Izasław Frenkel

Izasław Frenkel (ur. 28 grudnia 1929 w Łęczycy, zm. 21 lipca 2020 w Warszawie) – polski ekonomista, profesor nauk ekonomicznych, specjalista demografii społeczno-ekonomicznej (głównie: procesy demograficzne na wsi, wiejski rynek pracy oraz zatrudnienie w rolnictwie). Wieloletni pracownik Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.

Izasław Frenkel

Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1929 Łęczyca
Data i miejsce śmierci	21 lipca 2020 Warszawa
Zawód, zajęcie	ekonomista, demograf
Tytuł naukowy	profesor nauk ekonomicznych
Alma Mater	Moskiewski Uniwersytet Państwowy im. M.W. Łomonosowa
Odznaczenia

Życiorys

Grób prof. Izasława Frenkela na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie

Izasław Frenkel urodził się 28 grudnia 1929 roku w Łęczycy, w rodzinie pracowniczej. Ojciec, Henryk Frenkel, był księgowym; matka, Stefania z domu Szulc, pracowała jako pielęgniarka. Do 1939 roku Izasław mieszkał w Łodzi, gdzie rozpoczął naukę szkolną. Pod koniec 1939 roku rodzina Frenklów, jako uchodźców spod okupacji niemieckiej, przebywała do 1941 r. z niewielkimi przerwami w Białymstoku. Pozostały okres II wojny światowej spędził w Związku Radzieckim, m.in. w kołchozie w obwodzie saratowskim (w pobliżu Wołgi), gdzie ukończył szkołę podstawową i rozpoczął naukę w szkole średniej, którą później kontynuował w wielokrotnie ewakuowanym sanatorium dla chorych dzieci.

Po zakończeniu wojny, w 1946, powrócił razem z rodziną do Łodzi, gdzie w 1948 roku zdał maturę w 1. Miejskim Gimnazjum i Liceum. Od lipca do końca sierpnia 1948 roku, po uzyskaniu uprawnień traktorzysty, orał ugory na Ziemiach Odzyskanych w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich, w powiecie pyrzyckim. W okresie jesień 1948–wiosna 1949 był w Młodzieżowych Brygadach Międzynarodowych w Jugosławii, z którymi budował kolej. W latach 1948–1953 studiował na Uniwersytecie Moskiewskim im. Łomonosowa na Wydziale Ekonomii Politycznej, gdzie zdobył z wyróżnieniem tytuł magistra ekonomii. Po powrocie do Polski, w 1953 roku, został skierowany do pracy w Szkole Partyjnej przy KC PZPR, w której pracował do 1957 roku na stanowisku asystenta w Katedrze Ekonomii Politycznej.

W 1959 roku zawarł związek małżeński z Weroniką. W 1968 roku urodził się syn: Marek.

W latach 1957–1969 pracował na stanowisku starszego radcy w Komisji Planowania przy Urzędzie Rady Ministrów, w niewielkim Zespole Planów Perspektywicznych, który był kierowany przez prof. Michała Kaleckiego. Zespół ten został rozwiązany w 1968 roku, a Izasław Frenkel zwolniony z pracy kilka miesięcy później. Miało to związek z planowaną przez niego emigracją. Pomysł wyjazdu jednak porzucił, decydując się pozostać w kraju.

W latach 1969–1971 pracował w Zakładzie Badań Rejonów Uprzemysławianych PAN. Od 1971 roku rozpoczął pracę w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, gdzie w latach 90. był kierownikiem Pracowni Badań Demograficznych. W okresie 1990–1991 równolegle pracował w Głównym Urzędzie Statystycznym.

W 1968 roku uzyskał tytuł doktora nauk ekonomicznych na podstawie rozprawy pt. „Dynamika zatrudnienia w rolnictwie w procesie rozwoju gospodarczego Polski 1950-1960”. W 1980 roku, na podstawie dorobku naukowego oraz publikacji „Zmiany zatrudnienia w rolnictwie w latach 1970–1974”, uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk ekonomicznych w zakresie demografii społeczno-gospodarczej wsi i rolnictwa. Oba przewody, doktorski i habilitacyjny, prowadzone były w Instytucie Ekonomiki Rolnej. W 1993 otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych.

Współpracował jako ekspert z Bankiem Światowym, Międzynarodową Organizacją Pracy, ośrodkiem demograficznym Uniwersytetu Princeton, Komisją Ludnościową ONZ, Europejską Komisją Gospodarczą ONZ oraz szeregiem instytucji krajowych.

Jako doradca-konsultant brał udział w zespołach przygotowujących w GUS programy spisów powszechnych oraz Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL).

Przez szereg kadencji był członkiem sekcji demografii gospodarczej Komitetu Nauk Demograficznych PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN oraz Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej PAN.

Dorobek naukowy

Dorobek naukowy Izasława Frenkla obejmuje ponad 130 pozycji opublikowanych oraz prawie 100 prac niepublikowanych, głównie ekspertyz i recenzji.

W pracach Frenkla, wyróżniających się precyzją metodologiczną, znajdują się między innymi rozważania na temat zmian zasobów pracy w rolnictwie indywidualnym, zmian zatrudnienia rolniczego, skali i znaczenia marginalnych zasobów pracy itp. Wprowadził rozróżnienie aktualnych (przy obecnej strukturze agrarnej) oraz potencjalnych (powstałych w wyniku zmian strukturalnych rolnictwa) nadwyżek zasobów pracy w stosunku do rzeczywistych potrzeb pracy w gospodarstwach indywidualnych. Analizował również zmiany reprodukcji zasobów pracy na wsi związane z nakładaniem się procesów przejścia demograficznego, falowania demograficznego oraz migracji w przekroju wieś-miasto.

W roku 1995 ukazał się „Atlas demograficzny i społeczno-zawodowy obszarów wiejskich w Polsce” pod red. I. Frenkla i A. Rosnera. Była to publikacja nowatorska nie tylko na krajowym rynku, wykorzystująca technikę komputerową przetwarzania danych statystycznych i tworzenia na ich podstawie plików graficznych – map. Atlas był rezultatem współpracy z Paolem Santacroce i Annalizą Conte z Uniwersytetu w Wenecji.

Wybrane publikacje

• Frenkel Izasław (1961). Employment problems in Polish agriculture. International Labour Review ILO, 83 (2), 156-178.
• Frenkel Izasław (1974). Tendencje zmian zatrudnienia w rolnictwie polskim w latach 1950–1970. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
• Frenkel Izasław (1985). Dynamika i zmiany w strukturze demograficznej ludności chłopskiej w latach 1960–1982. Cz. I Studia Demograficzne, 3, 3-42..
• Frenkel Izasław (1986). Dynamika i zmiany w strukturze demograficznej ludności chłopskiej w latach 1960–1982. Cz. II. Studia Demograficzne, 1, 13-51.
• Frenkel Izasław, Rosner Andrzej (red.) (1995). Atlas Demograficzny i Społeczno-Zawodowy Obszarów Wiejskich w Polsce. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Polskie Towarzystwo Demograficzne. ISBN 83-901912-2-9.
• Frenkel Izasław, Rosner Andrzej (1998). Perspektywy przemian struktury zatrudnienia ludności wiejskiej. Wieś i Rolnictwo, 1 (98), 22-31. Link
• Frenkel Izasław (2003). Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Dekada przemian. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN (Seria: Problemy Rozwoju Wsi i Rolnictwa)
• Frenkel Izasław (2009). Regionalne zróżnicowanie zatrudnienia ludności w gospodarstwach rolnych. Studia Obszarów Wiejskich, 18, s. 107–131.
• Frenkel Izasław (2009). Zmiany zatrudnienia i źródeł utrzymania ludności w gospodarstwach rolnych w latach 2005–2007. Wieś i Rolnictwo, 4 (145), s. 50–66.
• Czarnecki Adam, Frenkel Izasław (2014). Counting the ‘invisible’: Second homes in Polish statistical data collections. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 7 (1), s. 15–31. DOI: 10.1080/19407963.2014.935784
• Frenkel Izasław (2015). Przemiany demograficzne i aktywność ekonomiczna ludności wiejskiej w latach 2010–2013. Wieś i Rolnictwo, 2 (167), s. 33–62.
• Frenkel Izasław (2016). Prognoza demograficzna Polski do 2050 roku ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich. Wieś i Rolnictwo, 1 (170), 19-58. DOI: 10.7366/wir012016/03

Nagrody i wyróżnienia

Wielokrotnie wyróżniany odznaczeniami resortowymi i państwowymi za swoją pracę naukową i zaangażowanie w pracach eksperckich, w tym m.in.:

• Odznaką honorową „Za zasługi dla statystyki PRL”
• Medalem Polskiej Akademii Nauk „Za szczególne zasługi dla rozwoju nauki polskiej i światowej, związane ze społeczną rolą nauki”;
• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2000)
• Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011)

Bibliografia

• WorldCat Identities
• Uroczystość 60-lecia pracy zawodowej Profesora Izasława Frenkla w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa
• Frenkel, I. (2014) „Publikacje jubilata 1957–2013 (wybór)”, Wieś i Rolnictwo, 1 (162), s. 25–33. Dostępne na:
• Wydanie poświęcone Jubileuszowi 60-lecia pracy zawodowej Profesora Izasława Frenkla (2014), Wieś i Rolnictwo, 1 (162). Dostępne na:
• Rosner, A. (2021) „Wspomnienie o Profesorze Izasławie Frenklu”, Wieś i Rolnictwo, (2 (191), s. 7–11. doi: 10.53098/wir022021/00.