Jaskinia Pychowicka
Jaskinia Pychowicka, Schronisko w kamieniołomie obok Jaskini Twardowskiego II, Jaskinia Wiślana – jaskinia krasowa w Dzielnicy VIII Dębniki w Krakowie[1]. Znajduje się we wschodniej ścianie kamieniołomu Łom Bergera na Górze Księżej w Pychowicach przy ul. Norymberskiej[1].
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel |
prywatny |
| Długość |
122 m |
| Głębokość |
3,4 m |
| Deniwelacja |
8,1 |
| Wysokość otworów |
209 m n.p.m. |
| Ekspozycja otworów |
ku północnemu zachodowi |
| Kod |
J.BK-02.17 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°02′12″N 19°53′55″E/50,036778 19,898611
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Opis jaskini
edytujOtwór jaskini znajduje się na wysokości około 9 m nad dnem kamieniołomu, powyżej rdzawego osypiska. Ma trójkątny kształt, wysokość 1,2 m i szerokość 1,5 m. W 2019 r. jaskinia jest niedostępna – otwór zamknięty jest masywną stalową płytą. Od otworu biegnie główny korytarz o trapezowym kształcie i skalistym dnie. Za obniżeniem i dwumetrowej wysokości progiem znajduje się rozszerzenie, w którym korytarz rozgałęzia się. Główny, lewy ciąg po 5 m doprowadza do Sali z Eksami, prawy do Sali z Dolomitami. Obydwie połączone są korytarzem Piotrołom. Od Sali z Eksami główny korytarz z dwoma kominami doprowadza do rozszerzenia Bąbel Górny. Jest to najniższe miejsce jaskini, położone 3,4 m poniżej poziomu otworu. Ma postać korytarza o wysokości 2 m. Wznosi się on do góry i doprowadza do podstawy komina Kaziołom o wymiarach 1,5 × 1 m i wysokości 5 m. W miejscu tym jaskinia rozgałęzia się na kilka ciągów. W górę biegną dwa mniejsze i ślepo kończące się odnogi; korytarz Naciekowiec i Komin Kęsia. W kierunku północno-zachodnim biegnie Korytarz Bielski łączący Kaziołom z Salą Dolomitową, zaś w kierunku południowo-zachodnim korytarz, który rozgałęzia się na dwie ślepe odnogi; wysoki komin i obszerny, ale krótki korytarz zablokowany piaszczystymi osadami. Naciekowiec początkowo stromo wznosi się do góry, potem biegnie poziomo i staje się zbyt ciasny do przejścia. Prawdopodobnie jest on częścią większego, zamulonego piaskiem systemu. Sala Dolomitowa to największa próżnia skalna w Jaskini Pychowickiej. Ma wysokość do 3,5 m, szerokość 4 m i długość 6 m. Stromo w górę wychodzi z niej ślepa odnoga – korytarz zablokowany piaskiem i kawałkami dolomitu[2].
Jaskinia powstała w strefie saturacji w uławiconych wapieniach i dolomitach z okresu jury późnej. O jej powstaniu poniżej poziomu lustra wody świadczą kotły wirowe na stropie oraz korytarze o okrągłym przekroju z licznymi, wirowymi zagłębieniami na ścianach[2].
Oprócz wapieni i dolomitów w ścianach Kaziołomu znajdują się w niej krzaczaste krzemienie metasomatyczne. Namulisko jest piaszczysto-gliniaste, obfite. Nieznana jest jego miąższość. Jego osady są warstwowane i różnobarwne. Występują w nich warstwy rdzawego piasku z iłem, białego piasku równoziarnistego, średnioziarnistego żwiru z otoczakami granitu, gnejsu i kwarcu. oraz intruzje szarego iłu i czarnego manganu. W namulisku występuje duża ilość pochodzących z jury późnej skamieniałości małży, ramienionogów, gąbek, mszywiołów, kolcy jeżowców i in. Nacieki ubogie – w kilku miejscach na powierzchni namuliska występują kilkumilimetrowej grubości polewy naciekowe, a w Bielskim Korytarzu kilka białych stalaktytów o długości do 5 cm. Dawniej w Naciekowcu na powierzchni namuliska występowały białe nacieki grzybkowe i cienkie polewy[2].
Jaskinia jest wilgotna, a na jej dnie w niektórych miejscach tworzą się kałuże wody. Oświetlona jest światłem słonecznym tylko w pobliżu otworu. Nie obserwowano żadnych zwierząt współczesnych[2].
Historia badań i eksploracji
edytujOtwór jaskini odsłonięto w okresie międzywojennym podczas eksploatacji kamieniołomu. Prawdopodobnie w wyniku tej eksploatacji zniszczono odcinek o długości 35 m łączący Jaskinię Pychowicką z Tunelem Pychowickim (dawniej tworzyły one jeden system jaskiniowy). Po zamknięciu kamieniołomu (prawdopodobnie nastąpiło to podczas II wojny światowej), Jaskinia Pychowicka była tylko płytką wnęką. Cały jej obecny system powstał w wyniku odkopania, jaskinia była bowiem całkowicie zamulona. Początkowo, w nieznanym czasie, odkopano tylko jej pierwszy, ośmiometrowy odcinek[3]. W 1992 roku zainteresowali się nią grotołazi, którzy usunęli osady z odcinka o długości 21 m[4]. Od 1995 jej eksploatację prowadzili liczni grotołazi z ośrodka bielskiego, krakowskiego i katowickiego, którzy usuwali osad z dalszych partii korytarzy. W rezultacie ich prac odkryto następne 80 m korytarzy. W pracach tych brało udział około 50 grotołazów. W 1999 r. otwór zamknięto stalową płytą[2].
Po raz pierwszy jaskinię wzmiankowali M. Szelerewicz i A. Górny w 1986 r. Nadali jej nazwę Schronisko w kamieniołomie obok J. Twardowskiego II[3]. W 1992 r. R. Stachnik opisał wówczas znane jej korytarze o łącznej długości 21 m pod nazwą Jaskinia Wiślana. W 1998 r. M. Szelerewicz sporządził nowy jej opis i plan. Jaskinia miała wówczas 54 m znanych korytarzy. Aktualną dokumentację jaskini sporządzili A. Górny i P. Kulbicki w grudniu 1999 r.[2]
W jaskini nie stwierdzono żadnych śladów obecności ludzi, prócz grotołazów usuwających jej osady, którymi zamulone były korytarze[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2019-11-04].
- ↑ a b c d e f g Andrzej Górny, Piotr Kubicki, Jaskinia Pychowicka, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2019-11-04].
- ↑ a b M. Szelerewicz, A. Górny, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK Kraj, 1986, s. 200
- ↑ R. Stachnik, Jaskinia Wiślana, Kraków: Jaskinie, 1992, 1: 27