Jaskinia Okopy Wielka Dolna
Jaskinia Okopy Wielka Dolna – jaskinia krasowa w Dolinie Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym. Znajduje się na wzgórzu Okopy, mniej więcej w połowie jego wysokości między szlakiem wiodącym jego grzbietem a dnem Doliny Prądnika[1].
.jpg) Góra Okopy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel | |
| Długość |
138 m |
| Wysokość otworów |
379 m n.p.m. |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Skała  | |
 50°11′32″N 19°50′09″E/50,192092 19,835694
| |
Opis jaskini
edytujGłówny otwór jaskini znajduje się na wysokości 379 m n.p.m. i jest dobrze widoczny z przeciwległego stoku Doliny Prądnika. Ma wysokość 14 m i szerokość około 7 m. Ciągnie się za nim obszerny korytarz z kilkoma ciaśniejszymi odgałęzieniami. Łączna długość wszystkich korytarzy wynosi 138 m. Drugi otwór jaskini znajduje się na ścianie północno-zachodniej powyżej niewielkiego progu[1].
Jaskinia wytworzyła się w wapieniach późnojurajskich na równoległych, pionowych pęknięciach ciosowych, które z czasem uległy rozmyciu. Powstała w strefie freatycznej i wadycznej. O tym, że przepływała przez nią woda świadczy meandrujący charakter niektórych korytarzy, ich okrągły przekrój, widoczna w jednym miejscu rura stropowa i kotły wirowe o średnicy do kilkudziesięciu cm. Są też niewielkie kominy. Jest częścią większego systemu jaskiniowego, który uległ częściowemu zniszczeniu w wyniku obrywów. Ślady obrywów są dobrze widoczne na stropie korytarza między otworami[1].
Namulisko w początkowych partiach za głównym otworem składa się z niewielkiej ilości próchnicy zmieszanej z wapiennym gruzem i przykryte liśćmi. Jego niewielka miąższość to skutek prowadzonych badań archeologicznych, podczas których namulisko zostało wybrane. Szata naciekowa skąpa, złożona z nacieków grzybkowych i mleka wapiennego. Jaskinia jest oświetlona światłem słonecznym tylko przy otworach, w głębi jest ciemna i wilgotna. Na oświetlonych ścianach rozwijają się glony, porosty, mchy, paproć zanokcica skalna, a na spągu i skalnych półkach rośliny wyższe. Obserwowano liczne bezkręgowce (chrząszcze, ćmy, muchówki)[1], dwa gatunki pareczników[2] i 17 gatunków pajęczaków[3]. Stwierdzono też 5 gatunków nietoperzy[4].
Badania archeologiczne
edytujJaskinia znana była od dawna. Pierwsze badania archeologiczne przeprowadził w niej w 1874 Jan Zawisza, ówczesny właściciel Ojcowa. Znalazł szczątki zwierząt, pozostałości ognisk i resztki ceramiki z neolitu. W latach 1895–1898 jaskinię badał Stanisław Jan Czarnowski, koncentrując się głównie na nawarstwieniach holoceńskich. Stwierdził obecność 12 palenisk, w których znalazł liczne artefakty; fragmenty naczyń ceramicznych, zabytki krzemienne i kamienne. W okolicy jednego z palenisk znalazł również połowę szczęki człowieka z dwoma zębami trzonowymi. Nie udało się jednak ustalić daty pochówku. Najciekawszym znaleziskiem Czarnowskiego był schowany w glinianym naczyniu skarb liczący 116 srebrnych monet i dwa kawałki srebra o łącznej wadze ok. 19 g. Skarb został schowany około roku 1097 (według wieku najmłodszych monet). Były to głównie XI-wieczne polskie denary, wśród których było 26 denarów rzadkiej emisji monet bitych przez palatyna Sieciecha w okresie rządów księcia Władysława I Hermana. Był też jeden denar węgierski[1].
Znalezione w jaskini artefakty pozwalają stwierdzić, że jaskinia zamieszkiwana była w neolicie (kultura ceramiki wstęgowej rytej, cykl lendzielsko-polgarski, kultura ceramiki promienistej)[5], a także później; we wczesnym i średnim średniowieczu aż po czasy nowożytne[1]. Być może jaskinia była wykorzystywana także w czasach walki Władysława Łokietka o dzielnicę senioralną. M. Rokosz przypuszcza, że to właśnie było podstawą do legendy o ukrywaniu się Władysława Łokietka w jaskini w okolicach Ojcowa[6].
Jaskinia leży na terenie parku narodowego, zwiedzanie wymaga zgody dyrekcji Ojcowskiego Parku Narodowego[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Sesja terenowa B - Punkt 3: Jaskinia Okopy Wielka Dolna, [w:] Michał Gradziński, Józef Partyka, Michał Wojenka, Materiały 45. Sympozjum Speleologicznego, Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, 23 października 2011, s. 22–24, ISBN 978-83-933874-0-3 [dostęp 2021-04-18].
- ↑ J. Kaczmarek, Pareczniki (Chilopoda) Ojcowskiego Parku Narodowego, [w:] Prace Komisji Biologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, t. 25, 1964, s. 373–416.
- ↑ E.Sanocka-Wołoszynowa, Badania pajęczaków jaskiń Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, „Acta Univ. Wratislav. Prace Zoologiczne”, 11, Wrocław 1981.
- ↑ J. Nowak, W, Grzywiński, Zimowe spisy nietoperzy na Wyżynie Krakowskiej w latach 2003–2007 na tle 20 lat bada, t. 17, Prądnik 2007, s. 149–165.
- ↑ E. Rook, Osadnictwo neolityczne w jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, „Materiały Archeologiczne”, 20, 1980, s. 5–130.
- ↑ M. Rokosz, Historyczne przesłanki ojcowskiego podania o Łokietku''. W: Woźniak, Z. i Gancarski, J. (red.), Polonia Minor medi aevi. Polska Akademia Umiejętności, Muzeum Podkarpackie, Kraków, Krosno, 2003, s. 541–551.
- ↑ Jaskinia Okopy Wielka Dolna, [w:] SKTJ [online] [dostęp 2021-04-19].