Józef Wereszczyński (1530–1598)

Józef Wereszczyński
Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	1530 ; Zbaraż
Data śmierci	1598
	Biskup kijowski
Okres sprawowania	1592-1598
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	1592
Sakra biskupia	brak danych

Józef Wereszczyński herbu Korczak (ur. 1530 w Zbarażu, zm. 1598) – polski pisarz polityczny, polemista, moralista i kaznodzieja, biskup kijowski.

Życiorys

Urodził się prawdopodobnie w Zbarażu, w roku 1530, jako syn Andrzeja, podsędka chełmskiego, pochodzenia ruskiego, i Anny z Jarowskich (Jaroskich lub Jarockich). Wychowywał się i kształcił w Krasnymstawie. Nie wiadomo bliżej, gdzie uzyskał doktorat teologii. Przed 1577 został kanonikiem chełmińskim. W 1581 został opatem klasztoru benedyktynów w Sieciechowie. W roku 1587 popierał kandydaturę Zygmunta Wazy. W 1592 został biskupem kijowskim.

Twórczość

Jego twórczość przypomina typową w tym czasie formę kazania politycznego. Ostrzegał przed niebezpieczeństwem ze strony muzułmańskiej Turcji, polecał rozbudowę szkoły rycerskiej i zagospodarowanie lub kolonizację ziem wschodnich. Pisał także traktaty moralistyczne.

Ważniejsze dzieła

Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a obmierzłym wydmikuflom świata tego, Kraków 1585, drukarnia A. Piotrkowczyk; fragmenty przedr. J. Krzyżanowski i K. Żukowska-Bilip Dawna facecja polska (XVI-XVIII w.), Warszawa 1960
Wizerunek na kształt kazania uczyniony: o wzgardzie śmierci i świata tego nędznego, Kraków 1585, drukarnia A. Piotrkowczyk, (zawiera ustęp biograficzny), poz. 1 i 2 są po części plagiatami z M. Reja.
Adhortatio... ad Regni Poloniae proceres, Kraków 1587, drukarnia A. Piotrkowczyk, (mowa, przekł. łaciński S. F. Klonowica)
Ad nobilitatem R. P. et M. D. Lit. de eligendo novo rege, Kraków 1587, (mowa, przekł. łaciński S. F. Klonowica)
Kazania albo ćwiczenia chrześcijańskie^[1], Kraków 1587, drukarnia A. Piotrkowczyk; przedr. (wraz z kilku innymi kazaniami wyd.: Kraków 1585) I. Hołowiński pt. Kazania, Petersburg 1854
Reguła, to jest nauka albo postępek dobrego życia króla chrześcijańskiego, Kraków 1587, drukarnia A. Piotrkowczyk; przekł. łaciński: S. F. Klonowic pt. Regula id est institutio seu cursus vitae cuiusque regis Christiani^[2], Kraków 1588; jest to po części plagiat z M. Reja Żywot człowieka poczciwego (rozdz. 3, księga 2), wchodzącego w skład Zwierciadło...
Droga pewna do prędszego i snadniejszego osadzenia w ruskich krainach pustyń Królestwa Polskiego, Kraków 1590, drukarnia A. Piotrkowczyk; przekł. rosyjski: A. W. Storożenko, Kijów 1895
Ekscytarz... do podniesienia wojny świętej przeciwko Turkom i Tatarom jako głównym nieprzyjacielom wszystkiego chrześcijaństwa, Kraków 1592, drukarnia A. Piotrkowczyk
Publika... tak ze strony fundowania szkoły rycerskiej synom koronnym na Ukrainie, jako też Krzyżakom według reguły maltańskiej, Kraków 1594, drukarnia A. Piotrkowczyk (I. Hołowiński, K. J. Turowski podają błędnie tytuł: Pobudka ze strony fundowania szkoły rycerskiej)
Pobudka na Jego Cesarską Miłość wszystkiego chrześcijaństwa, jako też na Jego K[rólewską] M[iłość] Króla Polskiego tudzież też na Jaśnie Oświeconego Kniazia Wielkiego Moskiewskiego do podniesienia wojny świętej spólną ręką przeciw Turkom i Tatarom^[3], Kraków 1594, drukarnia A. Piotrkowczyk (wiersz)
Sposób osady nowego Kijowa i ochrony niegdy stolice Księstwa Kijowskiego od niebeśpieczeństwa wszelakiego, Kraków 1595, drukarnia A. Piotrkowczyk; przekł. rosyjski: A. W. Storożenko, Kijów 1895
Votum... ze strony podniesienia wojny potężnej przeciwko cesarzowi tureckiemu^[4], Nowy Wereszczyn 1597 (I. Hołowiński, K. J. Turowski podają błędnie tytuł: Pobudka ze strony podniesienia wojny).

Wydania zbiorowe

Pisma polityczne, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858, Biblioteka Polska, seria III, zeszyt 4-6, (tu m.in. pozycje: 6, 9, 11-12)
Pisma treści moralnej^[5], wyd. K. J. Turowski, Kraków 1860, Biblioteka Polska, seria IV, zeszyt 27-28, (tu m.in. pozycje: 1-2).

Listy

Do nieznanej z nazwiska osoby, brak daty, wyd.: W. A. Maciejowski Piśmiennictwo polskie, t. 3 dod., Warszawa 1852; K. J. Turowski w wyd.: "Pisma polityczne", Kraków 1858, Biblioteka Polska, seria III, zeszyt 6, nota II (z podobizną podpisu)
Do J. Zamoyskiego, dat. w Nowym Wereszczynie 15 października 1593, wyd. w: S. Żółkiewski Listy, wyd. T. Xże L. (T. Lubomirski), Kraków 1868
Do Stanisława Żółkiewskiego, kasztelana lwowskiego, dat. w Nowym Wereszczynie 7 kwietnia 1594, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900, s. 305-307 (z podobizną podpisu).

Przypisy

↑ Kazania albo Cwiczenia chrześcijańskie na XVIII niedziel z wykładem tak na Ewangelie iako też na XII członkow wiary chrześcijańskiey wydane przez Księdza Iozepha Wereszczynskiego [...], opata sieciechovvskiego [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .
↑ Regvla id est Institvtio sev cvrsvs vitae cvivsqve regis christiani edita per [...] Iosephuvm Wereszczynski diuina ordinatione abbatem Sieciechouien[sem]. [online], Reguła to jest Nauka albo postępek dobrego życia króla chrześcijańskiego, polona.pl [dostęp 2019-01-26] .
↑ Pobvdka na Jego Cesarską Miłość wszystkiego krześcijaństwa jako też na jego k.m. krola polskiego, tudziesz też na jasnie oswieconego kniazia wielkiego moskiewskiego do podniesienia woyny świetey spolną ręką przeciw Turkom i Tatarom trabiona przez x. Josepha Wereszczyńskiego [...] biskupa kijowskiego a opata sieciechowskiego [...] [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .
↑ Votvm x. Jozefa Wereszczyńskiego [...] biskupa kijowskie[g]o a opata sieciechowskiego, ze strony podniesienia woyny potężney przeciwko cesarzowi tureckiemu bez ruszenia pospolitego, a iżby każdy gospodarz zostawszy w domu swoim mogł beśpiecznie zażywać gospodarstwa swego. Ich m. panom posłom na seymie warszawskim w roku 1597 na pismie podane. [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .
↑ JózefJ. Wereszczyński JózefJ., Pisma treści moralnej [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

Bibliografia

Krzysztof Rafał Prokop, Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV-XVIII w. Szkice biograficzne, ISBN 83-911918-09-6, Biały Dunajec – Ostróg 2003.
PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 .
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 383-385

Linki zewnętrzne

Józef Wereszczyński – dzieła w bibliotece Polona

[1] Kazania albo Cwiczenia chrześcijańskie na XVIII niedziel z wykładem tak na Ewangelie iako też na XII członkow wiary chrześcijańskiey wydane przez Księdza Iozepha Wereszczynskiego [...], opata sieciechovvskiego [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

[2] Regvla id est Institvtio sev cvrsvs vitae cvivsqve regis christiani edita per [...] Iosephuvm Wereszczynski diuina ordinatione abbatem Sieciechouien[sem]. [online], Reguła to jest Nauka albo postępek dobrego życia króla chrześcijańskiego, polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

[3] Pobvdka na Jego Cesarską Miłość wszystkiego krześcijaństwa jako też na jego k.m. krola polskiego, tudziesz też na jasnie oswieconego kniazia wielkiego moskiewskiego do podniesienia woyny świetey spolną ręką przeciw Turkom i Tatarom trabiona przez x. Josepha Wereszczyńskiego [...] biskupa kijowskiego a opata sieciechowskiego [...] [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

[4] Votvm x. Jozefa Wereszczyńskiego [...] biskupa kijowskie[g]o a opata sieciechowskiego, ze strony podniesienia woyny potężney przeciwko cesarzowi tureckiemu bez ruszenia pospolitego, a iżby każdy gospodarz zostawszy w domu swoim mogł beśpiecznie zażywać gospodarstwa swego. Ich m. panom posłom na seymie warszawskim w roku 1597 na pismie podane. [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

[5] JózefJ. Wereszczyński JózefJ., Pisma treści moralnej [online], polona.pl [dostęp 2019-01-26] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]