Hyzop lekarski

Hyzop lekarski
	; Hyzop lekarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	hyzop
Gatunek	hyzop lekarski
	Nazwa systematyczna
	Hyssopus officinalis L.; Sp. pl. 2:569. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Hyzop lekarski (Hyssopus officinalis) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Inne nazwy zwyczajowe: izap lekarski, józefek, józefka^[3]. We florze Polski obecnie (2012) klasyfikowany jest jako archeofit, wcześniej uważany był za kenofit^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania to Afryka Północna (Algieria, Maroko), Europa Południowa i Środkowa, Azja Zachodnia (Iran, Turcja) i Kaukaz. Rozprzestrzenił się jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw gdzieniegdzie poza obszarem swojego rodzimego występowania w Europie oraz w Ameryce Północnej^[5].

Morfologia

Pokrój: Niewielki półkrzew, na ogół dorastający do 20–30 cm wysokości (chociaż trafiają się egzemplarze 60–70 centymetrowe).
Liście: Niewielkie, lancetowate lub równowąskolancetowate.
Łodygi: Cienkie, wzniesione ku górze.
Kwiaty: Na szczytach łodyg pojawiają się zwykle w lipcu-sierpniu. Wyrastają z kątów liści w pęczkach po 1–5 sztuk, drobne, o barwie białej, niebieskawej, różowej lub lila.
Owoc: Rozłupka.

Zastosowanie

Surowiec: ziele.
Zawartość: sporo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy^{[potrzebny przypis]}, stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym i dodawany do likierów.
Świeże i suszone liście oraz kwiaty mają przyjemny zapach i gorzko korzenny smak; używane są jako przyprawa do sałat, dań mięsnych i jarzynowych zup.
W lecznictwie ludowym napar z ziela hyzopu zalecany jest jako środek wykrztuśny przy przewlekłym nieżycie oskrzeli, astmie oskrzelowej, schorzeniach przewodu pokarmowego, jako środek przyspieszający gojenie się ran, moczopędny, wiatropędny i pobudzający, napar używany do płukania gardła i przy nadmiernej potliwości. Ziele stosowane jest również w homeopatii^[6].

Udział w kulturze

Hyzop lekarski jest błędnie uważany za hyzop, który w Biblii wymieniony jest 12 razy^[7]. Wszyscy badacze roślin biblijnych są zgodni, że biblijny hyzop to lebiodka syryjska (Origanum syriacum). Utożsamianie hyzopu lekarskiego z hyzopem biblijnym stało się za sprawą błędnego przetłumaczenia w Septuagincie hebrajskiego słowa esov (אזוב מצוי). Hyzop lekarski zresztą nigdy nie występował ani w Egipcie, ani na Ziemi Świętej^[8].

Morfologia
Portret Krzysztofa von Suchtena z gałązką hyzopu w dłoni uznawanego w dawnych czasach za symbol wiary, fizycznej czystości i regeneracji moralnej, 1507, Muzeum Narodowe w Gdańsku^[9]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
↑ P.P. Czikow P.P., J.J. Łaptiew J.J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1983: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 134-135 .
↑ Flovers in Israel. [dostęp 2014-12-22].
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ MarcinM. Latka MarcinM., Portrait of Christoph von Suchten, artinpl [dostęp 2019-07-28] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[3] Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.

[Obce2012-4] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].

[6] P.P. Czikow P.P., J.J. Łaptiew J.J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa 1983: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 134-135 .

[israel-7] Flovers in Israel. [dostęp 2014-12-22].

[rb-8] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[artinpl-9] MarcinM. Latka MarcinM., Portrait of Christoph von Suchten, artinpl [dostęp 2019-07-28] .

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]