Jaak Panksepp
Jaak Panksepp (ur. 5 czerwca 1943 w Tartu, zm. 18 kwietnia 2017 w Bowling Green, w stanie Ohio) – amerykański neuronaukowiec i psychobiolog estońskiego pochodzenia. Twórca pojęcia neurobiologii afektywnej, określającego dziedzinę nauki zajmującą się neurobiologicznymi mechanizmami emocji. Jednym z zagadnień, stanowiących przedmiot jego zainteresowań naukowych było zjawisko śmiechu u zwierząt innych niż człowiek.
.JPG) Jaak Panksepp (postać siedząca) podczas ceremonii nadania doktoratów honoris causa na Uniwersytecie w Tartu (grudzień 2004). | |
| Data i miejsce urodzenia |
5 czerwca 1943 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 kwietnia 2017 |
| doktor honoris causa Uniwersytetu w Tartu | |
| Specjalność: neuronauka | |
| Uczelnia |
Washington State University |
| Uczelnia |
Bowling Green State University |
| Odznaczenia | |
| |
Badania
edytujPanksepp w jednym z badań przeprowadzonym na szczurach odkrył, że szczury wykazywały oznaki strachu, kiedy w ich pobliżu umieszczono koci włos, pomimo faktu, że nigdy w swoim życiu nie spotkały się z kotem[1]. Na podstawie tego eksperymentu Panksepp przypuszczał, że badania laboratoryjne mogą być obarczone błędem, na skutek wykonywania ich przez laborantów posiadających w domu koty[1]. Ponowił eksperyment zastępując kocie włosy psimi, jednak szczury nie wykazywały oznak strachu[1].
W filmie dokumentalnym z 1999 „Why Dogs Smile and Chimpanzees Cry”, Panksepp komentował badania nad radością u szczurów – udomowione szczury, połaskotane, wydawały z siebie dźwięki o wysokim tonie, które zostały hipotetycznie zakwalifikowane jako forma śmiechu.
Panksepp opublikował także w 1979 pracę, w której sugerował, że peptydy opioidowe mogą odgrywać rolę w etiologii autyzmu. W pracy tej zwrócił uwagę, że autyzm może być „emocjonalnym zaburzeniem wynikające z zaburzenia systemów opioidowych w mózgu”[2].
W książce „Affective Neuroscience”, Panksepp opisał jak koncepcyjnie efektywne uczenie się, może być osiągnięte poprzez wywoływanie subiektywnie doświadczanych stanów neuroemocjonalnych, tworzących proste zinternalizowane kody o biologicznej wartości odpowiadającej głównym priorytetom życiowym[3][4][5].
Z prac Pankseppa czerpie obszernie Temple Grandin opisując, jak wzięcie pod uwagę pierwotnych emocji „zabawy” (play), „paniki/żalu” (panic/grief), „strachu” (fear), „gniewu” (rage), „poszukiwania” (seeking), „pożądania” (lust) i „troski” (care) oraz czynników wyzwalających te emocje, może wpłynąć na sposób opieki nad zwierzętami hodowlanymi i zwierzętami domowymi[6].
Publikacje
edytuj- Panksepp, J., Biven, L. 2012. The Archaeology of Mind: Neuroevolutionary Origins of Human Emotion. New York: W. W. Norton & Company. W W Norton page
- Panksepp J (ed.) 2004. A Textbook of Biological Psychiatry, New York, Wiley
- Panksepp, J. 1998. Affective Neuroscience: The Foundations of Human and Animal Emotions. New York: Oxford University Press.
- Panksepp, J (ed.) 1996. Advances in Biological Psychiatry, Vol. 2, Greenwich, CT: JAI Press.
- Panksepp, J (ed.) 1995. Advances in Biological Psychiatry, Vol. 1, Greenwich, CT: JAI Press.
- Clynes, M. Panksepp, J. (eds.) 1988. Emotions and Psychopathology, New York, Plenum Press.
- Morgane, J.P., Panksepp, J. (eds.) 1981. Handbook of the Hypothalamus: Vol. 4 : Part B. Behavioral Studies of the Hypothalamus. New York: Marcel Dekker, Inc.
- Morgane, J.P., Panksepp, J. (eds.) 1980. Handbook of the Hypothalamus: Vol. 3 : Part A. Behavioral Studies of the Hypothalamus. New York: Marcel Dekker, Inc.
- Morgane, J.P., Panksepp, J. (eds.) 1980. Handbook of the Hypothalamus: Vol. 2 : Physiology of the Hypothalamus. New York: Marcel Dekker, Inc.
- Morgane, J.P., and Panksepp, J. (eds.) 1979. Handbook of the Hypothalamus: Vol. 1 : Anatomy of the Hypothalamus. New York: Marcel Dekker, Inc.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Internet Archive, Animals in translation : using the mysteries of autism to decode animal behavior, New York : Scribner, 2005, ISBN 978-0-7432-4769-6 [dostęp 2020-12-03].
- ↑ Jaak Panksepp, A neurochemical theory of autism, „Trends in Neurosciences”, 2, 1979, s. 174–177, DOI: 10.1016/0166-2236(79)90071-7.
- ↑ Nick Shackleton-Jones, How people learn : designing effective training to improve employee performance, Londyn, 3 maja 2019, ISBN 978-0-7494-8471-2, OCLC 1098213554.
- ↑ Jaak Panksepp, Affective neuroscience : the foundations of human and animal emotions, Nowy Jork: Oxford University Press, 1998, ISBN 0-19-509673-8, OCLC 38580282.
- ↑ Włodzimierz Szewczuk, Encyklopedia Psychologii, 1998, s. 513, ISBN 83-86169-19-2.
- ↑ Temple Grandin, Catherine Johnson, Animals make us human, Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2009.