Język swański
Język swański (sw. ლუშნუ ნინ, lušnu nin/šḳän; gruz. სვანური ენა, svanuri ena) – język kartwelski, którym posługuje się ok. 14 tys. ludzi (2015[1]), zamieszkujących północno-zachodni, wysokogórski region Gruzji – Swanetię, zwanych Swanami. Tworzy odrębną gałąź w ramach rodziny języków kartwelskich[2][3].
| Obszar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
14 tys. (2015) | ||||
| Pismo/alfabet |
gruzińskie, dawniej cyrylica, łacińskie | ||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||
| |||||
| Status oficjalny | |||||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||||
| Kody języka | |||||
| ISO 639-3 | sva | ||||
| IETF | sva | ||||
| Glottolog | svan1243 | ||||
| Ethnologue | sva | ||||
| GOST 7.75–97 | свс 585 | ||||
| Linguist List | svan, sva | ||||
| WALS | sva | ||||
| SIL | sva | ||||
| W Wikipedii | |||||
| |||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||
Podobnie jak inne języki kartwelskie swański nie jest uznawany przez władze Gruzji jako osobny język, a jako dialekt gruziński (mimo zdecydowanej opinii językoznawców, klasyfikujących je jako odrębne języki, ze względu na historię rozwoju). Skutkuje to brakiem wsparcia dla zachowania swańskiego i przyczynia się do przyspieszenia jego zaniku[4]. W powszechnym użyciu jest również język gruziński[1]. Gruziński służy jako lingua franca i język literacki[5]. Swański jest zdecydowanie zagrożony wymarciem[6].
Wiele spośród osób, które przeszły na gruziński, wciąż identyfikuje się jako Swanowie (co utrudnia określenie liczby użytkowników języka)[6].
Ze względu na swoją izolację geograficzną oparł się wielu wpływom innych języków[5].
Swański jest obecnie zapisywany pismem gruzińskim, choć historycznie wykorzystywano do jego zapisu również grażdankę i alfabet łaciński[1][4]. Jego forma pisana zaczęła być używana na szerszą skalę w XXI wieku, wraz z pojawieniem się nowoczesnych środków komunikacji[7].
Dialekty
edytujJęzyk swański dzieli się na następujące cztery dialekty i poddialekty:
- górno-balski (ok. 15 000): uszgulski, kalajski, iparski, mulachski, mestyjski, lenzerski, latalski
- dolno-balski (ok. 12 000): beczojski, cchumarski, ecerski, parski, czubechski, lachamski
- laszchaski
- lentechski: cheledzki, chopurski, rcchmelurski, czolurski
Przypisy
edytuj- ↑ a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Svan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 208, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
- ↑ Tuite 2018 ↓, s. 6.
- ↑ a b Dominik K. Cagara, Tomasz Wicherkiewicz: swański. [dostęp 2015-05-17].
- ↑ a b Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Wyd. 2. Lanham: Rowman & Littlefield, 2015, s. 429, seria: Historical dictionaries of Europe. ISBN 978-1-4422-4146-6. OCLC 1442241462. [dostęp 2023-07-14]. (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 270.
- ↑ Tuite 2018 ↓, s. 5.
Bibliografia
edytuj- Kevin Tuite: The Svan language. Département d’anthropologie, Université de Montréal, 2018. (ang.).
- Tapani Salminen: Europe and North Asia. W: Christopher Moseley (red.): Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282. DOI: 10.4324/9780203645659. ISBN 978-0-203-64565-9. ISBN 978-0-7007-1197-0. OCLC 47983733. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Swańskie pieśni chóralne
- Kilka wyrazów i fraz swańskich (audio). samaia.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-26)].