Jan Gruszczyński
Jan Gruszczyński herbu Poraj (ur. 1405, zm. 8 października 1473) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1464–1473, biskup krakowski w latach 1463–1464, biskup włocławski w latach 1451–1463, dziekan krakowski w 1449 roku, kanonik włocławski w 1448 roku, kanonik poznański w 1445 roku, kanonik gnieźnieński w 1444 roku, kustosz krakowski w 1443 roku, kanonik kapituły Św. Jerzego w 1442 roku, archidiakon Egeru w 1440 roku, pleban sieradzki i sekretarz królewski w 1442 roku[1], kanclerz wielki koronny.
| Prymas Polski i Litwy | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data urodzenia |
1405 | |
| Data i miejsce śmierci |
1473 | |
| Miejsce pochówku |
bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie, Iwanowice | |
| Arcybiskup gnieźnieński | ||
| Okres sprawowania |
1464-1473 | |
| Prymas Polski | ||
| Okres sprawowania |
1464-1473 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Sakra biskupia |
12 stycznia 1451 | |
Życiorys
edytujBył synem chorążego sieradzkiego Jana z Gruszczyc i Iwanowic w ziemi sieradzkiej i Małgorzaty z Naramowic, bratem Bartłomieja i Mikołaja[2]. Od 1431 podjął studia w Akademii Krakowskiej pracując jednocześnie w kancelarii królewskiej. W 1440 był w orszaku króla Władysława III Warneńczyka, który udał się na Węgry w celu objęcia tronu. W 1442 król protegował go na probostwo w Sieradzu. Pracował także w kancelarii Kazimierza Jagiellończyka będąc jednym z współtwórców polityki centralizacyjnej.
W 1450 został mianowany biskupem kujawski, konsekrowanym 12 stycznia 1451 w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole[3]. Utrzymując ścisłe związki z antykrzyżackim Związkiem Pruskim stając się zwolennikiem na polu zjednoczenia Prus z Polską. W 1454 otrzymał kanclerstwo koronne co uczyniło go kierownikiem polskiej polityki w okresie wojny trzynastoletniej. W 1463 został biskupem krakowskim i arcybiskupem gnieźnieńskim.
W 1455 przeznaczył na cele wojny złote i srebrne wota kultowe ze skarbca archikatedry. W 1463 stał na czele polskiej delegacji do rokowań z Krzyżakami w Brześciu Kujawskim, a w 1466 był obecny przy zawieraniu z Krzyżakami pokoju w Toruniu. Był gwarantem pokoju toruńskiego 1466 roku[4]. W 1469, częściowo sparaliżowany, złożył kanclerstwo, nie zerwał jednak bliskich kontaktów z królem, któremu nadal towarzyszył w licznych podróżach i naradach.
Zmarł nagle w Krakowie 9 października 1473 i pochowany został w katedrze gnieźnieńskiej, gdzie jego następca Jan Łaski poświęcił mu okazałą płytę nagrobną z czerwonego marmuru – dzieło Jana Florentczyka z Ostrzyhomia. Spoczywa obecnie w kościele ufundowanym przez Gruszczyńskich w ich dobrach – w Iwanowicach.
Przypisy
edytuj- ↑ Jacek Wiesiołowski, Episkopat polski w XV w. jako grupa społeczna, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 4, Warszawa 1990, s. 268-269.
- ↑ Antoni Gąsiorowski, Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa-Poznań 1981, s. 74.
- ↑ Rzymsko - Katolicka Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole [online], www.kolskafara.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-26] (pol.).
- ↑ Antoni Gąsiorowski, Polscy gwaranci traktatów z Krzyżakami XIV-XV wieku, w: Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2-3, 1971, s. 258.
Literatura
edytuj- Gąsiorowski A., Gruszczyński Jan, [w:] "Wielkopolski słownik biograficzny" 1983, s. 235
- Marceli Kosman, Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7