Jan z Damaszku

Święty
Jan z Damaszku
‏يوحنا الدمشقي‎
	Ojciec Kościoła; prezbiter; święty mnich; Obrońca obrazów
Data i miejsce urodzenia	ok. 675 ; Damaszek
Data i miejsce śmierci	ok. 749 ; Mar Saba
Czczony przez	Kościół katolicki,; Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	4 grudnia (kat.),; 4 grudnia (praw. liturgia według kal. jul.); 17 grudnia (praw. według kal. greg.)
Atrybuty	księga, pióro pisarskie, zwój
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Jan z Damaszku, Jan Damasceński (arab. ‏يوحنا الدمشقي‎, Yuḥannā Al Demashqi, gr. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Iôannês ho Damaskênos, cs. Иоа́нн Дамаски́н; ur. ok. 675 w Damaszku, zm. ok. 749 w Mar Saba) – teolog, filozof, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego (święty mnich, преподобный), jeden z najwybitniejszych pisarzy chrześcijańskich^{[potrzebny przypis]}, Ojciec Kościoła.

Żywot świętego

Jan urodził się w bogatej rodzinie mającej ogromne wpływy w Damaszku. Dziadek świętego, Mansur, poddał miasto Chalidowi ibn al-Walidowi w 635 roku. Ojciec, Sardżun ibn Mansur (Sergiusz), był odpowiedzialny za finanse kalifa Abd al Malika (685–705). Jan także pełnił tę funkcję aż do zwolnienia wielu chrześcijańskich urzędników przez kolejnego islamskiego władcę. Jan przeniósł się do klasztoru świętego Saby i wkrótce został wyświęcony na kapłana przez patriarchę jerozolimskiego Jana V (705–735).

Podejmował polemikę z nestorianami, jakobitami, monoteletami i islamem. Stanowczo przeciwstawiał się ikonoklazmowi. Twierdził, iż sam wizerunek nie jest przedmiotem adoracji, a zakazy przedstawiania istot żywych zawarte w Starym Testamencie zostały unieważnione przez Nowy Testament. Zajmował się także kontemplacją i możliwością poznania rzeczy duchowych. W jednym z dzieł pisał: „Ponieważ mamy podwójną naturę, będąc złożeni z duszy i ciała, nie możemy dotrzeć do rzeczy duchowych w oderwaniu od cielesnych. W ten sposób poprzez kontemplację cielesną dochodzimy do kontemplacji duchowej”. Święty oraz jego nauczanie wywarło ogromny wpływ na cesarzową Irenę, która na soborze nicejskim II w 787 przywróciła kult obrazów.

Świętemu Janowi przypisuje się autorstwo Kanonu Paschalnego – uroczystego hymnu wychwalającego zmartwychwstanie Chrystusa, śpiewanego podczas nocnego nabożeństwa paschalnego (Jutrznia paschalna) w rycie bizantyjskim, m.in. w Kościele prawosławnym i greckokatolickim.

Kult

Św. Jan z Damaszku na ikonie w St Nicholas Russian Orthodox Church (Dallas).

Jan z Damaszku był ostatnim wielkim ojcem Kościoła wschodniego.

W 1890 roku papież Leon XIII ogłosił go doktorem Kościoła^[1].

Dzień obchodów

Wspomnienie liturgiczne w Kościele łacińskim obchodzone jest w zwyczajnej formie rytu rzymskiego 4 grudnia, natomiast w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego 27 marca.

Cerkiew prawosławna wspomina świętego mnicha 4/17 grudnia^[a], tj. 17 grudnia według kalendarza gregoriańskiego.

Patronat

Wierni modlą się do niego o pomoc w nauce śpiewu cerkiewnego oraz poprawnego i uduchowionego czytania pism religijnych. Jest też orędownikiem osób z paraliżem rąk.

Ikonografia

W zachodniej ikonografii św. Jan przedstawiany jest w chwili, kiedy anioł uzdrawia go, przykładając rękę, którą – według legendy – odciął mu cesarz bizantyjski Leon.

Atrybutem świętego jest księga i pióro pisarskie.

W ikonografii wschodniej święty przedstawiany jest jako stary mężczyzna z długą siwą brodą, mający na sobie czarne mnisze szaty. Na niektórych wyobrażeniach na głowie ma turban. Zawsze prawą rękę ma uniesioną w błogosławieństwie, a w lewej trzyma zwój, na którym widnieją słowa poświęcone Matce Bożej. Św. Jan jest jedną z głównych postaci na ikonach „Soboru Przenajświętszej Bogarodzicy”, gdzie trzyma zwój z napisem: „O Tobie raduje się wszelkie stworzenie”.

Przekłady w języku polskim

Ioannis Damasceni, Opera, 1603

Wykład szczegółowy wiary prawdziwej, przeł. Andrzej Bober w: idem, Antologia patrystyczna, Kraków 1965, str. 304-306
Kanon na Dzień Pański Zmartwychwstania, przeł. M. Bednarz w: Andrzej Bober, Antologia patrystyczna, Kraków 1965, str. 544-549
Wykład wiary prawdziwej, przeł. Bronisław Wojkowski, Warszawa 1969
Kazania na Wniebowzięcie N.M.P. w: Kazania i homilie na święta Pańskie i Maryjne, red. L. Gładyszewski, Lublin 1976, str. 273-296
Homilia II na wniebowzięcie N.M.P. (PG, 96, 733-753), „Kronika Diecezji Sandomierskiej” 71 (1978), str. 119-128, str. 217-222, 72 (1979), str. 29-33
Homilia na Narodzenie NMP, tłum. Wojciech Kania w: Ojcowie Kościoła greccy i syryjscy. Teksty o Matce Bożej, Niepokalanów 1981, str. 220-230
Homilie na Wniebowzięcie NMP I–III, tłum. Wojciech Kania w: Ojcowie Kościoła greccy i syryjscy. Teksty o Matce Bożej, Niepokalanów 1981, str. 231-264
Cześć oddawana obrazom w: Pierre Patrick Verbraken, Marek Starowieyski, Ojcowie Kościoła. Panorama patrystyczna, Warszawa 1991, str. 243-246
Cześć oddawana obrazom, Kazanie na wniebowzięcie, Wyznanie wiary, przeł. B. Wojkosch w: Szczepan Pieszczoch, Patrologia, tom 2: Ojcowie mówią, Gniezno 1994, str. 246-249
I Mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy, przeł. M. Dylewska w: „Vox Patrum” t. 36-37/1999, str. 497-515
II Mowa przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy, przeł. M. Dylewska w: „Vox Patrum” t. 48/2005, str. 377-391
III Mowa obronna przeciw tym, którzy odrzucają święte obrazy, przeł. M. Dylewska w: „Vox Patrum” t. 53-54/2009, str. 638-652
Dialektyka albo rozdziały filozoficzne. O herezjach, przeł. Anna Zhyrkova, „Źródła Myśli Teologicznej” 59, Kraków 2011
Św. Jan z Damaszku, Rozprawa Saracena i Chrześcijanina, przekład i komentarz Łukasz Karczewski, „Vox Patrum” t. 71 (2019): Księga Jubileuszowa dla ks. dr. hab. Antoniego Swobody prof. UAM, 2019, str. 5-26.

Zobacz też

Uwagi

↑ Podwójne datowanie.

Przypisy

↑ Benedykt XVI: Giovanni Damasceno (Udienza generale, Piazza San Pietro, Mercoledì, 6 maggio 2009). vatican.va, 2009. [dostęp 2024-01-19]. (wł.).

Bibliografia

Święty Jan Damasceński, prezbiter i doktor Kościoła na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 06.12.2009]
prep. Jan z Damaszku na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)

Linki zewnętrzne

Dzieła Jana z Damaszku w bibliotece Polona

[2] Podwójne datowanie.

[1] Benedykt XVI: Giovanni Damasceno (Udienza generale, Piazza San Pietro, Mercoledì, 6 maggio 2009). vatican.va, 2009. [dostęp 2024-01-19]. (wł.).

[1]

[a]