Izabela Jaruga-Nowacka
Izabela Walentyna Jaruga-Nowacka (ur. 23 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku[2]) – polska polityczka i działaczka społeczna.
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Izabela Walentyna Jaruga-Nowacka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 sierpnia 1950 |
| Data i miejsce śmierci |
10 kwietnia 2010 |
| Pełnomocnik rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn | |
| Okres |
od 17 grudnia 2001 |
| Przynależność polityczna | |
| Przewodniczący Unii Pracy | |
| Okres |
od 24 kwietnia 2004 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Wiceprezes Rady Ministrów | |
| Okres |
od 2 maja 2004 |
| Przynależność polityczna | |
| Minister-członek Rady Ministrów | |
| Okres |
od 2 maja 2004 |
| Przynależność polityczna | |
| Minister polityki społecznej | |
| Okres |
od 24 listopada 2004 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Z wykształcenia była etnografką. Aktywność publiczną rozpoczęła w latach 80. w organizacjach feministycznych. Działała na rzecz równouprawnienia kobiet, mniejszości, a także na rzecz państwa neutralnego światopoglądowo. Była posłanką na Sejm II, IV, V i VI (1993–1997, 2001–2010) kadencji, przewodniczącą Unii Pracy i Unii Lewicy. W latach 2001–2004 była pierwszym pełnomocnikiem rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn, następnie wicepremierem w pierwszym i drugim rządzie Marka Belki, w drugim z nich była również ministrem polityki społecznej. Zginęła 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku.
Życiorys
edytujWykształcenie i działalność zawodowa
edytujAbsolwentka XXVIII Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kochanowskiego w Warszawie[3]. Ukończyła studia etnograficzne na Uniwersytecie Warszawskim, później pracowała w Instytucie Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego (1974–1976) i Instytucie Krajów Socjalistycznych Polskiej Akademii Nauk (1976–1986).
Kariera polityczna
edytujW okresie PRL nie należała do organizacji politycznych. Aktywność polityczną rozpoczęła od działań związanych z obroną praw człowieka, w tym szczególnie praw kobiet. Od połowy lat 80. działała w Lidze Kobiet Polskich. Przez dwie kadencje pełniła funkcję przewodniczącej zarządu głównego tej organizacji. W 1991 przystąpiła do Ruchu Demokratyczno-Społecznego, z którego listy wyborczej w tym samym roku bezskutecznie kandydowała w wyborach parlamentarnych.
W 1993 z listy Unii Pracy została posłanką na Sejm II kadencji. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. Była jedną z dwóch posłanek wchodzących w skład delegacji Sejmu RP do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Przewodniczyła też polsko-mongolskiej grupie parlamentarnej (Mongolią zajmowała się naukowo pracując w Polskiej Akademii Nauk). W wyborach w 1997 nie uzyskała reelekcji[4].
Do Sejmu ponownie została wybrana w 2001, uzyskała mandat w okręgu gdyńskim z listy koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy liczbą 23 666 głosów. Przez dwa miesiące była członkinią Komisji Kultury i Środków Przekazu. 29 listopada 2001 została sekretarzem stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w rządzie Leszka Millera, miesiąc później objęła stanowisko pełnomocnika rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn. Pracowała nad przyjęciem przez rząd w 2002 II Krajowego Programu Działań na Rzecz Kobiet.
W pierwszym i drugim rządzie Marka Belki obejmowała stanowiska ministra-członka Rady Ministrów oraz wicepremierem. Zgodnie z rozporządzeniem premiera do jej zadań należała m.in. koordynacja prac Rady Ministrów w zakresie polityki społecznej, równego statusu kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania dyskryminacji, sprawowanie nadzoru nad działalnością Rządowego Centrum Studiów Strategicznych oraz pełnomocnika rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn. W listopadzie 2004 przestała być ministrem bez teki, przeszła wówczas na stanowisko ministra polityki społecznej[5].
Z Unii Pracy odeszła w kwietniu 2005, zakładając nową partię o nazwie Unia Lewicy. Była członkinią komitetu wyborczego Włodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich w 2005. W wyborach do Sejmu w tym samym roku po raz trzeci została posłanką, kandydując z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W październiku tegoż roku zakończyła pełnienie funkcji rządowych. W grudniu 2005 wystąpiła z Unii Lewicy, pozostając osobą bezpartyjną.
W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz czwarty uzyskała mandat poselski, kandydując z listy koalicji Lewica i Demokraci i otrzymując 14 827 głosów. Od kwietnia 2008 zasiadała w klubie Lewica.
Zginęła 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej[6]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 22 kwietnia 2010 w kościele św. Karola Boromeusza. Izabela Jaruga-Nowacka została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 176-5-5[7])[8][9].
Działalność i poglądy
edytujDziałała na rzecz równouprawnienia kobiet (uczestniczyła w tzw. Manifach)[10], państwa neutralnego światopoglądowo oraz zapewnienia równych szans startu życiowego młodzieży poprzez dostępność edukacji. Deklarowała poglądy feministyczne. Wraz ze Zbigniewem Bujakiem prowadziła w 1991 akcję na rzecz referendum w sprawie karalności przerywania ciąży. Uczestniczyła w demonstracjach na rzecz praw osób LGBT.
Określała się jako „polityczka”, „ministra”, „wicepremierka”. Promowała wprowadzanie i upowszechnianie żeńskich form językowych dla nazywania tego rodzaju wysokich stanowisk politycznych[11].
Wyniki w wyborach ogólnopolskich
edytuj| Wybory | Komitet wyborczy | Organ | Okręg | Wynik | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1991 | Ruch Demokratyczno-Społeczny | Sejm I kadencji | nr 1 | 204 (0,03%) [12]
| |
| 1993 | Unia Pracy | Sejm II kadencji | nr 41 | 2642 (1,90%) [13]
| |
| 1997 | Sejm III kadencji | nr 11 | 5530 (0,97%) [4]
| ||
| 2001 | Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy | Sejm IV kadencji | nr 26 | 23 666 (6,14%) [14]
| |
| 2005 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | Sejm V kadencji | 10 492 (2,84%) [15]
| ||
| 2007 | Lewica i Demokraci | Sejm VI kadencji | 14 827 (2,94%) [16]
| ||
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie
edytuj16 kwietnia 2010 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Odrodzenia Polski[17].
W 2001 uhonorowana nagrodą Tęczowego Lauru[10] (za odwagę w głoszonych poglądach i wsparcie udzielane inicjatywom służącym przełamywaniu nietolerancji i ograniczoności społeczeństwa).
W 2010 odsłonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową na gmachu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Warszawie[18]. W 2011 została założona Fundacja im. Izabeli Jarugi-Nowackiej[19], promująca działania równościowe i przeciwdziałająca wykluczeniu. W 2017 jej imieniem nazwane zostało rondo w Słupsku[20].
Poświęcono jej również publikację pt. Drogi równości. Izabela Jaruga-Nowacka – polityk, feministka, działaczka lewicy[21].
Życie prywatne
edytujCórka Nikodema i Reginy[2]. Była żoną Jerzego Nowackiego, rektora Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie. Miała dwie córki: Barbarę i Katarzynę.
Publikacje
edytuj- Izabela Jaruga-Nowacka, Alfabet Jarugi-Nowackiej, Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”, Warszawa 2005, ISBN 83-88353-76-4.
- Izabela Jaruga-Nowacka, Kobieca strona polityki, w: Jan Osiecki, Polaków rozmowy o polityce, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7648-469-3.
Przypisy
edytuj- ↑ Jako minister pracy i polityki społecznej.
- ↑ a b Izabela Jaruga-Nowacka. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2021-03-10].
- ↑ Absolwenci. kochanowski.waw.pl. [dostęp 2019-08-15].
- ↑ a b Serwis PKW – Wybory 1997. pkw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ M.P. z 2004 r. nr 51, poz. 862.
- ↑ Lista pasażerów i załogi samolotu TU-154. mswia.gov.pl, 10 kwietnia 2010. [dostęp 2012-09-06].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZOFIA BARBARA JARUGA-NOWACKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
- ↑ Tam zostali pochowani. tvn24.pl, 28 kwietnia 2010. [dostęp 2020-02-15].
- ↑ Ostatnia droga Izabeli Jarugi-Nowackiej. rp.pl, 22 kwietnia 2010. [dostęp 2010-09-01].
- ↑ a b Ewa Podleśna-Ślusarczyk: Izabela Jaruga Nowacka – wojowniczka o prawa kobiet. kobieta40.pl. [dostęp 2012-09-01].
- ↑ Krzysztof Tomasik: Zmarła Izabela Jaruga-Nowacka. innastrona.pl, 2010. [dostęp 2014-08-30].
- ↑ Wybory do Sejmu w 1991 r.. kbw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ Wybory do Sejmu w 1993 r.. kbw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2001. pkw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2005. pkw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2007. pkw.gov.pl. [dostęp 2024-10-26].
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 40, poz. 587.
- ↑ Walczyła o równość. polskieradio.pl, 15 października 2010. [dostęp 2010-10-17].
- ↑ O Fundacji. jaruga-nowacka.pl. [dostęp 2014-04-03].
- ↑ „Jestem ogromnie wzruszona!” Nowacka dziękuję Biedroniowi za gest w 67. rocznicę urodzin jej mamy. wprost.pl, 23 sierpnia 2017. [dostęp 2017-08-23].
- ↑ Drogi równości. Izabela Jaruga-Nowacka – polityk, feministka, działaczka lewicy. Beata Maciejewska, Katarzyna Kądziela, Zuzanna Dąbrowska (red.). Gdańsk: Fundacja Przestrzenie Dialogu, 2011.
Bibliografia
edytuj- Strona sejmowa posła VI kadencji. [dostęp 2010-04-10].