Jan Goliński (1894–1967)
Jan Goliński (ur. 8 lipca 1894 w Warszawie, zm. 20 maja 1967)[1] – polski rzeźbiarz, plastyk i architekt.
| Data i miejsce urodzenia |
8 lipca 1894 |
|---|---|
| Data śmierci |
20 maja 1967 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się 8 lipca 1894 w Warszawie[2], w rodzinie Stanisława (1868–1931) i Zofii z Poznańskich primo voto Daszyńskiej (1860–1934). Był wychowankiem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
W czasie I wojny światowej w Legionach Polskich[1]. Awansował na chorążego (9 października 1914) i podporucznika artylerii (1 listopada 1916)[3]. 2 grudnia 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich i mianowany porucznikiem w artylerii[4]. 17 września 1919 został przeniesiony z Komendy Placu Nowy Targ do Dowództwa Okręgu Generalnego „Lwów” na stanowisko kierownika Ekspozytury Oddziału I[5]. 9 września 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Pełnił wówczas służbę w Naczelnym Dowództwie Wojska Polskiego[6]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 96. lokatą w korpusie oficerów rezerwy artylerii[7][8]. W 1922 posiadał przydział w rezerwie do 1 Pułku Artylerii Polowej Legionów w Wilnie[9], w 1923 do Dywizjonu Artylerii Zenitowej w Warszawie[10], a od 1924 do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie[11][12].
Był członkiem grupy "Fresk", która propagowała użycie polichromii w dekoracji nowych kościołów oraz gmachów publicznych[13]. Wziął udział w wystawie zbiorowej tej grupy w 1932 i zaprezentował na niej projekt malowidła zatytułowany "Zabawa".
W roku 1935 ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej i pracował na tej uczelni w latach 1933-1939[14].
W 1927 brał udział w spotkaniu założycielskim Stowarzyszenia Architektów Polskich w mieszkaniu Bohdana Pniewskiego. W 1928 zaprojektował Pawilon Hut Szklanych na Państwową Wystawę Krajową w Poznaniu, zorganizowaną w 1929. W trakcie tej wystawy zaprezentował także swoje projekty wnętrz dostosowanych do osoby w niej zamieszkującej. Był także autorem pomnika Zjednoczenia Ziem Polskich w Gdyni z 1931 - projekt ten był rzeźbą w formie latarni morskiej zwieńczonej figurą Matki Boskiej[15] (pomnika ostatecznie nie zrealizowano). Projekt zajął drugie miejsce, a rzeźbę w zmienionej formie wykorzystano do wykonania figury Matki Boskiej z Dzieciątkiem na warszawskim Boernerowie, ufundowanej w 1933 przez Ministerstwo Poczt i Telegrafów[16].
W jego dorobku przeważają realizacje rzeźbiarskie: rzeźba jelenia św. Huberta wieńcząca wieżę pawilonu łowiectwa na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu oraz płaskorzeźby nad wejściem do hali przemysłu ciężkiego również z tej ekspozycji. W Warszawie zrealizowano płaskorzeźby jego autorstwa zdobiące gmach Banku Rolnego przy ul. Nowogrodzkiej (budynek proj. Mariana Lalewicza z 1928), grobowiec rodziny Rettingerów i Łęckich na cmentarzu Powązkowskim z 1931, płaskorzeźbę syrenki na wschodniej fasadzie Zakładu Filtrów Pospiesznych na terenie Stacji Filtrów (róg ulic Krzywickiego i Filtrowej – alegorie pragnienia i czystości oraz Syrenka) oraz orła na budynku urzędu telekomunikacji przy ul. Nowogrodzkiej 45. Brał także udział w konkursie na pomnik Juliusza Słowackiego we Lwowie (1925), w którym zajął trzecie miejsce[15].
Jego projekty wnętrz zostały pokazane także na wystawie w Instytucie Propagandy Sztuki w 1936 na wystawie "Sztuka Wnętrza i Hafciarstwa" zorganizowanej z okazji 10. rocznicy założenia Spółdzielni "Ład". Był on także członkiem zarządu Instytutu Propagandy Sztuki[15].
W czasie kampanii wrześniowej 1939 dostał się do niemieckiej niewoli[17]. Przebywał kolejno w Oflagu IX B Weilburg, Oflagu XI A Osterode i Oflagu II C Woldenberg (od 31 lipca 1940)[17].
Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, kwatera 196, rząd 5, numer grobowca 11[18].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[19]
- Krzyż Walecznych[2]
Realizacje
edytuj-
Alegoria pragnienia na fasadzie Zakładu Filtrów Pospiesznych -
Alegoria czystości -
Syrenka -
Figura Matki Bożej
Przypisy
edytuj- ↑ a b Jan Goliński (nekrolog). „Życie Warszawy”. Nr 124 (1967-05-26). Czytelnik.
- ↑ a b Żołnierze Niepodległości ↓.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 38.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 10 z 11 grudnia 1918, poz. 217.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 92 z 14 października 1919, s. 2267.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 15 września 1920, s. 865.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 838.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 764.
- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 79.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 811.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 734.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 133, 655.
- ↑ Polskie życie artystyczne 1918-1939. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1974, s. 593.
- ↑ Irena Huml: Polska sztuka stosowana XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, 1978, s. 121.
- ↑ a b c Architektura znaczeń. Studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i w 40-lecie pracy dydaktycznej. Warszawa: Instytut Historii Sztuki UKSW, 2011, s. 208-213.
- ↑ Paweł Giergoń: Warszawa - figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. sztuka.net. [dostęp 2013-09-21].
- ↑ a b Straty ↓.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JÓZEF GOLIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
Bibliografia
edytuj- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Linki zewnętrzne
edytuj- Żołnierze Niepodległości : Goliński Jan. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-09-24].
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2021-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].