Wikipedia

Języczka

Języczka (Ligularia Cass.) – rodzaj bylin z rodziny astrowatych. Należy do niego ok. 150 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje Europę Środkową i Wschodnią oraz rozległe obszary Azji (bez jej południowych krańców)[4][6]. Centrum zróżnicowania stanowią Chiny, gdzie rosną 123 gatunki, w tym 89 endemitów[7]. W Europie rosną dwa gatunki[8], z czego jeden rośnie jako rodzimy także w Polsce – języczka syberyjska L. sibirica[9]. Rośliny te zasiedlają zwykle wilgotne lasy, często rosną nad strumieniami[8].

Języczka
Ilustracja
Języczka syberyjska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

języczka

Nazwa systematyczna
Ligularia Cass.
Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1816: 198. Dec 1816
Typ nomenklatoryczny

Ligularia sibirica (L.) Cass.[3]

Synonimy
  • Cyathocephalum Nakai
  • Erythrochaete Siebold & Zucc.
  • Hoppea Rchb.
  • Senecillis Gaertn.[4]
Homonimy
  • Ligularia H. A. Duval = Sekika Medikus[3]
  • Ligularia Eckl. & Zeyh. = Pelargonium LʼHér.[5]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Języczka pomarańczowa (Ligularia dentata)

Liczne gatunki i mieszańce uprawiane są jako rośliny ozdobne. Do najpopularniejszych należy języczka pomarańczowa L. dentata i jej mieszańce oraz odmiany[10].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Byliny z krótkim kłączem i łodygą osiągającą do 2 m wysokości[7][8]. Łodygi wyrastają zwykle pojedynczo z kłącza, są prosto wzniesione, u dołu otulone nasadami obumarłych liści. Pędy są nagie lub owłosione, korzenie tęgie lub cienkie[7].
Liście
Skrętoległe, dolne skupione w rozetę przyziemną. Ogonkowe, z rozszerzonymi nasadami ogonka pochwiasto obejmującymi łodygę. Blaszka okazała, dłoniasto lub pierzaście użyłkowana. Kształt ma zwykle nerkowaty lub zaokrąglony, rzadziej lancetowaty, eliptyczny lub jajowaty. Brzeg ząbkowany[11].
Kwiaty
Zebrane w liczne koszyczki, a te w baldachogroniaste lub groniaste, rzadziej kłosokształtne kwiatostany złożone[8][11][7], rzadko koszyczki są pojedyncze[7]. Okrywy są walcowate lub dzwonkowate o średnicy rzadko od kilku, zwykle od 16 do 28 mm. Listki okrywy wyrastają w kilku rzędach, są prosto wzniesione i wolne, mają kształt eliptyczny, lancetowaty do równowąskiego, na końcach są zielone lub zaczerwienione, na skraju bywają błoniaste. Dno kwiatostanowe jest płaskie lub wypukłe i gładkie – bez plewinek. Kwiatów języczkowych jest kilka do kilkunastu, są one zwykle okazałe, pomarańczowe do ceglastoczerwonych. Są one słupkowe i płodne. W środkowej części koszyczka rozwijają się kwiaty obupłciowe rurkowate. Ich korona jest w dole rurkowata, zakończona 5 równowąskimi łatkami, barwy żółtopomarańczowej do pomarańczowej, brązowieje w czasie kwitnienia[11].
Owoce
Niełupki barwy słomiastej lub brązowej są elipsoidalne, czasem wrzecionowate lub walcowate, 5- lub 10-żebrowe i nagie. Puch kielichowy w postaci kilkudziesięciu do ponad stu czerwonawych, piórkowatych włosków[11].

Systematyka

edytuj
 
Ligularia dentata
 
Ligularia fischeri
 
Ligularia hodgsonii
 
Ligularia stenocephala
 
Ligularia wilsoniana
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Asteroideae z plemienia Senecioneae i podplemienia Tussilagininae[5]. W starszych ujęciach z rodzaju wyłączane były gatunki alpejskie z Chin w osobny rodzaj Cyathocephalum[8]

Wykaz gatunków[4]

Zastosowanie

edytuj

Niektóre gatunki ze względu na swój pokrój, bujne ulistnienie i ładne kwiaty są uprawiane jako rośliny ozdobne[6]. Są to rośliny tworzące duże i silnie rozrastające się kępy. Nadają się głównie na wilgotne stanowiska, np. na obrzeża oczek wodnych. Rozmnaża się je przez nasiona wysiewane jesienią lub wiosną, albo przez sadzonki. Dość często żerują na nich ślimaki.

Gatunki uprawiane w Polsce[9][12][13]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. ↑ a b c d Ligularia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-08].
  5. ↑ a b Genus Ligularia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-08].
  6. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. ↑ a b c d e Shangwu Liu, Irina D. Illarionova: Ligularia Cassini. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-08].
  8. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 352. ISBN 0-333-74890-5.
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 109, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 527, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  11. ↑ a b c d Theodore M. Barkley: Ligularia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-08].
  12. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.), Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  13. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 114. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Języczka&oldid=70912591”