Inwalida wojenny
Inwalida wojenny – określenie osoby, która doznała trwałego uszczerbku na zdrowiu (stała się inwalidą) wskutek bezpośredniego udziału w działaniach wojennych, bez własnej winy[1].
Inwalidzi wojenni współcześnie na ogół mogą liczyć na opiekę państwa, w którego armii służyli oraz na świadczenia (szczególnie zdrowotne, w tym np. protezowanie) i renty. Tradycja ta ma co najmniej kilka stuleci: np. już w roku 1670 francuski król Ludwik XIV zdecydował o budowie przytułku dla żołnierzy inwalidów[2], uznając, że przedsięwzięcie to poprawi jakość życia niepełnosprawnych weteranów, którzy nie będą zmuszeni do żebractwa lub dopuszczania się kradzieży w celu zapewnienia sobie środków do życia. W niektórych krajach świadczenia inwalidom zapewnia po części macierzysta formacja wojskowa, na przykład francuska Legia Cudzoziemska prowadzi w Puyloubier swój Instytut Inwalidów[3], a do najbardziej znanych amerykańskich ośrodków o podobnym charakterze należy założony w 1909 wojskowy kompleks Walter Reed Army Medical Center w Waszyngtonie.
W niektórych armiach każdy żołnierz, który odniósł obrażenia w związku z pełnieniem służby, otrzymuje automatycznie odznaczenie wojskowe, na przykład żołnierze amerykańscy otrzymują medal Purple Heart. W Polsce tym spośród rannych w czasie walk żołnierzy, których leczenie wymagało interwencji chirurgicznej (a więc wśród nich praktycznie wszystkim inwalidom wojennym), przysługiwało prawo noszenia za ich obrażenia specjalnej odznaki honorowej za rany i kontuzje. Odznaka tego rodzaju, wprowadzona w roku 1920[4], nie była jednak przyznawana po II wojnie światowej z pełną konsekwencją[5], a obecnie przestała de facto obowiązywać w związku z faktem, iż Polska od 1945 pozostaje w stanie pokoju. Jednak wobec uczestnictwa polskich żołnierzy w misjach wojskowych planowane było ponowne wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa takiej odznaki[6]. Sejm proponowaną w tej sprawie przez Senat poprawkę odpowiedniej ustawy odrzucił[7].
Inwalida wojenny w nomenklaturze polskiej to pojęcie różniące się od inwalidy wojskowego, jakim jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju lub w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej[8]. Znaczenie określenia „inwalidy wojennego” w zasadzie zawężone jest do obywateli polskich biorących udział w działaniach wojennych w latach 1939-1945[9] w Wojsku Polskim, armiach sojuszniczych lub w oddziałach partyzanckich.
Pojęcie „inwalidy wojennego” pojawiło się w polskich aktach prawnych już w latach dwudziestych XX wieku[10], a pojęcie "inwalidy wojskowego" dodane zostało w aktach prawnych wydanych po II wojnie światowej.
Żołnierze polscy biorący udział w obecnie toczących się wojnach na świecie, którzy zostaną poszkodowani, doznając trwałego uszczerbku na zdrowiu podczas swojej służby, uzyskują status inwalidy wojskowego.
Inwalidzi wojenni (i wojskowi), a także członkowie ich rodzin (współmałżonkowie i osoby pozostające na utrzymaniu), w świetle polskiego prawa nabywają uprawnienia do rent, a także ulg, zniżek i zwolnień z niektórych opłat (np. ulgi w komunikacji zbiorowej, zniżki w zaopatrzeniu medycznym itp.) oraz dodatków do własnych emerytur, zależnie m.in. od stopnia inwalidztwa.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zastrzeżenie to wyklucza osoby, które mogłyby w czasie wojny dopuścić się samookaleczenia, tzn. zawęża kategorię inwalidów wojennych do osób, których uszczerbek zdrowia pozostaje w związku przyczynowym ze służbą wojskową.
- ↑ Jest to istniejący do dziś Pałac Inwalidów w Paryżu
- ↑ Institution des Invalides de la Légion étrangère. [dostęp 2021-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-11)].
- ↑ Ustanowiona została przez Radę Obrony Kraju 14 lipca 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej, a podczas II wojny światowej restytuowana w roku 1943.
- ↑ Nie wszyscy leczeni chirurgicznie inwalidzi wojenni takie odznaczenie otrzymali.
- ↑ Stenograficzny zapis dyskusji w Komisji Obrony Narodowej senatu Rzeczypospolitej z 30 maja 2007 w sprawie ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach
- ↑ "Sejm nie zgodził się na ustanowienie Wojskowej Odznaki Honorowej", gazeta.pl, 14.6.2007
- ↑ Według ogłoszonego w roku 2002 tekstu jednolitego ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
- ↑ A także tuż po wojnie w walkach z oddziałami UPA i Werwolfu; ponadto w ustawie do kategorii inwalidów wojennych zaliczane są jeszcze osoby, które stały się inwalidami w następstwie zranień lub kontuzji doznanych w związku z: pełnieniem służby w wojskowych oddziałach ludowych w czasie wojny domowej w Hiszpanii lub w okresie internowania w następstwie tej służby; udziałem w obronie Poczty Gdańskiej we wrześniu 1939 r. i w walkach o Cytadelę Poznańską w lutym 1945 r.; uczestniczeniem w konwojach w okresie wojny 1939-1945 w charakterze członka załóg handlowych statków morskich; udziałem w powstaniu wielkopolskim oraz powstaniach śląskich; rozminowywaniem kraju w czasie pełnienia służby w Siłach Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po zakończeniu wojny 1939-1945.
- ↑ M.in. w ustawie z dnia 18 marca 1921 r. (Dz.U. z 1921 r. nr 32, poz. 195) o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i ich rodzin oraz zaopatrzenia rodzin po poległych i zmarłych, których śmierć znajduje się w związku przyczynowym ze służbą wojskową. Zob. ISAP: Inwalidzi wojenni i wojskowi
Bibliografia
edytuj- Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2023 r. poz. 1100)
- "Podstawowe pojęcia z dziedziny prawa kombatanckiego: kombatant, weteran, ofiara represji, osoba represjonowana i inwalida wojenny". udskior.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-22)]., oprac. Jan P. Sobolewski, "Kombatant" nr 1/2005
