Wikipedia

Jan Kazimierz Danysz

polski fizyk

Jan Kazimierz Danysz (ur. 11 marca 1884 w Paryżu, zm. w listopadzie 1914 w okolicach Roubaix) – polski fizyk urodzony i wykształcony we Francji (obywatel francuski), syn Jana Danysza i ojciec Mariana Danysza, uczeń Pierre'a Curie i asystent Marii Skłodowskiej-Curie, twórca pierwszego spektrometru beta[1][2][3][4][5].

Jan Kazimierz Danysz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 marca 1884
Paryż

Data i miejsce śmierci

listopad 1914
w okolicach Roubaix, Francja

Przyczyna śmierci

zginął na froncie francuskim
I wojny światowej

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

polska,
obywatelstwo francuskie

Tytuł naukowy

doktor

Alma Mater

Uniwersytet Paryski, Paryż

Pracodawca

Katedra fizyki
Marii Skłodowskiej-Curie
w Sorbonie
Pracownia Radiologiczna TNW, Warszawa

Rodzice

Bronisława z Gałęzowskich Danysz,
Jan Danysz

Dzieci

Marian Danysz

Odznaczenia
Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Był synem Jana Danysza, znanego polskiego bakteriologa, pracownika Instytutu Pasteura, którego nazywano nieoficjalnym ambasadorem Polski[a][1][2]. Syn skończył szkołę średnią w 1901 r., po czym uczył się w Ecole Municipale de Physique et de Chimie Industrielles (Szkole Fizyki i Chemii Przemysłowej), w której wykładał Pierre Curie. Szkoła działała w pobliżu słynnej szopy, w której Maria i Pierre Curie w 1898 r. odkryli rad i polon; kontakt młodego Polaka z małżonkami Curie ułatwiał fakt, że byli oni związani ze środowiskiem polskiej emigracji. Otrzymał dyplom inżyniera w 1905 r. i został asystentem swojego nauczyciela. Już w 1906 r. została opublikowana pierwsza praca dotycząca jego badań (wykonanych w roku 1905) nad promieniotwórczym ołowiem otrzymanym ze smółki uranowej[1].

W kolejnych latach studiował na Wydziale Fizyko-Matematycznym paryskiej Sorbony. Po ukończeniu studiów w roku 1910 został asystentem Marii Skłodowskiej-Curie[b]. W pierwszym roku pracy przygotowywał wszystkie doświadczenia prezentowane na jej wykładach. Pod wpływem Pierre'a i Marii Curie zajął się badaniem promieniowania beta. Stopień doktora nauk fizycznych uzyskał w 1913 r., na podstawie pracy nt. Recherches expérimentales sur les rayons beta de la famille du radium (Eksperymentalne badania na promieniowania beta rodziny radu)[1].

Gdy w 1912 r. Towarzystwo Naukowe Warszawskie (TNW) rozpoczęło organizowanie Pracowni Radiologicznej w Warszawie, Maria Skłodowska-Curie zgodziła się objąć jej kierownictwo, równocześnie polecając J.K. Danysza na swojego zastępcę w Warszawie i Ludwika Wertensteina (drugiego ze swoich współpracowników) na asystenta. Obaj rozpoczęli pracę w Warszawie w roku 1913, a już w czerwcu 1914 r. opublikowano wyniki badań wykonanych w nowej jednostce[1]. W 1914 był także wykładowcą Wydziału Przyrodniczego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[6].

Wybuch I wojny światowej przerwał te prace. Młody kierownik Pracowni – jako obywatel francuski i oficer rezerwy armii francuskiej – został w sierpniu 1914 r. powołany do wojska. Zginął na froncie francuskim w listopadzie 1914 r.[1][2] w okolicach Roubaix[7]. Został pochowany 8 listopada koło Reims[8].

Publikacje

edytuj

Wykaz publikacji Jana Kazimierza Danysza opublikował w 1914 r. Ludwik Wertenstein[9]:

  • Sur le plomb radoactif extrait de la pechblende, C.R., nr 143, s. 232–234 (1906)
  • Sur les rayons beta de la famille du radium, C.R., nr 153, s. 339–341; 1066–1068; Le Radium, nr 9, s. 1–5 (1912)
  • wspólnie z J. Gőtzem; Sur le rayons beta de la radioactivité induite á évolution lente, Le Radium, t. 9, nr 6 (1912)
  • Sur le ralentissement subi par les rayons beta lorsqu'ils traversent la matière, C.R., nr 154, s. 1502–104 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Sur les charges électriques transportées par les rayons alpha et beta, C.R., nr 155, s. 500–503 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Sur les charges électriques des rayons alpha et beta, Le Radium, nr 9, s. 417–421 (1912)
  • wspólnie z W. Duanem; Electric Charges of Alpha and Beta-rays, American Journal of Science, t. 35 (4), s. 295–307 (1913)
  • Sur les rayons beta des radiums B, C, D, E, Le Radium t. 10
  • Sur les rayons beta de la famille radium, Journ. de Physique, nr 3, s. 949–961 (1913)
  • O radioaktywności i ciałach radioaktywnych, Gaz. Lek., Warszawa (II), nr 33, s. 1531–1536 (1913)
  • O promieniach beta pierwiastków promieniotwórczych z grupy radu, Prace Mat-Fiz, nr 25, s. 1–10 (1914)
  • wspólnie z L. Wertensteinem; Próba oddziaływania za pomocą promieni alfa na szybkość przemian promieniotwórczych, Spraw. T.N. W. III. nr 7, s. 546–555 (1914)
  • wspólnie z L. Wertensteinem; O możliwości wywołania w polu magnetycznym anizotropii w wysyłaniu promieni alfa, Spraw. T.N. W. III. nr 7, s. 555–557 (1914)
  • Tentative fainte pour influencer la vitesse des transformations radioactives par les rayons alpha, C.R., nr 161, s. 784–787 (1914)
  • Ludwik Wertenstein, Ś.p.Jana Danysza praca ostatnia: Ładunek promieni beta RaB i RaC, Spraw. T.N. W. III. nr 9, s. 929–952 (1916)

Odznaczenia

edytuj

Wspomnienia

edytuj

Towarzystwo Naukowe Warszawskie zorganizowało 10 grudnia 1914 r. specjalne posiedzenie Wydziału III, na którym wkład J.K. Danysza do fizyki światowej przedstawiali prof. Józef Boguski oraz najbliższy współpracownik – Ludwik Wertenstein, który powiedział m.in.[1]:

Cechowała go mocna, żywiołowa potrzeba konkretnej twórczości, uderzała w nim świeżość uczuć szczerość i bezpośredniość; działalność naukowa nie zabijała w nim – jak to często bywa – życia wszechstronnego, była tylko zdrową funkcją duchową bogatej, harmonijnie rozwiniętej natury, a w życiu codziennym cechował go takt, miara i wdzięk w obejściu.

Ludwik Wertenstein, (1914)

Z okazji 40-lecia śmierci J.K. Danysza Ignacy Stroiński (Katedra Chemii Jądrowej UJ przygotował artykuł biograficzny, który zakończył[1]:

Postać Danysza trwale złączona jest z Pracownią Radiologiczną T.N.W., która w miarę skromnych możliwości finansowych na przestrzeni 25 lat swojej działalności (1914–1939) realizowała prace z dziedziny promieniotwórczości, tak wspaniale rozpoczętej przez naszą największą uczoną, Marię Skłodowską-Curie. Jego dzieło stanowi piękny udział w dorobku nauki polskiej.

Ignacy Stroiński, (1954)

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Jan Danysz – ojciec Jana Kazimierza – przed uzyskaniem matury emigrował do Francji; tam skończył studia przyrodnicze. Przyjął obywatelstwo francuskie, jednak pozostał Polakiem. Założył Towarzystwo dla Polaków przebywających we Francji – „Spójnia”, do którego należeli m.in. Stanisław Przybyszewski, Władysław Reymont, Stefan Żeromski.
  2. ↑ Maria Skłodowska-Curie kierowała w Sorbonie katedrą fizyki, zajmując w maju 1906 r. miejsce zmarłego męża.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i Ignacy Stroiński: Jan Kazimierz Danysz. W czterdziestą rocznicę śmierci. www.ifpan.edu.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  2. ↑ a b c Jan Kazimierz Danysz. [w:] Portal „Świadomie o atomie”, Kompendium historyczne [on-line]. soa.pgeej1.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  3. ↑ Danysz Jan Kazimierz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-09-02].
  4. ↑ Danysz Jan Kazimierz. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
  5. ↑ Cyt. według I. Stroińskiego; M. Centnerszwer: Polski Słownik Biograficzny, tom IV, hasło Danysz, Jan Kazimierz. Kraków: P.A.U., 1937, s. 431.
  6. ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
  7. ↑ Ś. p. Jan Danysz. „Kurjer Lwowski”. 471, s. 3, 7 grudnia 1914.
  8. ↑ Kronika. Z Paryża. „Kurjer Lwowski”. 479, s. 3, 15 grudnia 1914.
  9. ↑ Cyt. według I. Stroińskiego; Ludwik Wertenstein. Prace naukowe ś.p. Jana Danysza. „Sprawozdania T.N.W III”. 7, s. 664–672, 1914. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jan_Kazimierz_Danysz&oldid=72874198”