Wikipedia

Jan Chwałczyk

polski artysta plastyk

Jan Chwałczyk (ur. 15 czerwca 1924 r. w Krośnie, zm. 10 grudnia 2018 r. we Wrocławiu[1]) – polski artysta, przedstawiciel sztuki II poł. XX w.[2], konceptualizmu[3], sztuki pojęciowej, mail artu, sztuki kinetycznej[4], sztuki posługującej się językiem geometrii[5]. Tworzył obrazy, rysunki, realizował akcje artystyczne[6], główną część jego pracy artystycznej stanowiły obiekty, instalacje i formy przestrzenne[7] dedykowane badaniom nad istotą światła i barwy[8]. Był też autorem publikacji dotyczących analizy procesu twórczego i zjawisk sztuki[9]. Jego prace znajdują się w kolekcjach muzealnych m.in.: we Wrocławiu, w Chełmie, Koszalinie, Elblągu, Orońsku, Zielonej Górze, Krakowie, Warszawie, Hünfeld oraz w wielu kolekcjach prywatnych[10]. Wraz z żoną, artystką Wandą Gołkowską[11], był inicjatorem i organizatorem życia artystycznego we Wrocławiu[12]. W latach 1953–2018 uczestniczył w blisko 300 wystawach, plenerach, sympozjach i akcjach artystycznych[13]. Zaprezentował ponad 20 wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą[14][15][16].

Jan Chwałczyk
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1924
Krosno

Data i miejsce śmierci

10 grudnia 2018
Wrocław

Narodowość

polska

Alma Mater

Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu

Dziedzina sztuki

malarstwo, sztuki wizualne, sztuka konceptualna, mail art

Epoka

sztuka współczesna

Odznaczenia
Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Forma kinetyczna stworzona przez Jana Chwałczyka podczas I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu
Rzeźba „Reproduktor Światła Słonecznego” Jana Chwałczyka realizowana w ramach projektu Art Line w 2013 w Elblągu

Życiorys

edytuj

Urodził się w Krośnie, gdzie wychowywał się w domu rodzinnym Zygmuntowiczów, dziadków ze strony matki, którzy prowadzili duże gospodarstwo[17]. Dziadek, Jan Zygmuntowicz, prowadził również zakład i warsztat mechaniczno-ślusarski, wytwarzał elementy metaloplastyki dla architektury krośnieńskiej. Posiadał nowoczesną pasiekę, patenty urządzeń wykorzystywanych w pszczelarstwie oraz pierwszą w Polsce wytwórnię przyborów pszczelniczych[18][19]. Jan Chwałczyk lata wojny spędził w Krośnie i we Lwowie, a w 1946 roku przeniósł się do Wrocławia, z którym związał się już na stałe. W latach 1946–1951 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, późniejszej Akademii Sztuk Pięknych[20], w pracowni prof. Eugeniusza Gepperta[21]. Nie tylko brał czynny udział w życiu studenckim, ale także je inspirował, włączając się m.in. w działalność Bratniaka, czy przeciwstawiając się zmianom polityczno-organizacyjnym uczelni[22] w najtrudniejszym okresie socjalistycznej ingerencji (1949–1952)[23]. W 1950 roku poślubił koleżankę ze studiów Wandę Gołkowską[24], z którą tworzył wspólnie do jej śmierci w 2013 roku[25]. W 2014 roku zawarł związek małżeński z Ewą Ludwińską[26].

Twórczość i działalność artystyczna

edytuj

Po ukończeniu studiów na wrocławskiej PWSSP (1946–1951) w latach 50. współtworzył grupę Poszukiwania Formy i Koloru, a następnie w latach 60. Grupę Wrocławską[27]. W 1965 roku wziął udział w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu[28], a jego forma przestrzenno-kinetyczna znajduje się na Górze Św. Anny w elbląskim Parku im. R. Traugutta[29]. W 1966 uczestniczył w Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach[30], a na przełomie lat 60. i 70. obok Jerzego Ludwińskiego angażował się w działalność wrocławskiej Galerii pod Moną Lizą[31][32], gdzie w 1969 roku zaprezentował swoją wystawę indywidualną „Portrety i Autoportrety”[33][34]. Od połowy lat 60. brał wielokrotnie udział w słynnych Plenerach Koszalińskich w Osiekach[35][36]. W latach 70. włączył się w nurt sztuki konceptualnej, realizując swoje prace „Portret Sztuki” (1972), akcję „Kontrapunkt” (w latach 1972–1974), oraz prowadząc we Wrocławiu w latach 1972–1975 Galerię Sztuki Informacji Kreatywnej[37]. Na Sympozjum Wrocław ’70[38][39] Chwałczyk przedstawił projekt „Reproduktora Widma Słonecznego”[40][41], a 9 maja tegoż roku zrealizował koncepcję Henryka Stażewskiego „Kompozycja przestrzenna nieograniczona” („9 promieni światła na niebie”)[42]. Brał udział w najważniejszych wydarzeniach artystycznych i manifestacjach sztuki tego okresu[43]: w wystawie „Sztuka Pojęciowa” w Galerii pod Moną Lizą w 1970 roku[44], w 1971 roku uczestniczył w Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze[45], w Plenerze Ziemia Zgorzelecka[46], w 1972 w Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu[47], w 1975 w „Interwencjach" w Pawłowicach[48], w latach 1976 i 1977 w „Artycypacjach" w Dłusku[49], oraz w 1978 roku w Sympozjum Jankowice, a w 1981 roku w Biennale w São Paulo. W latach 70. współtworzył także międzynarodową sieć mail artu[50]. Od połowy lat 60. światło i cień oraz tworzone przez nie barwy stały się głównym polem zainteresowania artysty, a także inspiracją dla jego twórczości[51]. Przez kolejne dekady realizował przestrzenne kompozycje i instalacje, nazywane „Reproduktorami Światła i Cienia”, w których analizował struktury fizyczne i wizualne efekty związane z problematyką światła i powstawania barwy oraz odbioru koloru[52]. W latach 1984–2005 brał udział w plenerach artystów posługujących się językiem geometrii organizowanych przez Bożenę Kowalską w Białowieży, Okunince i Orońsku[53]. W latach 90. partycypował w inicjatywach artystycznych i wystawienniczych Gerharda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego w Polsce i w Niemczech[54]. W 2006 roku otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w 2011 roku został uhonorowany Srebrnym Medalem Zasłużonego Kulturze Gloria Artis[55]. W latach 2000–2013 wraz z Wandą Gołkowską i studentami jej pracowni wrocławskiej ASP prowadził grupę Kontynuacja i Sprzeciw. W 2014 roku jego reproduktor cienia „Ten fantastyczny cień” z inicjatywy Galerii EL został umieszczony w przestrzeni Parku im. R. Traugutta w Elblągu[56]. Jan Chwałczyk zmarł 10 grudnia 2018 roku we Wrocławiu[57]. Został pochowany na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu[58].

 
Grób Wandy Gołkowskiej i Jana Chwałczyka na Cmentarzu Osobowickim

Galeria

edytuj
  •  
    Forma przestrzenna, lata 80.
  •  
    Ten fantastyczny cień, 10.2009
  •  
    Ten Fantastyczny Cień 3, Cień własny, 2008
  •  
    Mail art, Ptak, 1986
  •  
    „Reproduktor widma słonecznego”, Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, kolekcja MWW

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Zmarł nestor wrocławskiego środowiska plastycznego [online], wroclaw.wyborcza.pl, 12 grudnia 2018 [dostęp 2020-11-18].
  2. ↑ Klaus Groh, Aktuelle Kunst in Osteuropa, Köln: Verlag M.Dumont Schrauberg, 1972, ISBN 3-7701-0617-2.
  3. ↑ Luiza Nader, Konceptualizm w PRL, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacja Galerii Foksal, 2009, s. 64–67, ISBN 978-83-235-0570-9.
  4. ↑ Maria Matuszkiewicz, Jan Chwałczyk [online], Culture.pl, 2008 [dostęp 2020-11-17].
  5. ↑ Bożena Kowalska (red.), Język geometrii, katalog wystawy, Warszawa: Zachęta, Wydawnictwo Centralnego Biura Wystaw Artystycznych, 1984.
  6. ↑ Andrzej Jarosz, Jan Chwałczyk, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2010, s. 57–73, ISBN 978-83-60520-33-8.
  7. ↑ Bożena Kowalska, Twórcy – postawy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981, s. 227–231, ISBN 83-08-00292-7.
  8. ↑ Jolanta Studzińska (red.), Światło mojego życia. Jan Chwałczyk, katalog wystawy, Gliwice: Galeria Esta, 2019, ISBN 978-83-945342-6-4.
  9. ↑ Jan Chwałczyk, Herezje logiczne czyli przekraczanie granic, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2014, ISBN 978-83-941400-0-7.
  10. ↑ Jan Chwałczyk, Portrety i autoportrety II, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2009, s. 59–66, ISBN 978-83-89262-52-3.
  11. ↑ Wanda Gołkowska [online] [dostęp 2020-11-17].
  12. ↑ Sylwia Świsłocka-Karwot, Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy, Wrocław: Via Nova, 2016, s. 99–101, 207–213, 228–245, ISBN 978-83-64025-31-0.
  13. ↑ Jan Chwałczyk, Poznawanie niewidzialnego, Wrocław: BWA Wrocław, 2002.
  14. ↑ Wanda Gołkowska, Jan Chwałczyk, Katalog wydany z okazji 40-lecia pracy twórczej, Wrocław: Muzeum Architektury, 1994, s. 19–27.
  15. ↑ Andrzej Jarosz, Jan Chwałczyk, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2010, s. 120–122, ISBN 978-83-60520-33-8.
  16. ↑ Jolanta Studzińska, Kronika artystyczna – Jan Chwałczyk [online], www.janchwalczyk.pl, 2020 [dostęp 2020-11-17].
  17. ↑ Jolanta Studzińska (red.), Światło mojego życia. Jan Chwałczyk, katalog wystawy, Gliwice: Galeria Esta, 2019, s. 5, ISBN 978-83-945342-6-4.
  18. ↑ Jakub Kowalczyk, Jan Zygmuntowicz [online], Muzeum Rzemiosła w Krośnie, youtube.pl, 2020 [dostęp 2020-11-20].
  19. ↑ Anna Twardy, Zegarmistrz, ślusarz i organmistrz bohaterami cyklu filmowego Muzeum Rzemiosła [online], www.krosno24.pl, 2020.
  20. ↑ Jan Chwałczyk [online], zpap.wroclaw.pl [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-26].
  21. ↑ Wanda Gołkowska, Jan Chwałczyk, Katalog wydany z okazji 40-lecia pracy twórczej, Wrocław: Muzeum Architektury, 1994, s. 19.
  22. ↑ Andrzej Jarosz, Jan Chwałczyk, Wrocławskie Środowisko Artystyczne, Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu, 2010, s. 10, ISBN 978-83-60520-33-8.
  23. ↑ Jolanta Studzińska, Socrealizm w malarstwie polskim, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, ISBN 978-83-01-17781-2.
  24. ↑ Gołkowska Wanda [online], zpap.wroclaw.pl [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-24].
  25. ↑ Beata Branicka, Zmarła Wanda Gołkowska [online], portel.pl, 11 sierpnia 2013 [dostęp 2020-11-17].
  26. ↑ Jolanta Studzińska, Biografia – Jan Chwałczyk [online], www.janchwalczyk.pl [dostęp 2021-06-01].
  27. ↑ Aleksandra Zbroja, Międzyczas i Układy Otwarte w sztuce Wandy Gołkowskiej, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2015, s. 214–216, ISBN 978-83-941400-1-4.
  28. ↑ Marian Bogusz (red.), I Biennale Form Przestrzennych. Elbląg 23.VII. – 22.VIII.1965, katalog wystawy, Łódź 1965.
  29. ↑ Otwarta galeria, Formy przestrzenne w Elblągu, Przewodnik, Elbląg: Centrum Sztuki, Galeria EL, 2006, s. 88–89, ISBN 83-916894-8-4.
  30. ↑ Anna Maria Leśniewska, Puławy '66, Lublin: Towarzystwo Przyjaciół Puław i L-Print, 2006, s. 58, ISBN 83-60255-12-1.
  31. ↑ Jerzy Ludwiński, Awangarda awangardy, [w:] Jarosław Kozłowski (red.), Sztuka w epoce postartystycznej i inne teksty, Poznań: ASP Poznań, BWA Wrocław, 2009, s. 74, ISBN 978-83-88400-36-0.
  32. ↑ Piotr Lisowski, Performatywna mitologia. O strategii kuratorskiej Jerzego Ludwińskiego, [w:] Jerzy Ludwiński. Wypełniając puste pola, Toruń: Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu, 2011, s. 8–14, ISBN 978-83-62881-00-0.
  33. ↑ Jan Chwałczyk, Jerzy Ludwiński, Portret zbiorowy. Portret syntetyczny, „Odra”, 95 (1), styczeń 1969, s. 75–78.
  34. ↑ Jerzy Ludwiński, Portret syntetyczny, „Odra”, 95 (1), styczeń 1969, s. 75–78.
  35. ↑ Jerzy Buziałkowski (red.), Kolekcja osiecka, Koszalin: Muzeum w Koszalinie, 2018, s. 140–141, ISBN 978-83-89463-36-4.
  36. ↑ Ziarkiewicz Ryszard, Mikita Maria (red.), Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963–1981. Polska awangarda II połowy XX wieku w kolekcji Muzeum w Koszalinie, Koszalin: Muzeum w Koszalinie, 2008, ISBN 978-83-89463-07-4.
  37. ↑ Jan Chwałczyk, Mój Kontrapunkt, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2012, s. 3–21, ISBN 978-83-63350-00-0.
  38. ↑ Dorota Monkiewicz (red.), Dzikie pola. Historia awangardowego Wrocławia, Warszawa: Zachęta, Muzeum Współczesne Wrocław, 2015, s. 57, 101–112, ISBN 978-83-64714-17-7.
  39. ↑ Nowa normatywność. Sympozjum Plastyczne Wrocław ’70. Wystawa, Muzeum Współczesne we Wrocławiu [online], muzeumwspolczesne.pl, 2020 [dostęp 2020-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-06].
  40. ↑ Danuta Dziedzic, Zbigniew Makarewicz (red.), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Wrocław: Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur", 1983, s. 177.
  41. ↑ Jerzy Ludwiński, Strefa wolna od konwencji, [w:] Jarosław Kozłowski (red.), Sztuka w epoce postartystycznej i inne teksty, Poznań: ASP Poznań, BWA Wrocław, 2009, s. 91, ISBN 978-83-88400-36-0.
  42. ↑ Jan Chwałczyk, Monograficzne ślady przekazów rzeczywistości, Wrocław: Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowanej, 2016, ISBN 978-83-941400-2-1.
  43. ↑ Paweł Polit, Piotr Woźniakiewicz (red.), Refleksja konceptualna w sztuce polskiej. Doświadczenia dyskursu: 1965–1975, Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 2000, s. 23–29, 94.
  44. ↑ Andrzej Kostołowski, P.I.K. Polskie Inwencje Konceptualne, [w:] Paweł Polit, Piotr Woźniakiewicz (red.), Refleksja konceptualna w sztuce polskiej. Doświadczenia dyskursu: 1965–1975, Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 2000, s. 28.
  45. ↑ Wystawa Plastyki Złotego Grona, katalog wystawy, Zielona Góra 1971.
  46. ↑ Wanda Gołkowska, Jerzy Ludwiński (red.), Plener Ziemia Zgorzelecka – 1971, katalog, Wrocław 1971.
  47. ↑ Richard Demarco (red.), Edinburgh International Festival 1972, katalog, Edinburgh: „Atelier ‘72”, 1972.
  48. ↑ Andrzej Matuszewski (red.), Sympozjum „Interwencje” Pawłowice, katalog, Poznań: SZSP, Galeria Od Nowa, 1975.
  49. ↑ Andrzej Matuszewski (red.), „Artycypacje” Dłusko, Poznań: SZSP, 1976.
  50. ↑ Jan Chwałczyk, Poznawanie niewidzialnego, Wrocław: BWA Wrocław, 2002, s. 42–43.
  51. ↑ Bożena Kowalska, Polska awangarda malarska 1945–1980. Szanse i mity, Warszawa: PWN, 1988, s. 238–239, ISBN 83-01-07916-9.
  52. ↑ Jan Chwałczyk, Portrety i autoportrety. Portret zbiorowy. Jak niemożliwe uczynić możliwym, Wrocław 2005.
  53. ↑ Bożena Kowalska, 20 plenerów spod znaku geometrii, Elbląg: Centrum Sztuki Galeria EL, 2004, s. 135, ISBN 83-916894-4-1.
  54. ↑ Gerhard Jürgen Blum-Kwiatkowski (red.), Zeichen und Licht, katalog wystawy, Fulda: Projekt Galerie, „New Space”, 1990.
  55. ↑ Chwałczyk Jan – Gloria Artis [online], zpap.wroclaw.pl, 2011 [dostęp 2020-11-18].
  56. ↑ Jarek Nowak (red.), Jan Chwałczyk. Ten fantastyczny cień, katalog, Elbląg: Galeria EL, 2014.
  57. ↑ Odszedł wybitny artysta Jan Chwałczyk [online], asp.wroc.pl, 11 grudnia 2018 [dostęp 2020-11-18].
  58. ↑ Jan Chwałczyk - dane o grobie [online], groby.cui.wroclaw.pl [dostęp 2023-09-20].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jan_Chwałczyk&oldid=73864533”