Teleskop Jamesa Clerka Maxwella
Teleskop Jamesa Clerka Maxwella (ang. James Clerk Maxwell Telescope, w skrócie JCMT) – radioteleskop umożliwiający obserwacje fal submilimetrowych. Jego główna czasza ma średnicę 15 m i jest on największym teleskopem o pojedynczej czaszy umożliwiającym obserwacje w submilimetrowym pasmie fal elektromagnetycznych[1]. Znajduje się w pobliżu wierzchołka wulkanu Mauna Kea na Hawajach, w obrębie zespołu obserwatoriów astronomicznych. Rozpoczął pracę w 1987 roku. Został nazwany na cześć szkockiego fizyka i matematyka Jamesa Clerka Maxwella.
 Teleskop Jamesa Clerka Maxwella (na środku) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Organizacja | |
| Lokalizacja | |
| Wysokość n.p.m. |
4092 m |
| Zakres widma | |
| Rozpoczęcie budowy |
1983 |
| Ukończenie budowy |
1987 |
| Typ | |
| Średnica zwierciadła |
15 m |
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego  | |
Położenie na mapie Hawajów  | |
 19°49′22″N 155°28′37″W/19,822778 -155,476944
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
W latach 1987–2015 operatorem obserwatorium było Joint Astronomy Centre z siedzibą w Hilo na Hawajach, a jego prace finansowały Wielka Brytania, Kanada i Holandia (do 2013 roku). Od roku 2015 operatorem obserwatorium jest East Asian Observatory (pol. Obserwatorium Wschodnioazjatyckie), z siedzibą również w Hilo, a krajami finansującymi prace są Chiny, Japonia, Tajwan i Korea Południowa[2], dodatkowe wsparcie finansowe pochodzi z Wielkiej Brytanii oraz uczestniczących w projektach badawczych uniwersytetów brytyjskich i kanadyjskich[3].
Instrumenty
edytujTeleskop wykorzystuje dwa rodzaje instrumentów – szerokopasmowe odbiorniki widma ciągłego i odbiorniki heterodynowe linii spektralnej.
Obecnie wykorzystywany odbiornik widma ciągłego to Submillimetre Common-User Bolometer Array, w skrócie SCUBA-2, uruchomiony w 2011 roku. Odbiornik ten ma 5120 elementów i pozwala na obserwacje fal o długości 450 i 850 μm jednocześnie, całkowita ilość pikseli to 10 240. Aparat wykorzystuje czujniki nadprzewodnikowe. Jest 100–150 razy szybszy w mapowaniu nieba niż poprzednia wersja urządzenia SCUBA pracująca w latach 1997–2005[4].
Teleskop wyposażono w dwa odbiorniki pozwalające na prowadzenie obserwacji submilimetrowych[5]:
- HARP – Heterodyne Array Receiver Program, o 16 elementach, badający pasma pomiędzy 325 i 375 GHz, został zaprojektowany i zbudowany na Uniwersytecie w Cambridge z pomocą innych zespołów[6].
- RxW – Receiver W, odbiornik dwukanałowy, bada pasmo między 620 a 710 GHz, zaprojektowany w obserwatorium MRAO (ang. Mullard Radio Astronomy Observatory) Uniwersytetu w Cambridge[7]. Nie jest już używany[5].
Odbiorniki współpracują z cyfrowym spektrometrem ACSIS (ang. Auto Correlation Spectral Imaging System)[8].
Na rok 2019 planowane jest zamówienie nowego instrumentu tego typu o nazwie Namakanui wyposażonego w trzy odbiorniki[5].
Projekty badawcze
edytujSCUBA-2 All Sky Survey
edytujJest to astronomiczny przegląd nieba wykorzystujący aparat SCUBA-2 do obserwacji promieniowania o długości fali 850 µm. Badanie rozpoczęło się w 2011 roku. Celem projektu jest zbadanie jak największego obszaru nieba pod kątem występowania zimnych gazów i pyłu. Obserwacje mogą rzucić nowe światło na proces powstawania gwiazd i pozwolić na odkrycie nowych galaktyk gwiazdotwórczych[9].
Teleskop Horyzontu Zdarzeń
edytujJCMT należy do teleskopów biorących udział w projekcie badawczym Event Horizon Telescope, w skrócie EHT (pol. Teleskop Horyzontu Zdarzeń)[10]. Projekt ten ma na celu obserwację czarnych dziur, przy użyciu techniki interferometrii wielkobazowej[11].
Przypisy
edytuj- ↑ D.A. Naylor i inni, SCUBA: a common-user submillimetre camera operating on the James Clerk Maxwell Telescope, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 303 (4), 1999, s. 659–672, DOI: 10.1046/j.1365-8711.1999.02111.x, ISSN 0035-8711 [dostęp 2019-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-10] (ang.).
- ↑ Organization, Governance and Funding Partners – East Asian Observatory [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ Acknowledgement for JCMT Papers – James Clerk Maxwell Telescope [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ W.S. Holland i inni, SCUBA-2: the 10 000 pixel bolometer camera on the James Clerk Maxwell Telescope, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 430, 2013, s. 2513–2533, DOI: 10.1093/mnras/sts612, ISSN 0035-8711, Bibcode: 2013MNRAS.430.2513H [dostęp 2019-04-10].
- ↑ a b c Heterodyne Receivers – James Clerk Maxwell Telescope [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ 350 GHz band: HARP – James Clerk Maxwell Telescope [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ 660 GHz band: RxW – James Clerk Maxwell Telescope [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ ACSIS – James Clerk Maxwell Telescope [online], www.eaobservatory.org [dostęp 2019-04-10].
- ↑ Ming Zhu i inni, A pilot study for the SCUBA-2 ‘All-Sky’ Survey, „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”, 415 (2), 2011, s. 1950–1960, DOI: 10.1111/j.1365-2966.2011.18840.x, ISSN 0035-8711 [dostęp 2019-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-10] (ang.).
- ↑ Array [online], Event Horizon Telescope [dostęp 2019-05-07] (ang.).
- ↑ Key Science Objectives [online], Event Horizon Telescope [dostęp 2019-05-07] (ang.).