Wikipedia

Ibis czarny

gatunek ptaka

Ibis czarny (Pseudibis papillosa) – gatunek ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). Występuje na Półwyspie Indyjskim, głównie w Indiach oraz na przyległym obszarze Pakistanu, Nepalu i Bangladeszu. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Ibis czarny
Pseudibis papillosa[1]
(Temminck, 1824)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

pelikanowe

Podrząd

ibisowce

Rodzina

ibisy

Rodzaj

Pseudibis

Gatunek

ibis czarny

Synonimy
  • Ibis papillosa Temminck, 1824
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia

edytuj

Po raz pierwszy gatunek opisał Coenraad Jacob Temminck w 1824. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Ibis papillosa. Holotyp pochodził z nieokreślonej lokalizacji w Indiach lub na Sri Lance. Autor wspomniał, że ibisy czarne były w zbiorach muzeów w Paryżu i w Holandii[3]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ibisa czarnego w rodzaju Pseudibis jako jeden z trzech gatunków. Uznaje go za gatunek monotypowy[4], podobnie jak autorzy HBW. Ibis czarny jest blisko spokrewniony z ibisem szarogłowym (P. davisoni). Bywał łączony z nim w jeden gatunek[5], przykładowo w monografii Storks, Ibises and Spoonbills of the World[6]. Ibis szarogłowy nie ma brodawek na głowie, ponadto jest ona inaczej ubarwiona, a sam ptak – większy[7].

Morfologia

edytuj
 
Ibis czarny w locie

Długość ciała wynosi 60–68 cm, rozpiętość skrzydeł 90–115 cm[5]. Samce są nieco większe od samic. Podstawowym kolorem upierzenia u ibisów czarnych jest ciemny brąz. Obejmuje on tułów, szyję, głowę i skrzydła. Lotki II rzędu są ciemnoniebieskie, połyskliwe, niekiedy pokryte białymi plamkami. Wzdłuż skrzydła biegnie szeroka plama bieli; rozpoczyna się w okolicy pokryw skrzydłowych mniejszych, a kończy za stawem nadgarstkowym. Cecha ta widoczna jest w locie bardzo dobrze, lecz przy zamkniętym skrzydle dostrzec można jedynie cienką linię na krawędzi skrzydła. Ogon ma barwę stalowoczarną. Nogi stosunkowo krótkie, w locie schowane są pod ogonem. Skok opierzony do połowy. Głowę cechuje nieco kanciasty kształt, wieńczy ją trójkątny płat nagiej czerwonej skóry pokrytej brodawkami. Tęczówka od pomarańczowoczerwonej po jaskrawoczerwoną. Zagięty dziób, podobnie jak krótkie nogi, mają barwę rogową. W sezonie lęgowym tęczówka i nogi przybierają barwę jaskrawoczerwoną[6].

Zasięg występowania

edytuj

Zasięg występowania ibisów czarnych obejmuje część Pakistanu (południowo-wschodni Sindh), Nepal i Indie na południe po Tamilnadu i na wschód po północno-wschodni Bangladesz[5]. Stare dane z końca lat 70. XX wieku mówią, że ibisy czarne nie występują w stanie Kerala[8]. Współczesne dane BirdLife International zaprzeczają temu[9]. Istnieje stare wątpliwe doniesienie z Rakhine w zachodniej Mjanmie[5]. Może się ono odnosić do ibisa siwopiórego[6]. W Bangladeszu w 1990 miał status gatunku rzadko zalatującego[10]. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 3,32 mln km²[9]. Ibisy czarne prowadzą osiadły tryb życia. Istnieją jednak przesłanki wskazujące na wędrówki związane z występowaniem monsunów, szczególnie w przypadku dyspersji polęgowej[6].

Ekologia i zachowanie

edytuj

Ibisy czarne zasiedlają podobną niszę ekologiczną, co afrykańskie ibisy białowąse (Bostrychia hagedash). Najchętniej żerują w pobliżu wody, lecz przebywają w różnorodnych wodnych i lądowych środowiskach, szczególnie w płytkiej wodzie, wokół skrajów bagien i innych podmokłych terenów, przy stawach i rezerwuarach, estuariach, skrajach rzek, polach ryżowych, obszarach trawiastych, brzegach rzek i terenach upraw[6]. W Nepalu stwierdzane na wysokości 75–275 m n.p.m., sporadycznie do 915 m n.p.m.[11] W obszarach wolnych od niepokojenia przez człowieka ibisy czarne żerują w pobliżu ludzkich siedlisk, w środowiskach miejskich przy ściekach, wylewających studniach i zalanych polach, na śmietniskach, gnojowiskach[6]. Pojawiają się także w suchszych środowiskach[8][12]. Są mniej zależne od wody niż ibisy siwopióre (Threskiornis melanocephalus)[8].

Zachowanie ibisów czarnych jest różne, zależnie od stopnia niepokojenia ich przez ludzi w danym obszarze. W Indiach nie są płochliwe, żerują niemalże wśród mieszkańców wsi, a spłoszone nierzadko uciekają i wracają kolistym lotem w to samo miejsce. Przemieszczają się chodząc powoli w małych grupach[6] liczących 3–10 osobników, czasami w większych stadach (do 50 sztuk)[8]. Nie przebywają z ptakami innych gatunków z wyjątkiem zbierania się nad padliną i ściekami, gdzie towarzyszą im często czaple złotawe (Bubulcus ibis), wrony orientalne (Corvus splendens) i wielkodziobe (C. macrorhynchos)[6]. Obserwowano je również w towarzystwie kani czarnych (Milvus migrans) i majn brunatnych (Acridotheres tristis)[13].

Pożywienie

edytuj

Pożywieniem ibisów czarnych są płazy, ryby, dżdżownicowate, larwy i imago chrząszczy oraz innych owadów, skorpiony, skorupiaki, jaszczurki i małe węże. Sporadycznie zjadają nasiona, prawdopodobnie częściej niż inne ibisy, co stanowi adaptację do życia w suchszych środowiskach[5]. Zjadają również padlinę[6][14]. Według stanu wiedzy z 2017 o ekologii żerowania i składu pożywienia pozyskiwanego z żołądków ibisów czarnych wiadomo niewiele. Dostępne były głównie ogólnikowe opisy żerowania i badania prowadzone w skali lokalnej[13].

Lęgi

edytuj

W północnych Indiach okres lęgowy trwa od marca do października, w południowych Indiach w późniejszym okresie, lecz pora lęgów zmienna. W Nepalu odnotowano budowanie gniazda w styczniu[5]. Ibisy czarne gniazdują pojedynczo, zwykle wysoko na drzewie, na przykład na figowcu pagodowym (Ficus religiosa) lub innym gatunku figowca. Niemal zawsze gniazdo ulokowane jest obok starego gniazda ptaka szponiastego, być może sępa, lub krukowatego. Nierzadko ibisy czarne lokują gniazdo niedaleko ludzkich siedlisk[6]. Gniazda mają formę dużej platformy z gałęzi liczącej około 35–60 cm średnicy i 10–15 cm głębokości[8]. Często są używane rok po roku pomimo niepowodzeń w lęgach spowodowanych przez wrony orientalne (Corvus splendens) i wielkodziobe (C. macrorhynchos). Kopulacja odbywa się w gnieździe lub na pobliskim drzewie; nigdy na ziemi[6].

Zniesienie liczy 2–4 jaja. Skorupka jest jasna, niebieskozielona, niekiedy z czerwonymi plamkami. Średnie wymiary 59 jaj: 63 na 43,8 mm. Inkubacja trwa 33 dni. Młode karmione są zwracanym pokarmem. Po opierzeniu i opuszczeniu gniazda nadal żebrzą o pokarm[6]. W Radżastanie obserwowano przypadki pojawienia się pomocników lęgowych w okresie suszy[15].

Status i zagrożenia

edytuj

IUCN uznaje ibisa czarnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019)[9]. W 2015 gatunek nie znajdował się na Czerwonej Liście ptaków Bangladeszu[16]. Nie został również wymieniony na Czerwonej Liście ptaków Nepalu w 2017[17]. W 2019 BirdLife International oceniało trend liczebności jako spadkowy[9]. Dane z 2006 roku mówią o liczebności bliskiej 10 tysiącom osobników[18]. Oparte były na raporcie z 1994 traktującym o szacunkach liczebności ptaków wodnych. Wskazywał on liczebność rzędu 10 tysięcy osobników, jednak mogła być niedoszacowana ze względu na zwyczaj żerowania ibisów czarnych w suchszych środowiskach, na przykład uprawach[12].

Ibisy czarne są pożyteczne dla rolnictwa ze względu na zjadanie licznych owadów[13].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Pseudibis papillosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Pseudibis papillosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Coenraad Jacob Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux. 1828 (1824), s. Tabl. 304. (fr.).
  4. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-23]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Matheu, E., del Hoyo, J., Garcia, E.F.J., Bonan, A. & Boesman, P.: Red-naped Ibis (Pseudibis papillosa). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-06-08].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 241–244. ISBN 978-0-12-322730-0.
  7. ↑ Matheu, E., del Hoyo, J., Garcia, E.F.J., Bonan, A. & Boesman, P.: White-shouldered Ibis (Pseudibis davisoni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-06-08].
  8. ↑ a b c d e Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. Wyd. 2. T. 1. Divers to Hawks. Delhi: Oxford University Press, 1978, s. 112–113.
  9. ↑ a b c d Red-naped Ibis Pseudibis papillosa. BirdLife International. [dostęp 2019-06-08].
  10. ↑ William Harvey, W. G. Harvey: Birds in Bangladesh. s. 27.
  11. ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 86.
  12. ↑ a b Perennou i inni, The Asian Waterfowl Census 1987–1991: distribution and status of Asian waterfowl, Slimbridge, UK & Kuala Lumpur, Malaysia: IWRB Spec. Publ. No.24; AWB Spec. Publ. No. 86., 1994 [dostęp 2019-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-09].
  13. ↑ a b c Rajesh & Manoj Kumar. Abundance and feeding ecology of Black Ibis (Pseudibis papillosa) in agricultural fields of Punjab, India. „Journal of Entomology and Zoology Studies”. 5 (4), s. 992-995, 2017.  (zarchiwizowano 9 czerwca 2019)
  14. ↑ Asif N. Khan. Indian Black Ibis Pseudibis papillosa feeding on carrion. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 112 (1), s. 4, 2015. 
  15. ↑ K.C. Soni, A.N. Sharma & V.C. Soni. Drought Induced Nepotistic Behaviour in Indian Black Ibis (Pseudibis papillosa) Inhabiting the Arid Zone of Rajasthan, India. „Our Nature”. 6, s. 47-51, 2008. 
  16. ↑ IUCN Bangladesh: Red List of Bangladesh. T. 3: Birds. 2015. ISBN 978-984-34-0736-8. (zarchiwizowano 11 stycznia 2017)
  17. ↑ Carol Inskipp, Hem Sagar Baral, Tim Inskipp, Ambika Prasad Khatiwada, Monsoon Pokharel Khatiwada, Laxman Prasad Poudyal & Rajan Amin. Nepal’s National Red List of Birds. „Journal of Threatened Taxa”. 9 (1), s. 9700–9722, 2017. 
  18. ↑ Simon Delany & Derek Scott (red.), Waterbird Population Estimates. Fourth Edition [online], 2006, s. 52 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-09].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ibis_czarny&oldid=71194109”