Idrija
Idrija (wł. Idria, niem. Idria) – miasto w Słowenii, w regionie Primorska, nad rzeką Idrijca. Administracyjne centrum gminy Idrija. Najstarsze górnicze miasto w Słowenii, ośrodek produkcji koronek.
.jpg) Widok od zachodu z kościoła św. Antoniego Padewskiego | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Gmina | |||||
| Zarządzający |
Bojan Sever | ||||
| Powierzchnia |
14,5 km² | ||||
| Wysokość |
335 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
386 05 | ||||
| Kod pocztowy |
5280 | ||||
Położenie na mapie gminy Idrija  | |||||
Położenie na mapie Słowenii  | |||||
 46°00′04″N 14°01′20″E/46,001111 14,022222
| |||||
| Strona internetowa | |||||
W miasteczku znajduje się nieczynna zabytkowa kopania rtęci wpisana listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia
edytujKiedy w 1490 w miejscu obecnego miasta Idrija dokonano odkrycia złóż rtęci, miasto założyli górnicy z Niemiec i Friuli. Pierwotnie Idrija znajdowała się w granicach Republiki Weneckiej. W 1509 podczas wojny Ligi z Cambrai przeciwko Wenecji została zajęta przez wojska Maksymiliana I Habsburga. Od 1575 kopalnia podlegała bezpośrednio władcy austriackiemu. W latach 1809–13 miasto weszło w skład prowincji Iliryjskich i było okupowane przez wojska francuskie[2]. Po pierwszej wojnie światowej w wyniku układu w Rapallo, Idrija znalazła się w granicach Włoch[3]. Podczas II wojny światowej w latach 1943-1945 okupowane przez Niemcy, po II wojnie światowej znalazło początkowo w brytyjsko-amerykańskiej strefie okupacyjnej[4].
Koronkarstwo
edytuj
W Idriji wykształciła się sztuka tworzenia charakterystycznych koronek klockowych typu tasiemkowego z motywami roślinnymi z użyciem 7 par szpulek[5][6]. Tradycja koronkarstwa rozpoczęła się od 1696, pierwszy sklep z koronkami został otwarty w 1860 przez Štefana i Karolinę Lapajne. W 1876 została otwarta przez austriackie ministerstwo handlu szkoła koronkarstwa cały czas czynna (2015). Po II wojnie światowej produkcja koronek zaczęła powoli spadać, a koronkarstwo stało się zajęciem starszych kobiet, dorabiających sobie w ten sposób do emerytury. Od 1990 po utworzeniu najpierw spółdzielni, przekształconej następnie w przedsiębiorstwo (Čipkarska Šola Idrija) zajmujące się dystrybucją koronek Idrijskich zainteresowanie nimi i ich produkcja zaczęły wzrastać[7][8].
W miejscowej szkole nauka koronkarstwa jest obowiązkowym przedmiotem dla dziewcząt. Co roku odbywa się festiwal koronek z konkursem rękodzielniczych wyrobów koronkarek[2].
Zabytkowa kopalnia rtęci
edytujZabytkowa kopania rtęci wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[9], w skład której wchodzą[10][2]:
- szyb św. Antoniego z kaplicą św. Trójcy (z około 1500)
- szyb Franciszka[11] (1792), czynny do 1999
- dom górników
- dawny spichlerz miejski (1770)
- koło wodne „Kamšt”, o średnicy ponad 13 m (1790)
- kanał odwadniający „Rake”
- zamek Gewerkenegg
Atrakcje turystyczne
edytujW miasteczku znajdują się[2]:
- kościół św. Trójcy (1500)
- kościół św. Antoniego Padewskiego (1678)
- najstarszy budynek teatru w Słowenii (1770)
- budynek szkoły koronkarstwa (1876)
Transport
edytujDo miasteczka można dojechać drogą 102.
Osoby związane z Idriją
edytujW latach 1742–1758 mieszkał tu i pracował jako lekarz i specjalista chemik w przedsiębiorstwie górniczym wydobywającym rtęć Giovanni Antonio Scopoli, włoski naturalista, znany ze swych prac w zakresie flory i fauny Krainy[12].
Od 1769 r. przez cztery lata na stanowisku lekarza pracował tu Baltazar Hacquet, austriacki naturalista pochodzenia francuskiego, badacz Karpat, od 1787 roku profesor historii naturalnej na Uniwersytecie Lwowskim, a od 1805 - profesor chemii i botaniki na Akademii Krakowskiej[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Idrija. Statistični urad Republike Slovenije. [dostęp 2015-10-03]. (ang.).
- ↑ a b c d Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Słowenia. Słoneczna strona Alp. Przewodnik.. Kraków: Bezdroża, 2010, s. 109-113. ISBN 978-83-7661-081-8.
- ↑ TREATY BETWEEN THE KINGDOM OF ITALY AND THE KINGDOM OF THE SERBS, CROATS AND SLOVENES SIGNED AT RAPALLO, NOVEMBER 12, 1920. [dostęp 2015-10-03]. (ang.).
- ↑ UK-PRO_ARS-Mel 2005. Public Record Office - PRO, London. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
- ↑ IDRIJA LACE. Visit Idrija. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
- ↑ Agnieszka Richter: Klasyfikacja koronek klockowych. Agnieszka Richter. [dostęp 2015-10-04].
- ↑ The story of Idrija lace. slovenia.si/. [dostęp 2015-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-12)]. (ang.).
- ↑ Simo Häyrynen, Risto Turunen, Jopi Nyman: Locality, Memory, Reconstruction: The Cultural Challenges and Possibilities of Former Single-Industry Communities. Cambridge Scholars Publishing, 2011, s. 109.
- ↑ Kopalnie rtęci w Almadén (Hiszpania) i Idrija (Słowenia) (Kryt. II, IV / 2012). Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2015-10-04].
- ↑ SIGHTS OF UNESCO. Visit Idrija. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
- ↑ Idrija Mine Museum [online], Culture of Slovenia [dostęp 2024-08-16] (ang.).
- ↑ Branko Soban: A Living Bond between Idrija and Uppsala. [dostęp 2015-10-04]. (ang.).
- ↑ Kazimierz Gajewski: Tatrzańskie panoramy dawniej i dziś. Porównanie panoram z przełomu XIX i XX wieku ze współczesnymi zdjęciami Tatr [w:] Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Seria: Edukacja plastyczna, 2011, z. VI, s. 54-55