Jan Rerutko
Jan Kanty Włodzimierz Antoni Rerutko ps. „Drzazga” (ur. 24 lipca 1918, zm. 6 listopada 1943) – podporucznik piechoty Wojska Polskiego i Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej.
| |
 podporucznik piechoty
| |
| Data urodzenia |
24 lipca 1918 |
|---|---|
| Data śmierci |
6 listopada 1943 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1935–1943 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
80 pułk piechoty |
| Stanowiska |
dowódca plutonu |
| Główne wojny i bitwy | |
Życiorys
edytujUrodził się 24 lipca 1918[1]. Pochodził z Krakowa[2]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1938 i 226. lokatą w korpusie oficerów piechoty[1]. W marcu 1939 pełnił służbę w 80 pułku piechoty w Słonimie na stanowisku dowódcy plutonu w 1. kompanii strzeleckiej[3].
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 i nastaniu okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną, przyjmując pseudonim „Drzazga”[4][2]. Od 1940 do 1942 był zatrudniony jako gajowy u boku leśniczego w Kalnicy, Jana Marciaka, prowadzącego tamże punkt kontaktowy na tej trasie[5][6]. W tym czasie działał w służbie kurierskiej i przy organizowaniu tras kurierskich z ziemi polskiej na Węgry[2][6]. Pełnił funkcję zastępcy szefa łączności trasy kurierskiej pod kryptonimem „Bronisława”, Aleksandra Rybickiego ps. „Jacek”[7][2]. W tym czasie często przebywał w Sanoku, na punkcie kontaktowym w domu u zatrudnionego w miejscowym Stadtverwaltung działacza konspiracji Arnolda Andrunika[2][8]. W tym mieście 20 sierpnia 1941 zostali aresztowani przez Niemców członkowie konspiracji: Kazimierz Andrunik ps. „Rybak” (w jego mieszkaniu przy ul. Sanowej 6), Władysław Łykowski ps. „Olcha” i Jan Rerutko ps. „Drzazga”, który jako jedyny z nich został następnie zwolniony z uwagi na swoje miejsce pracy[9][10][11]. Pod koniec września 1941 podczas przejścia trasą kurierską „Las” został aresztowany wraz z kurierką Marią Szerocką ps. „Mucha” i młodym przewodnikiem „Jankiem” w lesie nieopodal Stariny (niefortunnie trafili na polowanie urządzone przez węgierskiego komendanta straży granicznej, podczas którego w łowieckiej nagonce brało udział około 60 funkcjonariuszy tej służby)[12][13]. Wraz z zatrzymanymi trafił do aresztu posterunku ukraińskiej policji w Cisnej, skąd zdołał uciec[14][13]. Następnie powiadomił przełożonych o zatrzymaniu ww. kurierki, w listopadzie 1941 wspomagał „Jacka” w uwolnieniu jej ze szpitala w Sanoku, a pięć dni później ubezpieczał transport kurierki poza Sanok[15][16][17]. W 1942 kontynuował działalność kurierską, m.in. przechodząc przez punkt kontaktowy w Krakowie i kontaktując się ponownie z Arnoldem Andrunikiem, przebywającym wówczas w tym mieście[18].
W sierpniu 1943 objął po Henryku Cybulskim oddział polskiej samoobrony na Wołyniu, po czym był dowódcą tegoż, nazwanego „Krwawa Łuna” i działającego w powiecie łuckim (Obwód Łuck AK) w strukturze Inspektoratu AK Łuck[19][20][21]. W połowie sierpnia 1942 został skierowany do obrony Przebraża[22]. Jego oddział liczył 107 ludzi[23][22]. Nie zgodził się na podporządkować sowietom mimo nakłaniania przez nich i zaoferowania „nagrody”[24]. Ze swoim adiutantem został zaproszony na spotkanie przez komendanta sowieckiego oddziału partyzanckiego, ps. „Bohun” celem uzgodnienia wspólnej akcji przeciw Niemcom[20]. 6 listopada 1943 został zamordowany w okolicach Hermanówki, a ciało jego i kilku polskich żołnierzy odnaleziono potem w miejscu, w którym przebywał wcześniej ww. oddział sowieckich partyzantów[25][19][20][24].
Upamiętnienie
edytujW 1962 Jan Rerutko został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na jednej z tablic Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na obecnym Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 121.
- ↑ a b c d e Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 41.
- ↑ Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 644.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 288.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 51.
- ↑ a b Edward Orłowski: Marciak Jan (1898–1962). trasakurierskalas.pl. [dostęp 2020-04-27].
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 100.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 102.
- ↑ Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 47, 49, 51.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 104, 106.
- ↑ Krystyna Chowaniec: Czytelnicy piszą: Ludzie trasy kurierskiej Las. korsosanockie.pl, 2018-09-29. [dostęp 2020-04-27].
- ↑ Rybicki. Mucha 1974 ↓, s. 383-384.
- ↑ a b Brygidyn. San 1992 ↓, s. 106.
- ↑ Rybicki. Mucha 1974 ↓, s. 384.
- ↑ Rybicki. Mucha 1974 ↓, s. 388, 390.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 107-108.
- ↑ Bogusław Ciupka: Aleksander Rybicki. trasakurierskalas.pl. [dostęp 2020-04-27].
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 108.
- ↑ a b Jan Szatsznajder. Cichociemni (3). Pokręcone losy. „Nowiny”. Nr 30, s. 4, 4-5 lutego 1984.
- ↑ a b c Tadeusz Bór-Komorowski (oprac. i przypisy Andrzej Krzysztof Kunert): Armia podziemna. Warszawa: Bellona, Rytm, 2009, s. 221. ISBN 978-83-11-11617-7.
- ↑ Marek A. Koprowski: W „krwawej łunie”. kresy.pl, 2014-01-17. [dostęp 2020-04-27].
- ↑ a b Andrzej Chmielarz: Polski ruch oporu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988, s. 460.
- ↑ Roman Kucharski: Krwawa łuna. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyń, 1997, s. 5.
- ↑ a b Krzysztof A. Tochman: Michał Fijałka. W obronie Wołynia. Zwierzyniec-Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2004, s. 82.
- ↑ Roman Kucharski: Krwawa łuna. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyń, 1997, s. 176, 180.
Bibliografia
edytuj- Aleksander Rybicki: Po trzydziestu latach. Aleksander Rybicki – „Jacek” o kurierskiej działalności „Muchy”. W: Alfons Filar: Bohaterowie zielonych granic. Warszawa: Książka i Wiedza, 1974, s. 381-391.
- Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 1-291.
- Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 1-168.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.