Józef Zieliński (historyk)
Józef Zieliński, ps. „Mariusz Kułakowski” (ur. 19 marca 1899 we Lwowie, zm. 1 września 1976 w Krakowie) – polski nauczyciel, historyk, archiwista, działacz narodowy.
| Data i miejsce urodzenia |
19 marca 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 września 1976 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel, historyk |
| Narodowość |
polska |
| Tytuł naukowy | |
| Alma Mater |
Życiorys
edytujUrodził się 19 marca 1899 we Lwowie[1][2]. Kształcił się w C. K. VI Gimnazjum we Lwowie[1]. W 1917 zdał egzamin dojrzałości i podczas trwającej I wojny światowej został wcielony do armii austriackiej[1]. Z uwagi na antyniemiecką postawę został relegowany ze szkoły oficerskiej i karnie skierowany na front włoski[1]. Od 1918 był żołnierzem Wojska Polskiego, brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej 1918–1920[2][3]. Został zdemobilizowany w 1921[1]. Został zweryfikowany w stopniu podporucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925[4]. W 1934 był oficerem rezerwowym 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach[5].
Od 1921 studiował historię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1925 uzyskał doktorat pod kierunkiem Jana Ptaśnika[1][2][6]. Podczas studiów był prezesem Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” oraz wiceprezesem Czytelni Akademickiej[1][2]. Pracował w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie. Zajmował się przeszłością tego miasta. Po studiach pracował jako nauczyciel w szkołach średnich w Stanisławowie, w tym w tamtejszym I Państwowym Gimnazjum im. Mieczysława Romanowskiego[1][2]. W tym mieście był działaczem Towarzystwa Szkoły Ludowej, prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz członkiem innych organizacji społecznych[1][2]. Zasiadał w zarządzie głównym Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych w Warszawie[1]. Był działaczem i jednym z przywódców stanisławowskiego Stronnictwa Narodowego, w związku z tym zmuszony był do zmiany szkoły i nauczania w gimnazjum ukraińskim[2]. Ponadto wykładał w gimnazjum sióstr Urszulanek[1]. Ze Stanisławowem był związany do 1939[1]. Obok pracy oświatowo-społecznej równolegle prowadził badania historyczne, publikując ok. 60 prac[1]. Stworzył monografie Stanisławowa i Halicza, nie wydane przed wojną, zarchiwizowane w formie rękopisów[1].
Po wybuchu II wojny światowej trafił do Krakowa (jego rodzina została deportowana przez sowietów w głąb ZSRR)[1]. W trakcie okupacji niemieckiej był czynny w tajnym nauczaniu w Krakowie oraz w działaniach konspiracyjnego TNSzWiŚ[1][2]. Działał w Narodowej Organizacji Wojskowej i w Armii Krajowej[2].
Był sekretarzem[2], a w okresie od 18 stycznia 1945 roku do kwietnia 1945 roku pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego Komitetu Ziem Wschodnich[7]. Od października 1945 do maja 1946 sprawował funkcję redaktora pisma „Biuletyn Kresowy”. Za działalność w KZW został skazany na karę śmierci wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie 1 października 1947 (rozprawie przewodniczyli mjr Roman Abramowicz jako przewodniczący, ppłk Wacław Solka i mjr Bolesław Bogusz jako ławnicy). Wyrok nie został wykonany, a kara została zamieniona na dożywocie[1][2]. Po 10 latach uwięzienia został zwolniony z odbywania kary w 1956[1]. Był pracownikiem naukowym Biblioteki Jagiellońskiej i Archiwum UJ na stanowisku adiunkta[3][1][2], a ponadto udzielał się w redakcji „Słownika Bibliograficznego”[1][2]. Zajmował się dziejami obozu narodowego i Narodowej Demokracji, gromadząc materiały, które trafiły do Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie[1]. Publikował prace w zakresie historii oraz prawa, jak również artykuły w czasopismach, np. w „Tygodniku Powszechnym”, często prostując zafałszowania historyczne dokonywane przez komunistów[3][1]. Część prac została ogłoszona na emigracji pod pseudonimem „Mariusz Kułakowski”[1].
Był żonaty z Zofią (1903–1985), miał syna Wojciecha (1936–2015)[3][8].
Zmarł 1 września 1976 w Krakowie[2][3][8], pochowany 6 września 1976 na cmentarzu Rakowickim[3][1] (kwatera XXVIA-8-21)[8].
Wybrane publikacje
edytuj- Księga pamiątkowa pierwszego Gimnazjum Państw. im Mieczysława Romanowskiego w Stanisławowie wydana z okazji uroczystości jubileuszowych i zjazdu b. uczniów w dniach 21 i 22 września 1928 roku (1928, współautor).
- Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień (dwa tomy).
- Inwentarz akt Senatu Akademickiego Uniwersytetu Jagiellońskiego 1849–1939 (1963).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Adam Treszka. Śp. Józef Zieliński. „Biuletyn”. Nr 31, s. 79–81, Grudzień 1976. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 31, s. 99, Grudzień 1976. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b c d e f Józef Zieliński, Nekrologi. „Dziennik Polski”. Nr 202, s. 2, 6 września 1976.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 44.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 504.
- ↑ Joanna Pisulińska, Doktoraty historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza 1918–1939, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 1, red. Jerzy Maternicki, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2004, s. 233–249.
- ↑ Lucyna Kulińska, Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947, 2001.
- ↑ a b c Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Józef Zieliński. rakowice.eu. [dostęp 2018-11-07].
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Joanna Pisulińska, Doktoraty historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza 1918–1939, [w:] Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. 1, red. Jerzy Maternicki, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2004, s. 233–249.
- Jerzy Wyrozumski, Zieliński Józef [w:] Słownik historyków polskich, Warszawa 1994, s. 579.