (lenna) | 1337 |
| von der Marwitz cystersi z Mironic domena w Mironicach |
(1353) 1473 – 1674 (¼ wsi) 1473 – 1539 (¾ wsi) 1539 – 1674 (¾ wsi) |
| von der Marwitz | 1674 – 1728 (cała wieś) |
| domena w Mironicach | 1728 – 1874 (wieś i majątek) |
- X w. – prawdopodobne początki osadnictwa w Jeninie; osada mogła należeć w późniejszym okresie do kasztelanii santockiej
- 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
- 20.07.1278 – pierwsza wzmianka pod nazwą Jenyn; przebywający w Gorzowie margrabiowie Otto V Długi i Albrecht III podarowali miastu czynsze z Winnej Góry i ogrodów na poprawę umocnień, a także potwierdzili nadanie przez ojca łęgów warciańskich między Łupowem (Loppowe) i Jeninem
- 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Jeninem
- 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Genyn (w ziemi gorzowskiej): Illi de Wedinghe habent Gralow, Dornow, Hogenwolde, tenevitz, Pirene et Genyn minus juste ut dicitur[12] – przedstawiciele rodu von Winningen posiadają lenna we wsiach Gralewo, Tarnów, Wysoka, Stanowice, Pyrzany i Jenin, jak twierdzili (czyli nie mogli się wykazać dokumentami)
- 11.12.1350 – Hasso von Wedel otrzymuje dochody w owsie w lesie wsi Racław i Jenin (merice villae Raczelstorp et Koningen) z tytułu swych obowiązków wójtowskich w Nowej Marchii[13]
- 16.07.1353 – margrabia Ludwik Rzymski nadaje Henningowi i Konradowi von Marwitz dochody z cła mostowego na dopływie rzeczki Clemente (kanał Kołomęt) w Jeninie (villa Geyneyn)
- 7.10.1355 – potwierdzenie nadania z 1300 r. cystersom z Kołbacza (filia Mironice), wystawione przez cesarza Karola IV
- 1473 – ¼ wsi znajduje się w rękach klasztoru w Mironicach, ¾ należny do Marwitzów
- 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
- 1539 – w wyniku sekularyzacji, margrabia Jan kostrzyński przejmuje majątek zakonny w Mironicach, tworząc zarząd domenalny; w skład domeny wchodzi m.in. ¼ Jenina
- 1618–1648 (wojna trzydziestoletnia) – Jenin zostaje złupiony i zniszczony, wieś pustoszeje
- 1674 – właścicielami całego Jenina zostają von Marwitzowie, drogą zamiany z elektorem brandenburskim wsi Racław
- 1725 – na gruntach Jenina zostaje założona kolonia Genninsch Warthebruch
- 1.06.1728 – Kurt Dietrich von der Marwitz sprzedaje Jenin królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi I za 17 tysięcy talarów i odtąd wieś podlega urzędowi domeny w Mironicach; we wsi funkcjonuje folwark i cegielnia
- 1758 (wojna siedmioletnia) – żołnierze rosyjscy dokonują zniszczeń wsi, w tym kościoła i szkoły
- 1785 – z kolonii Genninsch Warthebruch wydzielono samodzielne gminy: Alt-Gennin (obecnie Jeninek), Ober-Gennin (obecnie Jeniniec) i Unter-Gennin (obecnie Podjenin)
- 1801 – Jenin liczy 337 mieszkańców i 38 domów; jest tu 10 gospodarstw rolniczych, 14 chałupników, 8 budników (chłopów z własnym domem i niewielkim kawałkiem własnościowej ziemi lub bez niej), 12 komorników (chłopów bezrolnych), kuźnia, karczma, 2 młyny wodne (Górny i Dolny); kościół jest filią parafii w Stanowicach; wieś należy do domeny Mironice
- 13.08.1807 (wojny napoleońskie) – pożar wywołany przez żołnierzy francuskich niszczy całą wieś (ocalało 7 domów poza zwarta zabudową) i XVII-wieczny kościół
- Po 1807 – odbudowa wsi; część pogorzelców (13 chałupników) odchodzi na bagna i tam buduje nowe gospodarstwa, tworząc kolonię pod nazwą Neu Gennin (Nowy Jenin)
- 1811-1812 – wzniesiono kościół, na koszt króla Prus
- 1814 – Neu Gennin (Nowy Jenin) otrzymuje status samodzielnej gminy
- 1852 – Jenin liczy 529 mieszkańców, Nowy Jenin 236, młyny Genninsche Mühlen – Górny (Ober-), Środkowy (Mittel-) i Dolny (Untermühle) – 74 mieszkańców[6]
- 1871 – wieś liczy 598 mieszkańców (Jenin 510, Genniner Mühlen 88), Nowy Jenin 304; w Jeninie znajdują się wówczas 2 majątki liczące 107 mieszkańców[7]
- 1874 – rozwiązanie domeny w Mironicach
- 1880 – otwarcie szkoły w Jeninie (usytuowanej na rogu obecnych ulic Gorzowskiej i Akacjowej)
- 1905 – otwarcie drugiej szkoły w Jeninie (przy obecnej ulicy Pocztowej)
- 1.06.1929 – w wyniku reformy administracyjnej Neu Gennin (Nowy Jenin) przestaje istnieć – zachodnia część zostaje przyłączona do Bogdańca, a wschodnia – do Jenina
- 1.02.1945 – zajęcie wsi przez Armię Czerwoną
- Maj 1945–3.09.1945 – pierwszym sołtysem Jenina jest Marcin Starczewski
- 29.06.1945 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego
- 1945/1946 – napływ przesiedleńców z województw poznańskiego, lubelskiego i kaliskiego, następnie z Kresów Wschodnich; otwarcie szkoły w domu rodziny Kaniewskich
- 1949 – likwidacja szkoły, dzieci uczęszczają od tej pory do szkoły w Łupowie
- 1960 – założenie Kółka Rolniczego w Jeninie
- 1.09.1973 – otwarcie nowego budynku szkoły w Łupowie, na działce wsi Jenin
- 24.06.1987 – erygowanie parafii w Jeninie dekretem biskupa Józefa Michalika, wydzielonej z parafii w Bogdańcu; obejmuje ona miejscowości Jenin, Chwałowice, Lubczyno
- 1.09.1999 – siedzibę szkoły w Łupowie zmieniono na Jenin; utworzenie Zespołu Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum)
- 1.09.2006 – likwidacja gimnazjum, pozostaje szkoła podstawowa w Jeninie
Nazwa
edytujJenyn 1278; Genyn 1300; Koningen 1350; Geyneyn 1353; Jennin 1482; Gennin 1822, 1944; Jenin Wielki 1945[11]; Jenin 1947[14]
Polska nazwa Jenin nawiązuje do historycznych form Jenyn, Gennyn, które stanowią niemieckie przejście słowiańskiej nazwy Janin, od imienia Jan z sufiksem –in[15].
Administracja
edytujMiejscowość jest siedzibą sołectwa Jenin.
Architektura
edytuj- Kościół pw. św. Michała Archanioła – zbudowany w latach 1811-1812 w stylu klasycystycznym z elementami neoromańskimi, przez budowniczego Matthiasa według projektu von Pappritza (architekt berliński), z ośmioboczną wieżą o trzech kondygnacjach, zwieńczoną iglicą. Elewacje boczne zakomponowane zostały jako trzyosiowe flankowane służkami i zwieńczone profilowanym gzymsem. Korpus na rzucie prostokąta o wymiarach 19,4 × 11,4 m, zamyka wieloboczne prezbiterium. Nakryty jest dwuspadowym dachem. Wnętrze nakryte stropem z dekoracją fasetową. Na historyczne wyposażenie kościoła składają się: empora muzyczna, ławki z początku XX w., neogotycka chrzcielnica z 2 połowy XIX w. i fisharmonia firmy Hofberg z przełomu XIX/XX w. W 1864 r. urządzono wnętrze. W latach 1882, 1912 i 2000 dokonano remontów. W 1946 r. usunięto empory boczne. Wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem KOK-I-635 z 18.12.1963 oraz 87 z 5.11.1976[16].
- Dworek – zachowany częściowo, obecnie dom nr 30
- Dwa cmentarze ewangelickie
Edukacja i nauka
edytuj- Przedszkole gminne
- Szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym.
Religia
edytujMiejscowość jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła.
Sport i rekreacja
edytuj- Uczniowski Klub Sportowy „Hermes”
Gospodarka
edytujLudność zajmuje się głównie rolnictwem, dominuje uprawa zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, prowadzona jest hodowla drobiu. W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 196, z czego 170 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz 26 osób prawnych lub jednostek niemających osobowości prawnej (w tym 10 spółek handlowych i 9 spółek cywilnych)[17]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo | 8 |
| przemysł i budownictwo | 51 |
| pozostała działalność | 137 |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 46291
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 405 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Plan Odnowy miejscowości Jenin. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XI/111 z dnia 29 kwietnia 2008 r.
- ↑ Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 155.
- ↑ a b Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 69.
- ↑ a b Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 146.
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte. Kreis Landsberg/Warthe. [dostęp 2014-09-18].
- ↑ Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych W Gorzowie Wlkp., Raport o stanie gminy Bogdaniec, Urząd Gminy Bogdaniec, 2000, s. 75.
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bogdaniec, Wójt Gminy Bogdaniec, 2014, s. 10.
- ↑ a b Jenin, Lubczyno, Chwałowice na przestrzeni wieków. Zbigniew Bujanowski (red.). Jenin: Gmina Bogdaniec, 2012, s. 74-84.
- ↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 22.
- ↑ Friedrich Voigt, Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur: Märkische Forschungen. T. IX. Berlin: Ernst & Korn, 1865, s. 214.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297
- ↑ Nazwy miejscowe Polski: historia – pochodzenie – zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. IV. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 2001, s. 171. ISBN 83-85579-29-X.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubuskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2014-10-24].
Bibliografia
edytuj- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 43-44. ISBN 978-83-934885-7-5.
- Gennin. [dostęp 2014-10-03]. (niem.).
- Jenin, Lubczyno, Chwałowice na przestrzeni wieków. Zbigniew Bujanowski (red.). Jenin: Gmina Bogdaniec, 2012.
- Plan Odnowy miejscowości Jenin. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XI/111 z dnia 29 kwietnia 2008 r
- Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 47-48. ISBN 83-921289-0-7.