Jabłonka Kościelna

Jabłonka Kościelna
	wieś
	; Kościół parafialny w Jabłonce Kościelnej przed 2020 r.
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Wysokie Mazowieckie
Liczba ludności (2011)	159
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-200
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0410318
	Położenie na mapie Polski Jabłonka Kościelna
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Jabłonka Kościelna
	Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Jabłonka Kościelna
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie Jabłonka Kościelna
	52°57′04″N 22°22′13″E/52,951111 22,370278
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jabłonka Kościelna – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie^[5]^[6].

Jabłonka uzyskała lokację miejską po 1790 roku, zdegradowana przed 1825 rokiem^[7]. Za Królestwa Polskiego istniała gmina Jabłonka. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jabłonka Kościelna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Historia

Historia wsi

W XVIII wieku Jabłonka Kościelna była miasteczkiem należącym do rodziny Szlaskich.

W 1827 roku miejscowość liczyła 61 domów i 357 mieszkańców. Pod koniec wieku XIX wieś należała do powiatu mazowieckiego, gmina Chojany, parafia Jabłonka Kościelna i liczyła wówczas 48 domów i 595 mieszkańców, w większości Żydów^[8].

W roku 1921 wymieniona jako osada miejska. Naliczono tu 15 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym i 16 innych zamieszkałych oraz 248 mieszkańców (115 mężczyzn i 133 kobiety). Narodowość polską podało 129 osób, białoruską 1, żydowską 116 i inną 2. Wyznanie rzymskokatolickie zgłosiło 90 osób, prawosławne 1, a mojżeszowe 116^[9].

W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 13 Eskadra Towarzysząca^[10].

Historia kościoła

Parafia erygowana 30 października 1493 r. przez biskupa łuckiego Jana II Andruszewicza^[11]. Pierwszy kościół drewniany w roku 1496 fundowali Jakub Ciechonowski^[12]. i bracia Mioduszewscy. Kolejny drewniany powstał w 1766^[8] lub 1769^[11].

Obecny kościół murowany pw. św. Michała Archanioła zbudowano w latach 1898–1903 staraniem ks. prob. Franciszka Kachnowskiego. W 1944 znacznie zniszczony, odbudowany w 1949 staraniem ks. prob. Józefa Kuleszy - jedynie wieża nie została wówczas w pełni odbudowana. Odbudowa wieży, do przywrócenia jej pełnej wysokości z czasów sprzed wojny, miało miejsce dopiero na przełomie lat 2019-2020.

W latach 1972–1985 kościół pomalowano i wyposażono wnętrze. Konsekrowany został 9 marca 1997 r. przez biskupa łomżyńskiego Stanisława Stefanka.

Murowaną plebanię wybudowano w 1978 r. staraniem ks. prob. Henryka Szymanowskiego. Do kościoła przylega cmentarz parafialny. Obecnie istnieje możliwość skorzystania z wyszukiwarki osób zmarłych, pochowanych na cmentarzu^[13].

Kościół jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Wysokie Mazowieckie.

Tablica pamiątkowa w przedsionku kościoła

Kaplica grobowa (1905) ks. Machnowskiego przy kościele parafialnym

Obiekty zabytkowe

w zespole kościoła parafialnego:
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z obrazami Adama i Ewy
- kaplica grobowa ks. Franciszka Machnowskiego, mur. 1905 r.
- dom parafialny – początek XX w.
- spichlerz – początek XX w.
- ogrodzenie kościoła – początek XX w.
- cmentarz rzymskokatolicki parafialny – początek XIX w.
- kaplica grobowa rodziny Sadowskich – 2. połowa XIX w.
- ogrodzenie cmentarza – początek XX w.
stary cmentarz żydowski, dawny (I) – datowanie nieokreślone
nowy cmentarz żydowski, dawny (II) – datowanie nieokreślone
dom murowany – pierwsze dziesięciolecie XX w.
7 domów drewnianych – lata 20. XX w.
dom murowany – lata 20. XX w.^[14]

Transport

Wieś oddalona jest około 1 km od drogi krajowej nr 66, którą do Wysokiego Mazowieckiego jest 9 km, do Zambrowa 8 km.

Z Jabłonki Kościelnej do Warszawy jest 112 km, a do Białegostoku 52 km.

Jadąc z Jabłonki Kościelnej przez Miodusy Wielkie i Stary Skarżyn, można dojechać do drogi krajowej nr 63. Jadąc przez Szczodruchy i Kołaki Kościelne, albo przez Stary Laskowiec i Zambrów, można dojechać do drogi ekspresowej S8.

Poza tym wieś znajduje się na trasie ze wsi Rosochate Kościelne do Kulesz Kościelnych. Przedłużenie tej trasy w obu kierunkach tworzy połączenie Czyżewa z Kobylinem-Borzymami.

Obiekty użyteczności publicznej

Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II
Szkoła Podstawowa – w latach 80. spalona. Odbudowana.
Ośrodek Zdrowia
Bank spółdzielczy
Apteka

Zobacz też

Jabłonka-Świerczewo, Jabłoń-Rykacze, Jabłoń-Uszyńskie

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42853
↑ Wieś Jabłonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 360 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34-35.
↑ ^a ^b Jabłonka (9) J. Kościelna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 342 .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Wysokie Mazowieckie.
↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 349. ISBN 83-206-0795-7.
↑ ^a ^b Diecezja Łomżyńska: JABŁONKA KOŚCIELNA.
↑ T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV w. [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim, s. 24. dostępna na stronie: Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. (2012-08-11).
↑ Wyszukiwarka osób zmarłych.
↑ Załącznik do Uchwały Nr 133/XXIII/09 Rady Gminy Wysokie Mazowieckie z dnia 23 czerwca 2009 roku.

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Jabłonce Kościelnej na portalu Wirtualny Sztetl

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42853

[pwl-2] Wieś Jabłonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nsp-3] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 360 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-6] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34-35.

[SgKP-8] Jabłonka (9) J. Kościelna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 342 .

[Skorowidz_miejscowości_RP-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Wysokie Mazowieckie.

[10] Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 349. ISBN 83-206-0795-7.

[KuriaLomza-11] Diecezja Łomżyńska: JABŁONKA KOŚCIELNA.

[Fundacje_kościelne-12] T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV w. [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim, s. 24. dostępna na stronie: Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. (2012-08-11).

[13] Wyszukiwarka osób zmarłych.

[Załącznik_do_uchwały-14] Załącznik do Uchwały Nr 133/XXIII/09 Rady Gminy Wysokie Mazowieckie z dnia 23 czerwca 2009 roku.

[5]

[6]

[2]

[3]

[4]

[1]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]