Jakub Bojko
Jakub Bojko (ur. 7 lipca[1][2] 1857 w Gręboszowie, zm. 7 kwietnia 1943 tamże) – polski działacz, publicysta i pisarz ludowy, jeden z pionierów ruchu ludowego w Galicji, współtwórca Stronnictwa Ludowego w Galicji (1895), w II RP poseł na Sejm Ustawodawczy i na Sejm II kadencji oraz senator I i III kadencji, wójt Gręboszowa.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 lipca 1857 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 kwietnia 1943 |
| Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” | |
| Okres |
od 1 lutego 1914 |
| Przynależność polityczna | |
| Następca | |
| Wicemarszałek Sejmu Ustawodawczego (II RP) | |
| Okres |
od 14 lutego 1919 |
| Przynależność polityczna | |
| Wicemarszałek Senatu I kadencji (II RP) | |
| Okres |
od 1 grudnia 1922 |
| Przynależność polityczna |
Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (Zjednoczenie Ludu Polskiego) |
| Wicemarszałek Senatu III kadencji (II RP) | |
| Okres |
od grudnia 1930 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny chłopskiej. Był synem zbiega z Kongresówki Gabriela i jego drugiej żony – Elżbiety Kamysz, rodem z Woli Rogowskiej (zmarła, gdy Jakub miał 12 lat)[3]. W 1880 poślubił Julię z domu Świętek[4] (zm. 1938).
Nauczycielem został dzięki samokształceniu, podczas którego pracował we własnym gospodarstwie rolnym (nauczał od 1877 do 1890). Pisał wiersze i opowiadania, publikowane w czasopismach: „Chata”, „Wieniec”, „Pszczółka”, „Przyjaciel Ludu”. Od 1896 był członkiem korespondentem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu[5]. Był w Gręboszowie prezesem Towarzystwa Zaliczkowego i koła im. Tadeusza Kościuszki Towarzystwa Szkoły Ludowej[6].
Poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie (1895). Był także posłem do austriackiej Rady Państwa IX (1897–1900) i X kadencji (1901–1907) wybieranym w kurii IV – gmin wiejskich z listy PSL w okręgu wyborczym nr 6 (Tarnów, Pilzno, Brzostek, Dębica, Dąbrowa, Żabno) oraz kadencji XI (1907–1911) i XII kadencji (1911–1918) wybieranym z listy PSL okręgu wyborczego nr 44 (Mielec, Radomyśl, Dąbrowa, Żabno)[7]. W parlamencie austriackim w kadencji IX należał do klubu PSL, w kadencji X był posłem niezrzeszonym, a w kadencji XI i XII należał do grupy posłów PSL, potem PSL „Piast” w Kole Polskim w Wiedniu[8].
Był m.in. wiceprezesem Stronnictwa Ludowego oraz jego klubów poselskich w Sejmie Krajowym i parlamencie austriackim[6]. Od 1913 do 1918 prezes PSL „Piast”, którego był jednym z organizatorów. Wicemarszałek Sejmu Ustawodawczego (1919–1922), wicemarszałek Senatu (1922–1927). Do 1920 zasiadał w zarządzie głównym, a do 1924 w radzie naczelnej PSL „Piast”. W 1926 został honorowym prezesem partii. W październiku 1927 wystąpił z PSL „Piast” (po przewrocie majowym), tworząc prorządowe Zjednoczenie Ludu Polskiego (nie było ono popularne wśród ludności wiejskiej). Wstąpił też do BBWR. W 1928 był marszałkiem seniorem Sejmu II kadencji (1928–1930), przeprowadzając wybór na marszałka Ignacego Daszyńskiego (lidera PPS). Z życia politycznego wycofał się w 1935.
Jakub Bojko został określony przez Władysława Orkana mianem Chłopskiego Skargi[9].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (6 czerwca 1936)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Upamiętnienie
edytujZ inicjatywy Józefa Putka wydana została seria znaczków pocztowych, m.in. z podobizną Jakuba Bojki[11].
W Krakowie, na osiedlu Kurdwanów Nowy, położonym w południowo-wschodniej części miasta, imieniem Jakuba Bojki nazwano jedną z głównych tamtejszych ulic[12]. Jego imieniem nazwano także ulicę na obszarze Sanoka[13].
W 2015 w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zrealizowano fabularyzowany film biograficzny pt. Chłopski Skarga, z Kazimierzem Kaczorem w roli Jakuba Bojki[14].
Publikacje
edytuj- 1904 – Dwie dusze[15], publikacja dotyczy ewolucji tożsamości społecznej chłopów polskich po 1848 roku oraz zawiera elementy krytyki kleru[16].
- 1907 – Flis do trzeciego króla – wspomnienia, wznowienie w Krakowie 2006.
- Pisma i mowy.
- Ze wspomnień, Warszawa 1959.
- Okruszyny z Gremboszowa, 1911[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Ś. p. Jakób Bojko. „Goniec Krakowski”. Rocznik V, nr 84, s. 3, 1943-04-10. Kraków: Wydawnictwo „Goniec Krakowski”. [dostęp 2024-11-30]. Data urodzenia w klepsydrze podana jako 6 – a nie 7 lipca.
- ↑ Ivonna Nowicka: The obituary of Jakób Bojko. findagrave.com. [dostęp 2024-11-30].
- ↑ Bogusław Kasperek, Jakub Bojko 1857–1943, Lublin 1998, s. 12–13.
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 58.
- ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 8.
- ↑ a b Kalendarz „Przyjaciela Ludu” na rok 1909, online.
- ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 207, 213, 249, 266, 409, 418, 426, 435.
- ↑ Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Bojko, Jakub – Parlamentarier 1848–1918 online.
- ↑ Jakub Bojko – chłopski Skarga, genialny samouk [online], polskieradio.pl, 18 lutego 2015 [dostęp 2019-08-13].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 133, poz. 243 („za wybitne zasługi na polu pracy obywatelskiej i społecznej”).
- ↑ Słownik Biograficzny 1989 ↓, s. 335.
- ↑ Lokalizacja. kurdwanownowy.pl. [dostęp 2019-09-08].
- ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 2012-01-13. [dostęp 2015-08-15].
- ↑ Justyna Borek. Filmowy Skansen. „Ob.Sesja”. Nr 4 (32), s. 15, 2016. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku.
- ↑ Dwie dusze napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15].
- ↑ Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1953, s. 112.
- ↑ Okruszyny z Gremboszowa napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15].
Bibliografia
edytuj- Bogusław Kasperek: Jakub Bojko 1857–1943, Wyd. UMCS, Lublin 1996.
- Praca zbiorowa: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa: 1989.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jakub Bojko – publikacje w bibliotece Polona