Wikipedia

Józef Unszlicht

Józef Unszlicht, ros. Иосиф Станиславович Уншлихт (ur. 19 listopada 1879 w Mławie, zm. 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą) – polski i sowiecki działacz komunistyczny pochodzenia żydowskiego, ps. „Jurowski, Leon”, „Technik”, z wykształcenia inżynier.

Józef Unszlicht
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1879
Mława, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

29 lipca 1938
Kommunarka, RFSRR, ZSRR

podpis
Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru
Multimedia w Wikimedia Commons
Pogrzeb Michaiła Frunzego (1925). W pierwszym rzędzie od lewej widoczni: Grigorij Zinowjew, Józef Unszlicht, Aleksiej Rykow, Aleksandr Jegorow, Klimient Woroszyłow
Józef Unszlicht 1935

Życiorys

edytuj

Ukończył Szkołę Techniczną im. Wawelberga i Rotwanda[1]. Od 1900 roku należał do SDKPiL. Działalność polityczną rozpoczynał jako student przybyły do Krakowa, gdzie organizował wysyłkę „Czerwonego Sztandaru” – pisma SDKPiL na ziemie zaboru rosyjskiego[2]. Od 1906 roku należał do SDPRR. W 1907 roku uczestniczył w V zjeździe SDPRR. W latach 1911–1913 był członkiem władz SDKPiL w guberni warszawskiej i władz okręgowych partii w Łodzi. Od końca 1911 roku należał do przywódców grupy „rozłamowców” w SDKPiL skupionych w Komitecie Warszawskim skonfliktowanym z Zarządem Głównym SDKPiL[3]. Więziony był (kilkakrotnie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej) i zsyłany za działalność rewolucyjną. W październiku 1917 roku jako jeden z reprezentantów bolszewików wszedł w skład Rady Państwowej, tzw. przedparlamentu, która miała sprawować funkcję władzy ustawodawczej do czasu zwołania Konstytuanty[4].

Był uczestnikiem przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Piotrogrodzie, członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej. Po przewrocie bolszewickim pracował w Radzie Wykonawczej w Irkucku i Komitecie irkuckim SDPRR. Na listopadowym zjeździe Rad wybrany został w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego[5]. Na I Konferencji grup SDKPiL w Rosji został wybrany do władz organizacji[5]. Występował przeciwko Leninowi w sporze wewnątrz partii bolszewickiej dotyczącym podpisania pokoju z Państwami Centralnymi w Brześciu w marcu 1918 roku[6]. Od kwietnia 1918 do stycznia 1919 roku był przewodniczącym Kolegium do Spraw Jeńców i Uchodźców (Центральная коллегия по делам пленных и беженцев, Центропленбеж)[7]. W maju 1918 roku został członkiem kolegium Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych[8]. Od roku 1918 był współorganizatorem Armii Czerwonej. Od stycznia 1919 roku zasiadał we władzach CKW grup KPRP w Rosji. Uznawał, że mimo ustanowienia władz partii w Polsce CKW grup KPRP w Rosji ze względu na „większe doświadczenie rewolucyjne” powinno kierować pracą partyjną w kraju[9]. W lutym 1919 roku został członkiem Rady Wojskowo-Rewolucyjnej Polski odpowiadając za sprawy finansowe i Wydział Werbunkowy[10].

W roku 1919 został członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Litwy i Białorusi. Organizował oddziały Armii Czerwonej na Litwie i Białorusi. Był komisarzem ludowym ds. wojskowych oraz członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej Litewsko-Białoruskiej Republiki Rad. Został również członkiem prezydium Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad Robotniczo - Chłopskiej Republiki Litewsko - Białoruskiej oraz członkiem Biura Politycznego (5-osobowego) KC RKPLiB[11].

W 1919 roku był zwolennikiem przeniesienia do Polski rewolucji z pomocą Armii Czerwonej[12]. Brał udział w walkach z Wojskiem Polskim w czasie wojny polsko-bolszewickiej, w okresie kwiecień – grudzień 1919 był członkiem Rewolucyjnej Rady Wojennej 16 Armii, a od grudnia 1920 do kwietnia 1921 był członkiem Rady Wojskowo-Rewolucyjnej Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Ciężko ranny podczas podróży inspekcyjnej na froncie[13]. Jednocześnie od roku 1920 pracował w Biurze Polskim KC RKP, a latem 1920 roku został członkiem Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego w Białymstoku (tzw. Polrewkom). Był jednym z organizatorów Polskiej Armii Czerwonej.

W latach 1921–1923 był wiceprzewodniczącym Czeka (od 1922 GPU), w latach 1923–1925 członkiem Wojskowej Rady Rewolucyjnej, szefem zaopatrzenia Armii Czerwonej, a w roku 1924 członkiem Komisji Rewizyjnej WKP(b). W latach 1925–1930 był zastępcą komisarza ludowego spraw wojskowych i przewodniczący Rady Wojennej Republiki i zastępcą komisarza ludowego (ministra) Marynarki Wojennej, jednocześnie od roku 1927 przewodniczącym paramilitarnego Osoawiachimu. W latach 1930–1933 był zastępcą przewodniczącego Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej, a w latach 1933–1935 szefem Głównego Zarządu Lotnictwa Cywilnego, następnie sekretarzem Rady Związkowej CIK ZSRR.

Delegat na IX, X, XII, XIV–XVII zjazd RKP(b)/WKP(b).

W okresie wielkiej czystki 11 czerwca 1937 roku został aresztowany przez NKWD i oskarżony o współpracę z polskim wywiadem. Mimo tortur nie przyznał się do winy, dlatego nie został wykorzystany – jak początkowo planowano – w procesie pokazowym. 28 lipca 1938 roku został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na śmierć z zarzutu stworzenia organizacji kontrrewolucyjnej, szpiegostwa i przygotowywaniu aktów terroru. Stracony 29 lipca 1938 roku w miejscu egzekucji Kommunarka, został pochowany anonimowo[14][15].

Odznaczenia: Order Czerwonego Sztandaru.

Jego bratem był Julian Unszlicht, ksiądz katolicki, a siostrami: Zofia Unszlicht-Osińska i Stefania Brun, żona krytyka literackiego i działacza komunistycznego Juliana Bruna.

Książki

edytuj
  • Ustawodawstwo społeczne pod rządami Józefa Piłsudskiego w Polsce (1927).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 52.
  2. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 73.
  3. ↑ Stanisław Sławomir Nicieja „Julian – Leszczyński – Leński” Książka i Wiedza 1979, s. 48.
  4. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 192.
  5. ↑ a b Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 204.
  6. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 203.
  7. ↑ Центропленбеж / Центрэвак / Главное управление принудительных работ (ГУПР) при НКВД РСФСР.
  8. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 206.
  9. ↑ Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 177.
  10. ↑ Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918–1920” PWN 1971, s. 207.
  11. ↑ Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918 – 1920“ PWN 1971, s. 236-240
  12. ↑ Norbert Michta „Julian Marchlewski – Polska, Naród, Socjalizm” PWN 1975, s. 395.
  13. ↑ Walentyna Najdus „Lewica polska w Kraju Rad 1918 – 1920“ PWN 1971, s. 242
  14. ↑ Nikołaj Iwanow: Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937–1938, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 271–273.
  15. ↑ Уншлихт Иосиф Станиславович.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Józef_Unszlicht&oldid=74907438”