Jałowiecki Mnich
Mnich (1464 m[1], według wcześniejszych pomiarów 1460 m[2][3]), dla odróżnienia od innych tatrzańskich szczytów o tej samej nazwie nazywany Jałowieckim Mnichem (słow. Mních) – szczyt w grzbiecie wznoszącym się po zachodniej stronie wylotu Doliny Jałowieckiej w słowackich Tatrach Zachodnich[4]. Grzbiet ten o nazwie Rygiel (Regeľ) odgałęzia się z grani pomiędzy Małą Kopą (1638 m) a Babkową Przehybą (1494 m) i opada do Mnicha w południowo-wschodnim kierunku. Na wierzchołku Mnicha rozgałęzia się na dwa ramiona; jedno opada na południe w stronę wylotu Mnichowego Żlebu (na północ od Przesieki), drugie, krótsze opada w kierunku wschodnim do Doliny Jałowieckiej (naprzeciwko Trnaca). Masyw Mnicha oddziela Mnichowy Żleb od Sokolego Żlebu[2].
 Widok z Babek | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1464 m n.p.m. |
| Wybitność |
76 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°10′44,3″N 19°38′41,3″E/49,178972 19,644806
| |
Zbudowany jest ze skał węglanowych[5]. W większości jest zalesiony, ale w partiach szczytowych znajdują się od wschodniej strony stromo podcięte ściany i skały wznoszące się ponad lasem. Wznosząca się niedaleko na wschód od szczytu wybitna turnia zwana jest Kamienną Marą (Skamenelá Mara)[3]. Na północny zachód od Mnicha, na grzbiecie i szerokim siodle (1388 m) oraz po ich południowej stronie jest duża polana Czerwieniec. Nieco powyżej jej północnego końca znajduje się sezonowe schronisko turystyczne Chata Czerwieniec[4]. Wierzchołek Mnicha zwieńczony jest metalowym krzyżem.
W 1981 r. na znacznej części masywu Mnicha utworzono obszar ochrony ścisłej o powierzchni 74,75 ha dla ochrony krasowych form skalnych (w tym jaskiń), dobrze zachowanych siedlisk leśnych, bogatej fauny naskalnych roślin wapieniolubnych i wysokogórskiej fauny[6]. Obszar ten obejmuje również Sokoli Żleb i część zboczy Sokoła[2]. W wapiennych skałach Mnicha i Sokoła gniazdują m.in. rzadkie gatunki ptaków[5].
W podszczytowych partiach Mnicha jest wiele jaskiń, głównie o pionowym rozwinięciu. Największa z nich to Studnia w Mnichu, mająca głębokość 56 m[4]. Jaskinie te od dawnych czasów były penetrowane przez pasterzy – poszukiwaczy skarbów, którzy do pokonywania pionowych progów używali drewnianych ostrewek[5].
Prehistoryczne grodzisko
edytujNa szczycie Mnicha istniało w młodszym okresie halsztackim (około 2,5 tysięcy lat temu) grodzisko obronne. Było to jedno z najwyżej położonych grodzisk na Liptowie, obok refugium na Południcy (1548 m) w Niżnych Tatrach. Zbudowane zostało na planie trójkąta, którego dwa boki kulminujące w wierzchołku chronione są przez skały, a podstawę stanowi wał długości około 70 metrów, szerokości 6–7 m i wysokości około 5 m. Ma on przerwę na bramę, za którą znajduje się sztuczne zagłębienie, pełniące niegdyś funkcję dziedzińca wejściowego. Wał wzmocniony był murem z płyt piaskowca, pochodzącego prawdopodobnie z okolic Liptowskiego Mikułasza, a możliwe, że także konstrukcją drewnianą. Piaskowcowe płyty noszą miejscami ślady pożaru. Na terenie grodziska znaleziono granitowe okrąglaki, zapewne z Jałowieckiego Potoku, będące amunicją do proc, których używano do obrony przed najeźdźcami. Odkryto też fragmenty ceramiki, które pozwoliły na określenie wieku grodziska[7].
Szlaki turystyczne
edytujWierzchołek Mnicha Jałowieckiego nie jest udostępniony turystycznie, najbliższy szlak prowadzi przez pobliską polanę Czerwieniec.
– niebieski: Bobrowiecki Wapiennik – rozdroże pod Babkami – Chata Czerwieniec. 2:35 h, ↓ 2 h[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
- ↑ a b c Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2009/10. ISBN 83-87873-36-5.
- ↑ a b Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski: Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000. Warszawa: GEOSYSTEMS Polska Sp. z o.o., 2005, s. 130. ISBN 83-909352-2-8.
- ↑ a b c Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Wyd. Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- ↑ Informacje na słowackiej tablicy informacyjnej przy szlaku turystycznym
- ↑ Peter Laučík. Grodzisko niemal zapomniane. „Tatry”. Nr 4 (22), s. 80-81, 2007.
- ↑ Tomasz Nodzyński, Marta Cobel-Tokarska: Tatry Zachodnie: polskie i słowackie. Warszawa: ExpressMap, 2007. ISBN 978-83-60120-89-7.
