Jan Wigura
Jan Wigura (ur. 15 stycznia 1880 w Suchedniowie, zm. 10 sierpnia 1937 w Ostrowcu Świętokrzyskim) – adwokat, działacz Ligi Narodowej i Narodowego Związku Robotniczego, polityk lewicy niepodległościowej, piłsudczyk i polityk sanacyjny.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 stycznia 1880 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 sierpnia 1937 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujDzieciństwo spędził w Suchedniowie[1]. Po ukończeniu szkoły elementarnej uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie (1891-93) i Gimnazjum Męskim w Kielcach (1893–1899)[2], gdzie był założycielem i przewodniczącym narodowego koła samokształceniowego[3][1]. W latach 1899–1903 odbył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie wstąpił do Zetu (1899)[2] i Ligi Narodowej (1900), wchodząc do kierownictwa Ligi na gubernię radomską[1]. Za udział w prezydium wiecu wszechakademickiego w sprawie Wrześni (1901) został pozbawiony świadectwa prawomyślności[3]. Działał też w Towarzystwie Bratniej Pomocy, którego prezesem został w 1902[3]. W 1903 osiadł w Radomiu, studiując jeszcze przez rok na UW lokalne prawo cywilne guberni bałtyckich[2]. Dyplom ukończenia prawa (kandydata praw) uzyskał w 1904[2].
.jpg)
W latach 1904–1906 był aplikantem adwokackim przy Sądzie Okręgowym w Radomiu, a następnie od 1906 adwokatem przysięgłym[2]. W Radomiu kontynuował także swoją działalność w ruchu narodowym, stając się jego niekwestionowanym liderem. Był członkiem Centralizacji LN (1903-1909)[1] i komisarzem Ligi na gubernie radomską i kielecką[2]. Pełnił także funkcję przewodniczącego Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w gub. radomskiej[1]. Organizator kolportażu „Polaka” i „Przeglądu Wszechpolskiego”. Wraz z Jadwigą Marcinowską zorganizował a następnie w latach 1904–1905 kierował pracami Towarzystwa Oświaty Narodowej w gub. radomskiej. W latach 1905–1907 koordynował z ramienia Ligi akcją polonizacji szkół, urzędów i sądów w Radomskiem, stał także na czele radomskiej organizacji Związku Unarodowienia Szkół[4]. Był założycielem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Radomiu (1906) a także Polskiej Macierzy Szkolnej w gub. radomskiej[3]. W maju 1906 został wybrany na najmłodszego posła do I Dumy Państwowej[5]. W izbie wystąpił tylko raz uzasadniając jedną z interpelacji wniesionych przez Koło Polskie[3]. Sekretarz okręgowego komitetu wyborczego SD-N w Radomiu przed wyborami do II Dumy. Wybory do II Dumy przegrał na rzecz kandydata postępowców[3]. W październiku 1906 elektor z kurii miejskiej w Radomiu do III Dumy. W latach 1906–1908 był także redaktorem „Gazety Radomskiej”[3].
Założył radomski oddział Związku im. Jana Kilińskiego (1904) a na jego bazie Narodowy Związek Robotniczy w Radomiu (1905)[2]. W 1907 był inicjatorem i organizatorem Polskich Związków Zawodowych w gub. radomskiej[1]. W latach 1905–1908 był przewodniczącym Zarządu Okręgu NZR i organizatorem Związku Bojowego NZR w Radomiu (stworzył w tym czasie sieć składów broni i amunicji oraz nielegalnej „bibuły” i uczestniczył w udanym zamachu na Naczelnika Dyrekcji Naukowej w Radomiu Stankiewicza)[1]. Rozczarowany kursem politycznym endecji orientującej się na współpracę z władzami rosyjskimi w 1909 wystąpił z Ligi Narodowej wraz z tzw. Secesją[1]. Dwukrotnie więziony przez władze rosyjskie (w 1909 i 1910) podczas śledztwa przebywał w więzieniach w Kielcach, Radomiu i X Pawilonie Cytadeli w Warszawie[2]. Z braku dowodów winy jego sprawę umorzono, ale został skreślony z lisy adwokatów i oddany pod roczny nadzór policji[2]
Od 1911 należał do ścisłego kierownictwa Związku Niepodległości[1]. Zorganizował radomską organizację ZN a także Konfederacji Narodowej Polskiej[1]. W kontakcie z Mieczysławem Norwidem-Neugebeuerem[2] stworzył w Radomiu oddział ćwiczebny najpierw Polskiego Związku Wojskowego potem tajnej Armii Polskiej (1911), a od 1912 Polskich Drużyn Strzeleckich. Z ramienia Konfederacji uczestniczył od 1912 w pracach Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, stąd często w tym czasie odbywał podróże z Królestwa do Galicji, zajmując się m.in. przerzutem nielegalnej „bibuły” na teren Kongresówki. W 1911 mimo poparcia zaraniarzy i postępowców przegrał wybory z Józefem Świerzyńskim o mandat do IV Dumy z guberni radomskiej[3]. Od 1913 do 1933 był prezesem Rady Nadzorczej Kasy Rzemieślniczej w Radomiu (późniejszego Banku Spółdzielczego)[3].
Wybuch I wojny światowej zastał go w Krakowie, gdzie uczestniczył w naradach kierownictwa Konfederacji Polskiej[1]. W sierpniu 1914 wstąpił do I Brygady LP skąd oddelegowany do prac politycznych. Był komisarzem Komisariatu Wojskowego Rządu Narodowego w Kielcach na gminę Suchedniów (X 1914)[1]. Następnie w Polskiej Organizacji Narodowej (październik – listopad 1914), był m.in. komisarzem Ziemi Radomskiej i członkiem Rady Politycznej PON[6]. Po opuszczeniu Królestwa w listopadzie 1914 znalazł się w Jabłonkowie (Śląsk Cieszyński). Uczestniczył w wiedeńskim zjeździe PON (29–30 XI 1914). Członek Komisji ds. PON (1914–1915)[7]. Od stycznia 1915 współpracował z Naczelnym Komitetem Narodowym, gdzie był członkiem komisji organizacyjnej do spraw Królestwa Polskiego w Wiedniu a następnie członkiem Delegacji Departamentu Organizacyjnego i emisariuszem Departamentu Wojskowego. Działał m.in. na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, Kieleckiego i Radomskiego, wielokrotnie przekraczając linie frontu[1]. Od VII 1915 roku mieszkał na stale w Radomiu, gdzie na krótko został aresztowany przez austriackie władze okupacyjne. W tym czasie był działaczem i członkiem Zarządu Okręgu NZR (1915–1918), PZZ (1916–1918) w Radomiu oraz prezesem Robotniczego Klubu Narodowego w Radomiu (1916–1818). Był także członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (1915–1917). Należał do czołówki polityków lewicy niepodległościowych na Ziemi Radomskiej. Był działaczem Komitetu Narodowego w Radomiu (1915), a następnie członkiem kierownictwa Wydziału Narodowego Radomskiego (1915–1917)[8]. Jako reprezentant WNR uczestniczył w zjazdach polityków Królestwa Polskiego mających na celu wyłonienie reprezentacji politycznej Król. Polskiego (1915–1917)[8]. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (XII 1915 – XI 1916)[9]. Od XI 1916 do V 1917 uczestniczył w zjazdach Rady Narodowej w Warszawie. CKN i WNR opuścił wraz z innymi przedstawicielami nurtu narodowo-niepodległościowego w lutym 1917 roku[1]. W 1917 członek władz kielecko-radomskiego okręgu Centrum Narodowego, a następnie działacz Związku Budowy Państwa Polskiego[1]. Od lutego 1918 działał głównie w NZR. Wtedy także powrócił do działalności w miejscowej POW[1]. 3 listopada 1918 został członkiem Komitetu Pięciu – który przejął z rąk okupantów austriackich władzę w Radomiu[2]. W Komitecie odpowiadał za sprawy gminne, a potem za formowanie Milicji Miejskiej i Straży Obywatelskiej[1].
W okresie międzywojennym prowadził kancelarię adwokacką i notarialną w Radomiu[2]. W latach 1919–1923 delegat do Sejmiku Powiatowego w Radomiu[3]. Należał wówczas do Narodowego Zjednoczenia Ludowego[3]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku wchodził w skład komitetu Obrony Państwa w Radomiu i prowadził z jego ramienia akcję propagandową[2]. Od 1921 członek Związku Legionistów Polskich.[3] Nadal działał także w NZR, a w latach 1920–1923 w Narodowej Partii Robotniczej, z której wystąpił gdy ta związała się z prawicą[10]. W czasie wyborów parlamentarnych w 1922 zorganizował w Radomiu komitet Polskiego Centrum – ugrupowania propiłsudczykowskiego które jednak poniosło klęskę wyborczą[2]. W tym czasie czołowy piłsudczyk w Radomiu, po zabójstwie Gabriela Narutowicza zerwał wszelkie kontakty towarzyskie z przedstawicielami endecji oskarżanej o moralne sprawstwo tej zbrodni[2].
Redagował i wydawał w latach 1924–1926 tygodnik „Głos” (wzorowany na warszawskim „Głosie Prawdy”) w którym zwalczał endecję, partyjnictwo, komunistów i międzynarodowy kapitał. Opowiadał się za solidaryzmem społ., wzmocnieniem władzy wykonawczej i gospodarczą samowystarczalnością Polski[2]. Od 1926 organizator i działacz Klubu Inteligencji Demokratycznej, potem członek władz okręgowych Związku Naprawy Rzeczypospolitej (1926–1929)[2]. Po przewrocie majowym opowiedział się po stronie sanacji. Od 1928 reprezentował ZNR w strukturach radomskiego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[3]. Członek prezydium Rady Grodzkiej BBWR (1928–1933) i przewodniczący jej sekcji prasowej[11]. Członek zarządu Federacji Polskich Związków Obrony Ojczyzny oraz innych organizacjach kombatanckich w Radomiu. Stopniowo po 1928 roku nabierał krytycznego stosunku do sanacji, ale nie zerwał z nią.
W styczniu 1934 roku przeniósł się do Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie zaczął prowadzić notariat[2]. Działał nadal w BBWR m.in. członkiem prezydium Rady Grodzkiej w Ostrowcu Świętokrzyskim[3]. Od 1934 był prezesem Stowarzyszenia byłych Więźniów Politycznych w Ostrowcu, od 1937 także prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej[3]. Zmarł na raka krtani[2]. Pochowany w rodzinnym grobowcu w Suchedniowie[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (21 kwietnia 1937)[12]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[13]
Rodzina
edytujUrodził się w rodzinie lekarza górniczego, syn Józefa Krystyna (1852–1909) i Wandy z Kamińskich (zm. 1929)[2]. Miał dwóch braci: Władysława (1889–1947) i leśnika Witolda (1891–1966). Był żonaty dwukrotnie, pierwszy raz w 1910 z Marią z Mierzejewskich. Mieli córkę Krystynę, dziennikarkę i więźniarkę KL Auschwitz, żonę dziennikarza warszawskiego Andrzeja Kobyłeckiego. Jesienią 1929 rozszedł się z pierwszą żoną. Ożenił się powtórnie w maju 1930 roku w kościele ewangelicko-reformowanych w Wilnie z Malwiną ze Stynków, 1 v. Stróżewską[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Jerzy Z. Pająk, Wigura Jan Kazimierz (1880-1937), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2, pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 492-494
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Piotr A. Tusiński Radomskie biogramy niepodległości. Jan Wigura (1880-1937), „Biuletyn Kwartalny RTN” t. XXXIV, z. 2, 1999, s. 65-70;
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Czesław Brzoza, Kamil Stepan, Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906-1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001, s. 230-132;
- ↑ Piotr A. Tusiński, Narodowa Demokracja w guberni radomskiej w latach 1893-1907, w: Dziedzictwo rewolucji 1905-1907, pod redakcją naukową Anny Żarnowskiej, Arkadiusza Kołodziejczyka, Andrzeja Stawarza i Piotra Tusińskiego, Warszawa-Radom 2007, s. 301-327
- ↑ Piotr A. Tusiński, Typy lokalnych przywódców politycznych w mieście prowincjonalnym II Rzeczypospolitej (przykład Radomia), „Przegląd Historyczny” t. 88/2, 1997, s. 247-270, Bazhum – wersja elektroniczna
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), w: „Kieleckie Studia Historyczne”, t. 14, 1996, s. 106. Repozytorium UJK – wersja elektroniczna
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Zjazd wiedeński Polskiej Organizacji Narodowej (29-30 listopada 1914 roku), „Rocznik Świętokrzyski” Seria A, Nauki Humanistyczne. T. 25, s. S. 85-112 Repozytorium UJK – wersja elektroniczna
- ↑ a b Jerzy Z. Pająk, Wydział Narodowy Radomski (1915-1917), Rocznik Świętokrzyski. Seria A, Nauki Humanistyczne. T. 29, 2005, s. 99-114, Repozytorium UJK – wersja elektroniczna
- ↑ Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915-1917), Kielce 2003, s. 247
- ↑ Piotr A. Tusiński, Postawy polityczne mieszkańców Radomia w latach 1918-1939, Radom 1996
- ↑ Piotr A. Tusiński, Piłsudczycy i sanacja radomska w latach II Rzeczypospolitej, w: Ideologia i polityka Józefa Piłsudskiego, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1988, s. 174-206
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i społecznej”.
Bibliografia
edytuj- Piotr A. Tusiński Radomskie biogramy niepodległości. Jan Wigura (1880–1937), „Biuletyn Kwartalny RTN” t. XXXIV, z. 2, 1999, s. 65–70.
- Czesław Brzoza, Kamil Stepan, Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, Warszawa 2001, s. 230–132.
- Jerzy Z. Pająk, Wigura Jan Kazimierz (1880–1937), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2, pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 492–494.