Jawiszów

Jawiszów (przed 1945 niem. Klein Hennersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Kamienna Góra.

Jawiszów

wieś
Fragment zabudowy
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kamiennogórski
Gmina	Kamienna Góra
Liczba ludności (III 2011)	257
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	58-400
Tablice rejestracyjne	DKA
SIMC	0189894
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra Jawiszów
Położenie na mapie Polski Jawiszów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Jawiszów
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Jawiszów
50°42′25″N 16°03′59″E

Położenie

Leży w Kotlinie Kamiennogórskiej (Kotlinie Krzeszowskiej). Przez miejscowość przepływa rzeka Zadrna, dopływ Bobru.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.

Historia

Wieś była po raz pierwszy wzmiankowana w 1292 roku, w dokumencie w którym książę Bolko I Surowy nadaje cystersom przybyłym z Henrykowa ziemie wcześniej należące do benedyktynów, w tym Jawiszów, wspomniany jako Heinrichisdorf. W 1352 r. książę świdnicki Bolko II Mały potwierdził owe nadania i przywileje. Inne źródła podają jednak, że Jawiszów został włączony w obręb fundacji krzeszowskiej dopiero w 1385 roku. Przed 1400 rokiem istniało tu już wolne sołectwo, należące do klasztoru, przynoszące dla niego rocznie ćwierć marki czynszu. Możliwe jest, że w 1427 roku Jawiszów ucierpiał, bądź też został zniszczony przez husytów, którzy pustoszyli dobra klasztorne. W XVIII wieku była to średniej wielkości wieś rolnicza z klasztornym folwarkiem. W 1765 roku wartość tutejszego majątku klasztornego wynosiła 1850 talarów, mieszkało tu 25 kmieci i 70 chałupników, wśród nich tylko 12 rzemieślników. W okolicy było 10 stawów należących do klasztoru. W 1810 roku miała miejsce sekularyzacja majątków klasztornych na terytorium ówczesnego Królestwa Pruskiego, w tym na Śląsku. Wieś stała się własnością kamery, zachowując jednak nadal formę fundacji. Wieś rozwijała się słabiej, odnotowano nawet znaczny spadek liczby mieszkańców. W 1825 roku we wsi znajdowało się 107 domów, młyn wodny, wolne sołectwo z browarem i gorzelnią. Mieściła się tutaj również szkoła katolicka. Mieszkańcy w tym okresie zajmowali się głównie tkactwem, działało tu aż 66 krosien. W 1840 roku liczba domów zmniejszyła się do 98, doszła jeszcze gospoda, działało 40 krosien, było też 12 innych rzemieślników. W 1899 roku przez grunty należące do Jawiszowa, położone na zachód od wsi, poprowadzono prywatną linię kolejową z Kamiennej Góry do Okrzeszyna. W Jawiszowie powstała stacja kolejowa.

W wyniku zmian granic po II wojnie światowej Dolny Śląsk wraz z Jawiszowem został włączony do Polski. Nie zmieniło to rolniczego charakteru wsi. W dawnym folwarku utworzono PGR. Wieś od połowy XIX w. znacznie wyludniała się, ale po wojnie proces ten spowolniał i Jawiszów ma od dawna w pełni ustabilizowaną liczbę ludności, do czego przyczynia się korzystne położenie i dobre warunki glebowo-klimatyczne, sprzyjające rolnictwu. Wieś jednak nie ma wyraźnych perspektyw rozwojowych. W 1970 r. zlikwidowano linię kolejową i stację.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest obiekt:

• dawny młyn wodny (nr 36), z XVIII-XIX w.

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 8. Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory, Wrocław: "I-Bis", 1997, ISBN 83-85773-23-1
• Kamienna Góra i okolice. Ilustrowany przewodnik z mapami, Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2007, s.33, ISBN 978-83-60975-25-1