Języki Papui-Nowej Gwinei
Zgodnie z klasyfikacją SIL na terenie Papui-Nowej Gwinei funkcjonuje 851 języków[1]. Mowa tu nie o dialektach, tj. odmianach różnych języków, lecz o zupełnie odrębnych bytach językowych[2], niekoniecznie wzajemnie spokrewnionych[3]. Papua-Nowa Gwinea ma największą liczbę języków spośród krajów świata[4], przy czym większość z nich to języki niezbyt licznych społeczności[5]. Dokładna liczba języków Papui-Nowej Gwinei jest trudna do ustalenia ze względu na mnogość kryteriów definiujących różnicę między dialektem a odrębnym językiem[6].
Autochtoniczne języki Papui-Nowej Gwinei rozpatruje się w ramach dwóch grup: austronezyjskiej i papuaskiej (nieaustronezyjskiej)[5][7]. Języki papuaskie zostały wprowadzone przez osadników ludzkich ok. 40 tys. lat temu. Nie mają wspólnego prajęzyka – dzielą się na dziesiątki niespokrewnionych rodzin i szereg izolatów, o niestwierdzonym pokrewieństwie z innymi językami. Języki austronezyjskie, pochodzące z Tajwanu, pojawiły się w tym regionie 3,5 tys. lat temu[7]. W przeciwieństwie do języków papuaskich tworzą zdefiniowaną rodzinę językową, sprowadzającą się do wspólnego przodka[5][7]. Języki austronezyjskie (ok. 220) występują zasadniczo wyłącznie na terenach nadbrzeżnych oraz na okolicznych wyspach; zwykle są właściwe dla stosunkowo niewielkich grup ludności (w porównaniu do grup austronezyjskich w Indonezji i na Filipinach)[8].
Językami urzędowymi Papui-Nowej Gwinei są angielski, tok pisin i hiri motu. Ponadto w 2015 r. statusem języka urzędowego objęto język migowy (Papua New Guinean Sign Language). Tok pisin należy do języków kreolskich opartych na angielskim[7]. Jest najbardziej rozprzestrzenionym językiem w kraju i stanowi środek komunikacji międzyetnicznej (lingua franca)[7][9]. Hiri motu to ograniczona regionalnie lingua franca południowej części kraju[10]. Hiri motu wywodzi się z austronezyjskiego języka motu, przy czym od lat 70. XX wieku traci na znaczeniu jako lingua franca[11]. Inne języki kontaktów międzyetnicznych to m.in.: dobu, suau, kâte, boiken (o znacznie mniejszym znaczeniu niż tok pisin)[5]. Spośród autochtonicznych języków kraju największą liczbę użytkowników mają papuaskie enga, chimbu i melpa[12] czy też austronezyjski tolai[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Papua New Guinea, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-18] (ang.).
- ↑ Grand Chief, Sir Michael T. Somare, GCL GCMG CH CF KStJ Prime Minister of Papua New Guinea: Statement at the World Leaders Forum, Columbia University, New York [online], Office of the Prime Minister of Papua New Guinea, 21 września 2006 [zarchiwizowane z adresu 2008-03-18] (ang.).
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Papua New Guinea – Languages, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-03] (ang.).
- ↑ Hammam Riza, Resources Report on Languages of Indonesia [online], The 6th Workshop on Asian Language Resources, 2008 [zarchiwizowane z adresu 2020-03-18] (ang.).
- ↑ a b c d Sumbuk 1993 ↓, s. 309.
- ↑ Lynch 1998 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d e Papua New Guinea’s incredible linguistic diversity. „The Economist”, 2017-07-20. [dostęp 2020-05-01]. [zarchiwizowane z adresu 2019-09-02]. (ang.).
- ↑ a b Tryon 1995 ↓, s. 13.
- ↑ Sumbuk 1993 ↓, s. 309–310.
- ↑ Sumbuk 1993 ↓, s. 310.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Motu, Hiri, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
- ↑ Comrie 2001 ↓, s. 30.
Bibliografia
edytuj- Bernard Comrie, Languages of the world, [w:] Mark Aronoff, Janie Rees-Miller (red.), The Handbook of Linguistics, Oxford–Malden: Blackwell Publishers, 2001, s. 19–42, DOI: 10.1002/9780470756409.ch2, ISBN 0-631-20497-0, ISBN 1-4051-0252-7, ISBN 978-0-470-75634-8, ISBN 978-0-470-75640-9, OCLC 43115110 (ang.).
- John Lynch, Pacific Languages: An Introduction, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 1998, DOI: 10.2307/j.ctv893h2b, ISBN 978-0-8248-1898-2, ISBN 978-0-8248-4258-1, ISBN 978-0-8248-8183-2, OCLC 605554571, JSTOR: j.ctv893h2b (ang.).
- Kenneth M. Sumbuk, Is Tok Pisin a threat to Sare?, [w:] Francis Byrne, John A. Holm (red.), Atlantic Meets Pacific. A Global View of Pidginization and Creolization, Amsterdam: John Benjamins Publishing, 1993 (Creole Language Library 11), s. 309–317, DOI: 10.1075/cll.11.29sum, ISBN 978-90-272-5232-6, OCLC 644535231 (ang.).
- Darrell T. Tryon, The Austronesian languages, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 5–44, DOI: 10.1515/9783110884012.1.5, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Papua New Guinea, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2022-07-18] (ang.).
- Piotr Kozłowski: Tok Pisin i Hiri Motu (Hekatoglot 17/100). Woofla: Świat Języków Obcych, 2022-04-07. [dostęp 2022-08-16]. (pol.).