Wikipedia

Jan Wier

Jan Wier (Johann Weyer lub Wierus) (1515–1588) – niemiecki[1], a właściwie niderlandzki[2] lekarz, demonolog, autor dzieła pt. O zwodniczych sztuczkach demonów (łac. De praestigiis daemonum) (1563).

Portret Jana Wiera z książki De Lamiis (1577)

Życiorys

edytuj

Urodził się w miejscowości Grave w Holandii (wówczas pod panowaniem Habsburgów). Nauki pobierał w Antwerpii, a następnie w Bonn, u uznawanego za maga i okultystę Agrippy. Następnie podjął studia medyczne w Paryżu i Lyonie[3]. W latach 1545–1550 był odpowiedzialny za stan zdrowia publicznego w Arnhem, gdzie zajmował się m.in. przypadkami opętania[4]. W 1550 roku został osobistym lekarzem księcia Kleve Wilhelma Bogatego[5]. Około 1578 roku zaniechał pracy zawodowej. Do końca życia mieszkał w Kleve. Zmarł w 1588 roku w Tecklenburgu.

Żonaty najpierw z Judytą z domu Wintgens, a po jej śmierci z Henriettą Holst[2]. Miał czterech synów i córkę. Jeden z synów, Henry Weyer (Wierus), był lekarzem, który podczas swej praktyki, podobnie jak ojciec, badał przypadki masowych opętań, w tym sprawę opętania mniszek z konwentu nazaretanek w Kolonii w 1565 roku[6][7].

Poglądy

edytuj

Jan Wier, podobnie jak Reginald Scot, czy Friedrich Spee, zaliczany jest do najbardziej znanych przeciwników prześladowań czarownic[8]. Swoje tezy wyłożył m.in. w traktacie pt. De praestigiis daemonum, który wydany został w Bazylei w 1563 r. i zyskał wielki rozgłos. Praca ta wymierzona była bezpośrednio przeciwko opublikowanemu po raz pierwszy w 1487 roku Młotowi na czarownice[5].

Wier uważał za niesprawiedliwe, iż wykształconych magów-czarnoksiężników puszcza się wolno, podczas gdy nierozumne, omamione i melancholijne[9], ale całkowicie nieszkodliwe starsze kobiety pali się na stosach[1][10]. Był przeciwnikiem procesów czarownic (przed sądami świeckimi[11]), ponieważ według niego były one nieludzkie, okrutne i często prowadziły do śmierci niewinnych osób[12], ale z drugiej strony nie uwalniał osób wyobrażających sobie jedynie, że paktują z diabłem, od winy herezji[11]. Wier był także przeciwnikiem stosowaniu tortur podczas procesów[1].

W swoim dziele Wier nie zaprzeczał istnieniu diabła, a jedynie twierdził, że wykorzystuje on chore umysły - zwłaszcza starszych, schorowanych kobiet - dla rozwinięcia swojej działalności. Uznawany przez niektórych za ojca współczesnej psychologii[13], wysunął przypuszczenie, że podstawową przyczyną zachowania prezentowanego przez domniemane czarownice jest choroba umysłowa.

Wier zajmował się również demonologią. Wierzył w powszechną działalność demonów (diabłów)[14]. Oceniał, że ich liczba wynosi 7 409 926[15].

Książka Wiera wywołała oburzenie[16]. Wielu teologów i intelektualistów epoki (głównie Jean Bodin) sprzeciwiło się prezentowanym przez niego poglądom w sprawie istnienia czarownic i by go zdyskredytować, oskarżyli go o zajmowanie się magią[17]. Nie postawiono go jednak przed sądem[18].

Dzieła

edytuj
  • De praestigiis daemonum (1563) (tłum. polskie: O zwodniczych sztuczkach demonów[1], O oszustwach demonów[19], O omamieniach demonów jako też o czarach i otruciach[5], Szalbierstwa i oszustwa diabłów[potrzebny przypis]).
  • Medicarum observationum rararum Liber I (1567)
  • De Lamiis (1577) (tłum. polskie: O czarownicach[5])
  • Pseudomonarchia Daemonum (1577) (tłum. polskie: Fałszywa Monarchia Demonów lub Fałszywe Królestwo Demonów)[20]

Dzieła zebrane Jana Wiera (obejmujące również prace z zakresu medycyny), wydane zostały w 1660 roku w Amsterdamie.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Dominic Alexander, Czarownice, wróżbici, szamani. Podróż przez świat mitów i magii, Warszawa 2008, s. 168.
  2. ↑ a b Kurt Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 106.
  3. ↑ Kurt Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 105.
  4. ↑ Kurt Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 119.
  5. ↑ a b c d Kurt Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 104.
  6. ↑ Rossell Hope Robbins, Encyklopedia czarów i demonologii, Warszawa 1998, s. 228.
  7. ↑ Kurt Baschwitz twierdzi, że sprawę tego opętania badał sam Jan Wier. Por.: Kurt Baschwitz Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 119.
  8. ↑ Małgorzata Pilaszek, Procesy o czary w Polsce w wiekach XV-XVIII, Kraków 2008, s. 18.
  9. ↑ B. P. Levack, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 27.
  10. ↑ Małgorzata Pilaszek, Procesy o czary w Polsce w wiekach XV-XVIII, Kraków 2008, s. 123-124.
  11. ↑ a b B. P. Levack, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 72.
  12. ↑ Robert Thurston, Polowania na czarownice. Dzieje prześladowań czarownic w Europie i Ameryce Północnej, Warszawa 2008, s. 179.
  13. ↑ B. P. Levack, Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 71.
  14. ↑ Robert Thurston, Polowania na czarownice. Dzieje prześladowań czarownic w Europie i Ameryce Północnej, Warszawa 2008, s. 178-180.
  15. ↑ Rossell Hope Robbins, Encyklopedia czarów i demonologii, Warszawa 1998, s. 82.
  16. ↑ István Ráth-Végh, Historia ludzkiego szaleństwa, Warszawa 1973, s. 133-134.
  17. ↑ Jeffrey B. Russell, Krótka historia czarownictwa, Wrocław 2003, s. 103.
  18. ↑ Kurt Baschwitz, Czarownice. Dzieje procesów o czary, Warszawa 1971, s. 115.
  19. ↑ Robert Thurston, Polowania na czarownice. Dzieje prześladowań czarownic w Europie i Ameryce Północnej, Warszawa 2008, s. 178.
  20. ↑ McGregor Mathers, Aleister Crowley, GOECJA wg Aleistera Crowleya, Wrocław 2000, s. 10.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jan_Wier&oldid=74363961”