Jabberwocky

wiersz (aut. Lewis Carroll)
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 6 lut 2024. Od tego czasu wykonano 2 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Jabberwocky – wiersz Lewisa Carrolla pochodzący z jego książki Po drugiej stronie lustra[1].

Jabberwocky, jedna z ilustracji z pierwszego wydania Po drugiej stronie lustra

Wiersz powszechnie uważany jest za jeden z najznakomitszych przykładów angielskiego wiersza absurdalnego. Znajduje się w nim wiele słów wymyślonych przez Carrolla (portmanteau)[2].

Geneza

edytuj

Pierwsza (i zarazem ostatnia) strofa wiersza powstała już w 1855 roku. Carroll napisał ją w swoim domowym magazynie o nazwie Mischmasch (Miszmasz), gdzie nosiła nazwę Stanza of Anglo-Saxon Poetry (Strofa Anglosaskiej Poezji)[3]. Razem z nią zawarł wyjaśnienia kilku swoich neologizmów. Tekst był stylizowany na starodawną poezję, prawdopodobnie z zamiarem parodii estetyki wczesnego średniowiecza lub eposów o bohaterskich czynach[4]. Idea ta została znacznie rozwinięta, gdy wiersz został wydłużony przy okazji umieszczenia go w powieści Po drugiej stronie lustra.

Przekład

edytuj

Z uwagi na występowanie autorskich neologizmów przekład tego wiersza jest dla tłumacza dużym wyzwaniem. Większość tłumaczących konstruuje własne odpowiedniki tych neologizmów w języku polskim, kierując się wyjaśnieniami podanymi przez Carrolla w treści książki, np. wyraz mimsy, powstały z połączenia wyrazów miserable (ang. nędzny, nieszczęśliwy, żałosny) i flimsy (ang. lichy, marny), może odpowiadać polskiemu „smutcholijny” (powstałemu z połączenia wyrazów „smutny” i „melancholijny”). Znaczenie tych zbitek wyrazowych tłumaczy później Alicji Humpty Dumpty w rozdziale VI powieści[5].

Pierwsza zwrotka wiersza w języku angielskim:

'Twas brillig, and the slithy toves
Did gyre and gimble in the wabe;
All mimsy were the borogoves,
And the mome raths outgrabe.
Brzdęśniało już; ślimonne prztowie
Wyrło i warło się w gulbieży;
Zmimszałe ćwiły borogowie
I rcie grdypały z mrzerzy.
Błyszniało – szlisgich hopuch świr
Tęczując w kałdach świtrzem wre,
Mizgłupny był borolągw hyr,
Chrząszczury wlizły młe.
Bzdrężyło. Szłapy maślizgajne
Bujowierciły w gargazonach
Tubylerczykom spełły fajle,
Humpel wyświchnął ponad.
Było smaszno, a jaszmije smukwijne
Świdrokrętnie na zegwniku wężały,
Peliczaple stały smutcholijne
I zbłąkinie rykoświstąkały.
Był czas mrusztławy, ślibkie skrątwy
Na wałzach wiercząc świrypły,
A mizgłe do cna boroglątwy
I zdomne świszczury zgrzypły.
Grozeszły się po mrokolicy
Smokropne strasznowiny:
Dziwolęk znowu smokolicy
Ponurzył się w grzęstwiny.

W kulturze

edytuj
  • Jabberwock pojawia się w grach komputerowych American McGee's Alice oraz Alice: Madness Returns. W obu grach pojawiają się także nawiązania do wiersza, będącego częścią twórczości Carrolla, z których czerpią te dzieła.
  • Terry Gilliam wyreżyserował film Jabberwocky (1977).
  • Żaberzwłok to smok podległy Czerwonej Królowej w filmie Tima Burtona Alicja w Krainie Czarów. W filmie zostaje także wyrecytowany fragment wiersza. Warto zaznaczyć, że w oryginalnej wersji filmu (angielskiej) smok nosi nazwę Jabberwocky - jak tytuł wiersza, a nie Jabberwock, co jest oryginalną nazwą samego potwora.
  • Jan Švankmajer wyreżyserował film krótkometrażowy Žvahlav aneb šatičky slaměného Huberta (1971), który otrzymał angielski tytuł Jabberwocky.
  • Donovan umieścił wykonanie wiersza na swoim albumie HMS Donovan (1971).
  • Dżabbersmok jest pseudonimem jednego z bohaterów Konstytucji Apokalipsy. Książkowej trylogii autorstwa Denisa Szabałowa osadzonej w Uniwersum Metro 2033.

Przypisy

edytuj
  1. The Project Gutenberg eBook of Through the Looking-glass, by Lewis Carroll [online], www.gutenberg.org [dostęp 2022-06-04].
  2. Unravelling Lewis Carroll's "Jabberwocky" [online], victorianweb.org [dostęp 2023-08-23].
  3. Alice, Jabberwocky [online], Alice-in-Wonderland.net [dostęp 2023-08-23] (ang.).
  4. Chris Jones, Inter-chapter Slaying the Jabberwock: Lewis Carroll’s Parody of Anglo-Saxonism, Oxford Academic, sierpień 2018, DOI10.1093/oso/9780198824527.003.0004 [dostęp 2023-08-23] (ang.).
  5. Lewis Carroll, Through The Looking-Glass, Chapter VI: Humpty Dumpty [online], Alice-in-Wonderland.net [dostęp 2022-06-04] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj