Ibrahim Dalliu
Ibrahim Dalliu (ur. 1878 w Tiranie, zm. 25 maja 1952 tamże) – albański hafiz, nauczyciel, działacz narodowy, pisarz, satyryk, teolog i duchowny muzułmański. Jest uważany za jednego z najsłynniejszych albańskich ulemów oraz tłumaczy i komentatorów Koranu[1].
 Ibrahim Dalliu (1947) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
Większość jego utworów literackich została po jego śmierci skonfiskowana przez albańskie władze komunistyczne; rękopisy Dalliu znajdują się w archiwum państwowym[2].
Życiorys
edytujW 1896 roku nauczył się alfabetu albańskiego[2]. Studiował teologię i filozofię w Konstantynopolu[3]; w trakcie studiów angażował się w działalność patriotyczną[4][5]. Przerwał studia prawdopodobnie z przyczyn finansowych[6][7].
W 1901 roku wrócił do Tirany, gdzie pracował jako imam[4] oraz w latach 1903–1904 jako nauczyciel w szkole podstawowej[2][3], założonej w 1898 roku i będącą pierwszą w mieście[6]. W 1908 założył żeńską szkołę pedagogiczną[4][6][2]; jako jeden z pierwszych nauczycieli nauczał w języku albańskim na terenie Imperium Osmańskiego[7]. W 1909 został nauczycielem w nowo założonej szkole w Elbasanie[4][2][3][6].
Był kilkukrotnie aresztowany w latach 1909–1911 przez władze osmańskie z powodu swojej działalności patriotycznej[3][6] więziono go w Manastirze i Salonikach, a w jego meczecie dokonano rewizji, w wyniku której skonfiskowano albańskojęzyczną prasę patriotyczną, materiały dydaktyczne oraz literaturę[4].
Dnia 26 listopada 1912 roku wziął udział w przygotowaniu i przeprowadzenia ceremonii podniesienia albańskiej flagi w Tiranie[4][5][3]. Popierał władzę panującego w 1914 roku Wilhelma zu Wieda[6], natomiast sprzeciwiał się powstaniu chłopskiemu[6]; był również zwolennikiem premiera Fana Nolego[4]. W latach 1924–1926 był redaktorem naczelnym oraz publicystą czasopisma Dajti[4][3], a w latach 30. angażował się w działalność polityczną[6].
W 1944 roku został aresztowany przez komunistów z powodu swojej antykomunistycznej twórczości oraz działalności politycznej; rok wcześniej został wybrany na deputowanego do Zgromadzenia Narodowego[8][3]. Po wyjściu na wolność, w 1945 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel w medresie w Tiranie[4][2][6][9] oraz należał do Związku Pisarzy i Artystów Albanii[potrzebny przypis]. Dwa lata później został ponownie aresztowany[6][9] i 24 lutego 1948 roku skazany za rzekomą działalność antypaństwową na 5 lat pozbawienia wolności, konfiskatę mienia oraz utratę praw publicznych na okres 3 lat; pomimo podeszłego wieku był torturowany[4][3]. Zmarł 25 maja 1952 roku[4] z powodu gruźlicy[6][3].
Wybrana twórczość
edytujElegie
edytuj- elegia dla Avniego Rustemiego (1930)[4][2]
- Ilmihali[2]
- Grenxat e kuqe të Tiranës (1918)
- Dhunti e Ramazanit (1921)
- Texhvidi (1921)
- Dokrrat e hinit (1922)[4]
- Ajka e kuptimeve të Kurani Qerimit (1929)[a]
- Patriotizma në Tiranë (1930)[4][6]
- E lemja dhe jeta e të madhit Muhamed (1934)
- Ç'është Islamizmi? (1935)
- Libri i së falmës (1937)
Wiersze
edytuj- Kreshniku i atdheut
- Besimet e myslimanëve (1937)
Tłumaczenia
edytuj- Tefsiri shqip i Kuranit (z języka arabskiego na język albański; 2 tomy)
- Koran (z języka arabskiego na język albański; 1929)
- Udha Muhamedane (autorstwo Muhameda Bergjiviego; 1936)
Upamiętnienia
edytujImieniem Ibrahima Dalliu nazwano jedną z albańskich szkół niepublicznych.
Dnia 30 maja 2000 roku odsłonięto pomnik Ibrahima Dalliu przed Medresą w Tiranie[7].
Życie prywatne
edytujSyn Mustafy; miał dwóch braci: Hysniego i Alego, którzy również byli imamami[5][3].
Jego siostrzeniec miał na imię Adnan[2].
Uwagi
edytuj- ↑ Opublikowane zostało 7 rozdziałów.
Przypisy
edytuj- ↑ Nordbruch i Ryad 2014 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e f g h i j Kontributi i Hafiz Ibrahim Dalliut për gjuhën shqipe. islamgjakova.net, 2018-03-09. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ibrahim Dalliu. prabook.com. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Agron Tufa: FJALOR ENCIKLOPEDIK I VIKTIMAVE TË TERRORIT KOMUNIST (II D-G). iskk.gov.al, 2013. s. 38–40. (alb.).
- ↑ a b c Hafiz Ibrahim Dalliu, patriot dhe atdhetar. ibrahimdalliu.edu.al. [dostęp 2016-10-12]. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Elsie 2010 ↓, s. 98.
- ↑ a b c Bakiu 2014 ↓, s. 148–149.
- ↑ LIGJVËNËSIT SHQIPTARË NË VITE. parlament.al. s. 12. [dostęp 2022-08-01]. (alb.).
- ↑ a b Elsie 2010 ↓, s. 277.
Bibliografia
edytuj- Robert Elsie, Historical Dictionary of Albania, Lanham, Toronto, Plymouth (Wielka Brytania): The Scarecrow Press, Inc., 2010, ISBN 978-0-8108-6188-6.
- Gazmend Bakiu, Tirana e vjetër: Një histori e ilustruar, Tirana: Mediaprint, 2014, ISBN 978-9928-08-101-8.
- Götz Nordbruch, Umar Ryad, Transnational Islam in Interwar Europe: Muslim Activists and Thinkers, Nowy Jork: Palgrave Macmillan, 2014, ISBN 978-1-137-38704-2, OCLC 876288145.