Język tahitański
Język tahitański (tahiti) – język z grupy języków polinezyjskich, używany przez około 120 tys. mówiących, głównie na wyspach Polinezji Francuskiej (z wyjątkiem archipelagu Markizów), gdzie ma status języka urzędowego (obok języka francuskiego). Najbliżej spokrewniony z językiem rarotongańskim, wykazuje też duże podobieństwo do języków hawajskiego oraz maoryskiego. Zapisywany alfabetem łacińskim.
| Obszar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 120 tys. | ||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Polinezja Francuska (z wyjątkiem Markizów) | ||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | ty | ||||||
| ISO 639-2 | tah | ||||||
| ISO 639-3 | tah | ||||||
| IETF | ty | ||||||
| Glottolog | tahi1242 | ||||||
| Ethnologue | tah | ||||||
| GOST 7.75–97 | тая 647 | ||||||
| WALS | tah | ||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Jest uważany za zagrożony wymarciem, do czego przyczynia się wzrost znaczenia języków angielskiego i francuskiego wraz ze współczesnym rozwojem techniki[1]. Do 1971 roku jedynym językiem edukacji był język francuski, a tahitański przez długi czas pozostawał praktycznie nieobecny w sferach życia publicznego[2].
Ortografia i wymowa
edytuj| Litera | Nazwa | IPA | |
|---|---|---|---|
| Uwagi | |||
| a | ʻā | /a/, /ɑː/ | |
| e | ʻē | /e/, /eː/ | długie „e” |
| f | fā | /f/ | dwuwargowa ([ɸ]) po „o” i „u” |
| h | hē | /h/ | wymawiana jako [ʃ] po „i” oraz przed „o" i „u” |
| i | ʻī | /i/, /iː/ | |
| m | mō | /m/ | |
| n | nū | /n/ | |
| o | ʻō | /ɔ/, /oː/ | |
| p | pī | /p/ | |
| r | rō | /r/ | |
| t | tī | /t/ | |
| u | ʻū | /u/, /uː/ | |
| v | vī | /v/ | dwuwargowa ([β]) po „o” i „u” |
| ’ | ʻeta | /ʔ/ | zwarcie krtaniowe na początku sylaby |
Składnia
edytujJęzyk tahitański operuje szykiem zdania VSO (orzeczenie-podmiot-dopełnienie), który jest typowy również dla innych języków polinezyjskich.
Słownictwo
edytujW języku tahitańskim przeważa słownictwo o podłożu austronezyjskim. Istnieje także szereg internacjonalizmów związanych z realiami życia współczesnego.
Przykłady podstawowych wyrażeń:
| Polski | Tahitański |
|---|---|
| Witamy | Maeva |
| Dzień dobry, cześć | ʻIa ora na ʻoe |
| Do widzenia | Pārahi |
| Dziękuję | Māuruuru |
| Tak | ʻē, ʻae |
| Nie | ʻaita, eʻita, eʻere |
| Dobrze, w porządku | Maitaʻi |
| Dom | Fare |
| Biały cudzoziemiec | Popaʻā |
| Liczebniki | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| tahi, hōʻē | piti | toru | maha | pae | ono | hitu | vaʻu | iva | hōʻē ʻahuru |
Przypisy
edytuj- ↑ Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 564, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
- ↑ Firth i von Strokirch 2004 ↓, s. 351.
Bibliografia
edytuj- Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 (pol.).
- Stewart Firth, Karin von Strokirch, A Nuclear Pacific, [w:] Donald Denoon (red.), The Cambridge History of the Pacific Islanders, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 324–358, DOI: 10.1017/CHOL9780521441957.011, ISBN 0-521-00354-7, OCLC 316869258 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Tahitian, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2009-06-25] (ang.).
- Słowniki języka taitańskiego
- Słowniczek Webstera