Jan Druto
Jan Kiejstut Druto[1] (lit. Jonas Kęstutis Drūtas; ur. 28 kwietnia 1909 w Ucz Dere w Kraju Krasnodarskim, zm. 7 marca 1985 w Warszawie) – polski działacz polityczny litewskiego pochodzenia, dyplomata, burmistrz Wilna (1940–1941), ambasador PRL w Turcji, we Włoszech i we Francji.
| Data i miejsce urodzenia |
28 kwietnia 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Ambasador RP w Turcji | |
| Okres |
od 29 marca 1948 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador RP/PRL we Włoszech | |
| Okres |
od 20 lutego 1952 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador PRL we Francji | |
| Okres |
od 24 czerwca 1961 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie litewskiej w miejscowości Ucz Dere. W dwudziestoleciu międzywojennym uczęszczał do litewskojęzycznego Gimnazjum im. Witolda Wielkiego w Wilnie, gdzie działał w kółku młodzieżowym „Laisvieji vergai” (Wolni niewolnicy; 1926-1927)[2]. Ukończył studia agronomiczne na Uniwersytecie Stefana Batorego. W latach 1934–1936 pracował jako asystent w Studium Agronomicznym wileńskiej uczelni. Podczas studiów był zastępcą skarbnika „Bratniej Pomocy”[3], a także członkiem Związku Lewicy Akademickiej „Front”[4]. Od 1928 działał w Związku Młodzieży Komunistycznej, zaś od 1931 w Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi[3], gdzie zajmował się m.in. sprawami Litwy. Zasiadał w Biurze Litewskim KC KPZB[5]. Współzakładał Litewskie Towarzystwo Literatury i Sztuki (lit. Lietuvių meno ir literatūros draugija) o profilu centrowym infiltrowane przez komunistów[6]. Był redaktorem nielegalnej gazety komunistycznej w języku litewskim „Valstiečių balsas”. Za działalność antypaństwową był skazany na 5 lat pozbawienia wolności w procesie w styczniu 1936[7][8]. Karę odbywał w Grodnie. Więzienie opuścił w 1938. W latach 1939–1940 pracował jako nauczyciel w Wilnie. Po sowieckim najeździe na Litwę w 1940 objął funkcję burmistrza stolicy[9], następnie zaś przewodniczącego Tymczasowego Komitetu Wykonawczego w Wilnie[10]. Pracował również w Gospłanie. W czasie II wojny światowej ukrywał się w Wilnie, m.in. dzięki pomocy Marii Fedeckiej[11].
Po zakończeniu wojny został mianowany wiceprezesem Centralnego Urzędu Planowania z ramienia PPR (1946–1947), następnie zaś dyrektorem Departamentu Ekonomicznego w Ministerstwie Rolnictwa (1947–1948). Po tzw. zjednoczeniu ruchu robotniczego w Polsce został członkiem PZPR. W latach 1948–1951 sprawował funkcję ambasadora w RP w Ankarze[12], następnie zaś PRL w Rzymie (1952–1959) i w Paryżu (1961–1969). Po powrocie do Polski był dwukrotnie dyrektorem departamentu w MSZ (1959–1961; 1969–1972). Od 1972 pracował jako doradca ministra spraw zagranicznych PRL. Był członkiem zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej[13].
Żonaty z Gertrudą (Gugą) Sawicką, byłą studentką prawa USB i działaczką lewicy rewolucyjnej w II RP[14]. Zmarł w 1985, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 39C-4-8)[15].
Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy oraz Krzyżem Komandorskim i Oficerskim (1951)[16] Orderu Odrodzenia Polski[17], a także Wielkim Srebrnym i Złotym Krzyżem francuskim Orderu Zasługi[13].
Przypisy
edytuj- ↑ W niektórych publikacjach Jan Drutto, zob. Andrzej Pilch, Studencki ruch polityczny w Polsce w latach 1932–1939, Kraków 1972, s. 65; Eugeniusz Filipajtis, Lewica akademicka w Wilnie, Białystok 1965.
- ↑ Bronisław Makowski, Litwini w Polsce: 1920–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986, s. 204.
- ↑ a b Edwarda Orłowska, Pamiętam jak dziś, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1973, s. 289 [tu: Jan Drutto].
- ↑ Jonas Karosas, Mówią kamienie Wilna, przekł. z litewskiego Anny Lau-Gniadowskiej, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1968, s. 360.
- ↑ Jonas Karosas, Mówią kamienie Wilna, przekł. z litewskiego Anny Lau-Gniadowskiej, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1968, s. 294.
- ↑ Bronisław Makowski, Litwini w Polsce: 1920–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986, s. 134.
- ↑ Tzw. proces Druto i towarzyszy, także: „lewicy akademickiej”, zob. Kazimierz Petrusewicz, Grupa wileńska, czyli „Front”, w: Komuniści: wspomnienia o Komunistycznej Partii Polski, red. Leonard Borkowicz et al., przedm. Henryk Jabłoński, noty biograf. Halina Bułhakowska, Zakład Historii Partii przy KC PZPR, „Książka i Wiedza”, Wydanie 2 popr. i rozsz., Warszawa 1969, s. 505.
- ↑ Edwarda Orłowska, Pamiętam jak dziś, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1973, s. 292 [tu: Jan Drutto].
- ↑ Antanas Rimvydas Čaplinskas: Savas ir svetimas Vilnius. diena.lt, 25 kwietnia 2010. (lit.).
- ↑ Henryk Wisner, Litwa: dzieje państwa i narodu, Wydawnictwo „Mada”, Warszawa 1999, s. 223.
- ↑ Erna Podhoritzer, Pani Maria pomogła, „Fołks-Sztyme”, nr. 59 (1257) z 16 kwietnia 1960, tłum. z jidysz Dr. Rasza Szlep-Fessel, opublikowane na stronie poświęconej postaci Marii Fedeckiej, Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata.
- ↑ Pełna lista przedstawicieli Polski w Turcji w latach 1414-2007. ankara.polemb.net. [dostęp 2019-07-15].
- ↑ a b Jan Druto, „Życie Warszawy”, nr 60 (12861) z 12 marca 1985, s. 10 (nekrolog).
- ↑ Czesław Miłosz, Inne abecadło, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, s. 39.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online] [dostęp 2019-11-14] (pol.).
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 9, poz. 77
- ↑ Tow. Jan Druto, „Trybuna Ludu”, nr 57 (12609) z 8 marca 1985, s. 5 (nekrolog).
Bibliografia
edytuj- Jan Druto, w: Who’s who in the socialist countries: a biographical encyclopedia of 10.000 leading personalities in 16 communist countries, red. Borys Lewytzkyj and Juliusz Stroynowski, New York: K. G. Saur; München: Verl. Dokumentation K. S. Saur, 1978, s. 135 (nota biograficzna w języku angielskim)
- Jonas Kęstutis Drūtas, w: Tarybų Lietuvos enciklopedija. 1, A-Grūdas, Vyriausioji enciklopedijų redakcija, Vilnius 1986, s. 461 (nota biograficzna w języku litewskim)