Izydor Szaranewycz
Izydor Szaranewycz, wzgl. Szaraniewicz (ur. 16 lutego 1829 w Kozarze[1], zm. 3 grudnia 1901 we Lwowie) – ukraiński[2][3] historyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, członek Akademii Umiejętności w Krakowie.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek krajowy czynny |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUczęszczał do Gimnazjum w Brzeżanach. W latach 1848-1850 studiował filozofię i teologię[a] (według innych danych został absolwentem w 1851[4]) na Uniwersytecie Lwowskim, był także słuchaczem Uniwersytetu Wiedeńskiego[b]. W latach 1855-1856 uczył historii w gimnazjach w Przemyślu i we Lwowie[c].
W 1864 obronił doktorat, a w 1871 habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim (rozprawa habilitacyjna Kritische Blicke in die Geschichte der Karpathenvölker im Alterthume und im Mittealter); w latach 1871-1873 był docentem w Katedrze Historii Austriackiej tej uczelni[5], od 1873 – profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Historii Austriackiej[6][d].
Zajęcia na Uniwersytecie Lwowskim prowadził do 1899, pełniąc dwukrotnie funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego[e]. Wchodził także w skład Komisji Egzaminacyjnej na nauczycieli gimnazjalnych i szkół realnych. Od 1882 wybierany na seniora Instytutu Stauropigiańskiego we Lwowie, założył przy nim w1889 roku Muzeum Archeologiczne gromadzące ukraińskie zabytki, szczególnie sztuki cerkiewnej[7].
Od 1872 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie; uczestniczył aktywnie w pracach Akademii, prowadził m.in. korespondencję z sekretarzem generalnym AU Józefem Szujskim. Należał także m.in. do Towarzystwa Halicko-Ruskiej Maticy, Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie oraz Towarzystwa "Proswita"[potrzebny przypis]. Był członkiem Rady Miejskiej Lwowa[5].
Uniwersytet Kijowski nadał mu tytuł doktora honoris causa[5]. W 1889 roku papieskim Krzyżem "Pro Ecclesia et Pontifice"[8] oraz w 1899 roku Orderem Żelaznej Korony III klasy[9].
Jego zainteresowania naukowe obejmowały historię średniowieczną Polski, historię średniowieczną Kościoła na Rusi oraz archeologię pradziejów Galicji[potrzebny przypis]. Badał m.in. rolę Kościoła prawosławnego w Polsce w XV i XVI wieku; interesował się życiem i działalnością Jerzego Eliaszewicza[f] i Józefa Szumlańskiego[g]. Przeprowadził badania szkieletów ludzkich i przedmiotów z cmentarzysk prahistorycznych w Czechach i Wysocku. Prace Szaraniewicza pozostawione w rękopisie skompletował i wydał Antoni Petruszewicz[potrzebny przypis]. Jednym ze znanych uczniów Szaraniewicza był Ludwik Finkel[10].
W nekrologu krakowski „Czas” napisał:
"Ś.p. Izydor Szaraniewicz był z pochodzenia i przekonania Rusinem, nawet należał do tak zwanego stronnictwa "twardych". Dalekim był jednak, jako człowiek nieprzeciętnej wiedzy, od wszelkiego szowinizmu i nienawiści narodowej. (..) Najlepszym tego dowodem są prace w języku polskim i chętny, czynny udział w pracach Akademii krakowskiej"[11]
Wybrane publikacje
edytujOgłosił około 30 prac naukowych, m.in.:
- Starodawnij Galicz (1860)
- Starodawnij Lwow (1861)
- Istorija Galicko Wolodimirskoj Rusi (1863)
- Sprawy kościelne na Rusi za Kazimierza Wielkiego (1863)[12]
- Ruś i Podole od roku 1450-1500 (1868)
- O starodawnych historycznych przejściach przez Karpaty i przez San (1869)
- Rys wewnętrznych stosunków Galicyi wschodniej w drugiej połowie XV wieku (1869)
- Bitwa pod Podhajcami w Galicyi w roku 1667 (1870)
- O źródłach służących do głębszego poznania kraju ojczystego (1870)[13]
- Początki słowiańskie u stoków Karpat (1870)
- Rzut oka na beneficja Kościoła ruskiego za czasów Rzeczypospolitej Polskiej (1875)
- Patryjarchat wschodni wobec Kościoła ruskiego i Rzeczypospolitej Polskiej (1879)[14]
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kozara, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 537.
- ↑ N. Bułyk. Формування української археології в Галичині у ХІХ столітті: Ісидор Шараневич (1829–1901). W: Матеріали і дослідження з археології Прикарпаття і Волині: Збірник наукових праць. Вип. 13. 2009, s. 307–321. (ukr.)
- ↑ Środowisko historyków lwowskich w latach 1860-1918
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Archidiœceseos Metropolitanæ Graeco-Catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1871. Leopoli, 1871, s. 223.
- ↑ a b c Ludwik Finkel: Historya Uniwersytetu Lwowskiego. Lwów: 1894, s. 236.
- ↑ Alfred Toczek. Aktywność historyków sensu stricto w działalności katedr Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Lwowskiego (1860–1918). „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia VIII (2010)”. 89. s. 5. ISSN 2300-3057. (pol.).
- ↑ Dr. Izydor Szaraniewicz Kurier Lwowski 1901 nr 337 s. 2-3
- ↑ Ordery papieskie Kurier Lwowski 1889 nr 103 s. 3
- ↑ Telegramy Kuriera Lwowskiego. Wiedeń Kurier Lwowski 1899 nr 226 s. 2
- ↑ Teofil Modelski. Ludwik Finkel. Zarys biograficzny.. „Kwartalnik Historyczny”. 46, s. 103, 1932.
- ↑ Ś.p. Izydor Szaraniewicz. „Czas”. 280, s. 2, 5 grudnia 1901.
- ↑ Izydor Szaraniewicz, Kościelne sprawy na Rusi za rządów Kazimierza Wielkiego [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
- ↑ Izydor Szaraniewicz, O źródłach służących do głębszego poznania dziejów kraju ojczystego : (rzecz czytana na posiedzeniu oddziału Lwowskiego Tow. Pedagogicznego dnia 15 kwietnia 1870) [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
- ↑ Izydor Szaraniewicz, Patryjarchat wschodni wobec kościoła ruskiego i rzeczypospolitej polskiej [!] : ze źródeł współczesnych [online], Osobne odb.: Rozprawy Akademii Umiejętności. T. 8, 10., polona.pl [dostęp 2019-07-17].
Bibliografia
edytuj- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985.
- Козловский С. История Галицко-Волынской Руси в исследованиях И.И. Шараневича. W: Древность и Средневековье: вопросы истории и историографии: материалы I Всероссийская конференция студентов, аспирантов и молодых учёных (Омск, 28-30 октября 2010г.). Омск : Изд-во Омского государственного университета им. Ф. Достоевского, 2010, s. 151–154. (ros.)