Józef Lewicki (oficer)
Józef Maciej Lewicki[a] (ur. 1 stycznia 1882 w Utoropach, zm. 1 maja 1964 w Łodzi[2]) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, rzeźbiarz, burmistrz Kosowa Huculskiego w II Rzeczypospolitej.
| |
 podpułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1 maja 1964 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1930 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
komendant PKU |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Utoropach, w ówczesnym powiecie kosowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefata, oficera wojsk powstańczych 1863, i Emilii z Filipowiczów[3][4][5][b]. W latach 1895–1899 uczył się rzeźbiarstwa w Szkole Przemysłu Drzewnego w Kołomyi[7]. W 1901 ukończył c. k. Gimnazjum w Stanisławowie[5][4]. Do 1904 studiował rzeźbę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie[5], gdzie był uczniem Konstantego Laszczki. Następnie do 1905 uczył się w Akademii Wiedeńskiej, Monachium, Florencji i w Paryżu. W 1905 zamieszkał w Żabiem (obecnie Werchowyna) na oraz pomieszkiwał w zakładzie zdrojowo-kąpielowym w Burkucie. Odbywał liczne wędrówki po regionie Huculszczyzny, w celu poznania zwyczajów Hucułów, zyskując przydomek „rzeźbiarza Hucułów”, ze względu na utrwalanie w rzeźbie mieszkańców regionu. W 1910 podjął pracę jako nauczyciel modelowania rzeźbiarskiego w Bursie Grunwaldzkiej we Lwowie[7].
Latem 1906 wystawiał swoje prace we Lwowie – eksponował około 20 gipsowych rzeźb, polichromowanych na zielono i brunatno, m.in. autoportrety, portrety dziewcząt huculskich i figuralne kompozycje Chłopiec na skale, Pastuszek z fujarką, Pochód, Zaduszki, Taniec Hucułów, W karczmie. Kolejne wystawy jego prac miały miejsce we Lwowie w latach 1910–1914[7].
W latach 1912–1914 należał do Polskich Drużyn Strzeleckich we Lwowie. Podjął studia na Politechnice Lwowskiej i został asystentem na tej uczelni.
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich 4 września 1914. Służył w 2 pułku piechoty w składzie II Brygady. Został mianowany chorążym piechoty 4 listopada 1914. W tym czasie został instruktorem w legionowej Szkole Podchorążych. Od maja 1915 służył w 4 pułku piechoty w składzie III Brygady, gdzie był dowódcą plutonu w 8 kompanii II batalionu. Został awansowany do stopnia podporucznika piechoty 20 sierpnia 1915, następnie do stopnia porucznika piechoty 1 lipca 1916. Po kryzysie przysięgowym w 1917 został wcielony do c. i k. armii.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 2. lokatą w korpusie oficerów administracji, dział naukowo-oświatowy[8][9]. W listopadzie 1924 został przeniesiony do 78 pułku piechoty w Baranowiczach na stanowisko dowódcy III batalionu[10][11]. 1 grudnia tego roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty[12]. W czerwcu 1925 został przeniesiony do 54 pułku piechoty w Tarnopolu na stanowisko dowódcy III batalionu[10][13]. W marcu 1926 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie na stanowisko kierownika Referatu Przysposobienia Wojskowego[14]. W maju 1928 został przeniesiony do 52 pułku piechoty w Złoczowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[10][15][16]. W styczniu 1929 został odkomenderowany na kurs dowódców pułków w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, a w kwietniu tego roku przeniesiony na stanowisko pełniącego obowiązki komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień Złoczów[10][17]. Z dniem 28 lutego 1930 został przeniesiony w stan spoczynku[18].
Od 1934 do końca lat 30. sprawował urząd burmistrza miasta Kosów Huculski. W 1937 objął funkcję prezesa obwodu Obozu Zjednoczenia Narodowego. Pełnił funkcję prezesa oddziału Związku Legionistów Polskich w Kosowie[19]. Od 17 września 1939 do 3 lipca 1945 przebywał na terytorium Królestwa Rumunii jako uchodźca[20].
Zmarł 1 maja 1964 w Łodzi[21]. Został pochowany w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi[2].
W 1915 ożenił się z Marią z domu Voise[4], z którą miał dwie córki: Hankę Wiktorię (ur. 23 marca 1927) i Jadwigę (ur. 15 września 1928)[22][6].
Twórczość
edytujLewicki tworzył grafiką użytkową, rzeźby oraz reliefy. Jego rzeźby trójwymiarowe były utrzymane w nurcie naturalizmu, impresjonizmu i symbolizmu. Należą do nich m.in.:
- Autoportret przy stole (1906),
- Autoportret (1911),
- Pożegnanie (1912, gips, LGS),
- Modlący się chłopiec (1913).
Tworzył również bliskie secesji płaskorzeźby, plakiety i ceramiki, w których posługiwał się kompozycyjnymi skrótami, asymetrią, płynnością linii i symboliką. Dla przedstawianych na reliefach postaci tłem zazwyczaj był krajobraz karpacki. Do jego realizacji należą m.in.:
- Prządka (1906),
- Hucułka pędząca owce (1906),
- Autoportret z kijem podróżnym (1906),
- Maria Bartusówna (1910, gips, LGS, wariant – na pomniku poetki na Cmentarzu Łyczakowskim),
- Rybak (1912)[21].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7583[23]
- Krzyż Niepodległości – 9 listopada 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[24]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[22]
- Złoty Krzyż Zasługi[4]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[22]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[22]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[4]
- Odznaka „Za wierną służbę”[22]
- Odznaka pamiątkowa „Orlęta”[22]
- Swastyka 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich[22]
Uwagi
edytuj- ↑ W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Józef I Lewicki”, w celu odróżnienia od innego oficera noszącego to samo imię i nazwisko, a mianowicie Józefa II Lewickiego (ur. 26 kwietnia 1893), kapitana rezerwy 51 pułku piechoty[1].
- ↑ Józef Lewicki w wypełnionym przez siebie 24 lipca 1945 arkuszu ewidencji personalnej podał, że urodził się w roku 1880. Podana przez niego data została poprawiona na rok 1889[6]. Rok urodzenia 1889 widnieje na stronie internetowej billiongraves.com[2], natomiast rok 1880 w pracy Ûrija Birûl'ova[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 270, 519, 1411.
- ↑ a b c Józef Lewicki 1 January 1889 - 1 May 1964 w BillionGraves GPS Headstones | BillionGraves [online], billiongraves.com [dostęp 2023-11-09].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4.
- ↑ a b c d e Łoza 1939 ↓, s. 173.
- ↑ a b c Lewicki Józef Maciej. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-11-10].
- ↑ a b Kolekcja 2 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d Birûl'ov 2007 ↓, s. 214.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 367.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1411.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 305, 344.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 732.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 264.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 marca 1926. Dodatek „Obsada personalna przysposobienia wojskowego”, s. 2.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 140.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 66, 164.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 marca 1929 roku, s. 100.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 31 grudnia 1929 roku, s. 441.
- ↑ Związek Legionistów Polskich 1936-1938. Sprawozdanie Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich. Warszawa: 1938, s. 76.
- ↑ Kolekcja 2 ↓, s. 5.
- ↑ a b Birûl'ov 2007 ↓, s. 215.
- ↑ a b c d e f g Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352.
Bibliografia
edytuj- Lewicki Józef Maciej. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.59-5003 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-31].
- Lewicki Józef Maciej. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7988 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-13].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Ûrij Birûl'ov: Rzeźba lwowska od połowy XVIII wieku do 1939 roku. Od zapowiedzi klasycyzmu do awangardy. Toruń: Stowarzyszenie Sztuki Nowoczesnej, 2007.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.