Jan Leszczyński (1603–1678)
Jan Leszczyński herbu Wieniawa (ur. w 1603, zm. jesienią 1678) – kanclerz wielki koronny w latach 1666–1677, podkanclerzy koronny w latach 1661–1666, wojewoda poznański w latach 1656–1661, wojewoda łęczycki w latach 1653–1656, marszałek dworu królowej Ludwiki Marii w latach 1649–1651, kasztelan gnieźnieński w latach 1644–1653, kasztelan śremski w 1644 roku, dworzanin królewski, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1667 roku[1], ambasador nadzwyczajny Rzeczypospolitej w Królestwie Szwecji w 1655 roku[2].
| |
 Wieniawa | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1603 |
| Data śmierci |
jesień 1678 |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia z Opalińskich |
| Żona |
Cecylia Elżbieta Kołaczkowska |
Rodzina
edytujPochodził z możnowładczego rodu wywodzącego się z południowej Wielkopolski, a pieczętującego się herbem Wieniawa. Był synem wojewody brzeskokujawskiego Andrzeja i Zofii z Opalińskich. Na wyraźne życzenie ojca, gorliwego kalwinisty, został ochrzczony w tym wyznaniu. Jednak po śmierci Andrzeja Leszczyńskiego, matka gorliwa katoliczka, wychowała jego i jego rodzeństwo na katolików. Jego rodzonym bratem był Wacław Leszczyński prymas Polski, a przyrodnim bratem Rafał Leszczyński, przywódca kalwinistów w Koronie.
W małżeństwie z Cecylią Elżbietą Kołaczkowską (†po 1677) nie pozostawił potomstwa.
Kariera
edytujStudiował w Kolegium Jezuitów w Poznaniu, w Padwie w latach 1626–1628[3]. Posłował na kilka sejmów. W 1644 został kolejno kasztelanem śremskim potem gnieźnieńskim. Był następcą legata królewskiego w drugiej fazie colloquium charitativum w Toruniu w 1645 roku[4]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 31 lipca 1648 roku[5]. W latach 1649–1651 był marszałkiem królowej Ludwiki Marii. W 1653 został wojewodą łęczyckim. Na Sejmie zerwanym 28 marca 1654 należał do antykrólewskiej koalicji magnackiej złożonej z Janusza Radziwiłła, Krzysztofa Opalińskiego i Jerzego Lubomirskiego[6]. W 1655 pojechał z misją do Sztokholmu by bezskutecznie powstrzymywać Karola X Gustawa od inwazji na Rzeczpospolitą. W czasie potopu szwedzkiego posłował do Wiednia, zabiegając bez skutku o pomoc Austrii. Przebywał z Janem Kazimierzem na Śląsku. W 1656 został wojewodą poznańskim. Był głównym negocjatorem z ramienia Rzeczypospolitej pokoju w Oliwie 1660. W 1661 mianowany podkanclerzym koronnym. Związał się wówczas z Brandenburgią, sabotował plany reformy Sejmu[7]. W 1661 roku otrzymał ze skarbu francuskiego 12 000 liwrów[8]. Początkowo popierał rokosz Lubomirskiego. W 1666 otrzymał wreszcie kanclerstwo wielkie koronne. Po abdykacji Jana II Kazimierza w 1668 roku, popierał do polskiej korony kandydaturę palatyna reńskiego Filipa Wilhelma[9]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa poznańskiego[10], podpisał jego pacta conventa[11]. Był członkiem konfederacji malkontentów w 1672 roku[12]. W 1672 roku brał pensję od elektora brandenburskiego[13]. W czasie elekcji 1674 roku popierał do korony polskiej syna elektora brandenburskiego Karola Emila[14]. W 1678 zrzekł się pieczęci i objął województwo krakowskie.
Przypisy
edytuj- ↑ Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839–1846, s. 380.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 135.
- ↑ Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, w: Kwartalnik Historyczny, R. 119, nr 2 (2012), s. 286.
- ↑ Edmund Piszcz, Colloquium charitativum w Toruniu A.D. 1645, Toruń 1995, s. 210.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 85.
- ↑ Władysław Konopczyński "Liberum Veto", Kraków 1918 s. 322; Ludwik Kubala "Wojna moskiewska R. 1654–1655" Warszawa 1910 s. 104 i 370.
- ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska „Sejmy lat 1661 – 1662 Przegrana batalia o naprawę ustroju Rzeczypospolitej” Wrocław 1977 s. 18.
- ↑ Kazimierz Waliszewski, Polsko-francuzkie stosunki w XVII wieku 1644-1667. Opowiadania i źródła historyczne ze zbiorów archiwalnych francuzkich publicznych i prywatnych..., Kraków 1889, s. 103.
- ↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 317.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku (...) 1669 (słow.) dnia wtorego (...) maia,. wbc1.wbc.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-07)]. s. [b.n.s.]
- ↑ Porzadek na seymie walnym electiey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu elekcyey należące vchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego tysiąc sześćset sześćdziesiąt dziewiątego dnia wtorego miesiąca maia. [b.n.s]
- ↑ Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.
- ↑ Jacek Kaniewski, Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczypospolitej. XVII-XVIII wieku. Wieki Stare i Nowe 1(6), 2009, s. 146.
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 414-415. ISBN 83-01-02722-3.