Faceliowate

Faceliowate
	; Facelia błękitna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	ogórecznikowce
Rodzina	faceliowate
	Nazwa systematyczna
	Hydrophyllaceae R. Br. in Ker. Gawl.; Bot. Reg. 3: ad t. 242. 1 Dec 1817
	Multimedia w Wikimedia Commons

Faceliowate (Hydrophyllaceae R. Br. in Ker. Gawl.) – rodzina wyróżniana w niektórych systemach klasyfikacyjnych roślin okrytonasiennych w rzędzie ogórecznikowców Boraginales, czasem też w randze podrodziny Hydrophylloideae w szeroko ujmowanej rodzinie ogórecznikowatych Boraginaceae. Obejmuje 12 rodzajów z 250 gatunkami, z czego 210 należy do rodzaju facelia Phacelia. Rośliny te naturalnie występują w Ameryce Północnej i zachodniej części Ameryki Południowej, największe zróżnicowanie osiągając na suchych obszarach południowo-zachodniej części Ameryki Północnej^[2]. W Polsce spotyka się tylko przedstawicieli trzech rodzajów: facelia, faceliowiec i porcelanka – jako rośliny uprawiane lub efemerofity^[3]. Znaczenie użytkowe ma zwłaszcza facelia błękitna uprawiana jako roślina miododajna, pastewna i na nawóz zielony. Rośliny z rodzaju porcelanka Nemophila uprawiane są jako ozdobne. Byliny z rodzaju faceliowiec Hydrophyllum spożywane były jako warzywo przez Indian Ameryki Północnej^[4].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne i byliny o pędach pokrytych włoskami, często sztywnymi i kolącymi, nierzadko też gruczołowatymi^[2].
Liście: Pojedyncze i pierzaste, nierzadko skupione w rozetę przyziemną^[4].
Kwiaty: Zebrane w zwinięte lub jednostronne skrętki. Kwiaty 5-krotne (rzadko 4- lub 6-krotne^[2])^[4]. Kielich wolnodziałkowy^[2]. Korona kwiatu kształtu dzwonkowatego, lejkowatego lub kolista^[4], w pąku skręcona^[2]. Pręciki często nierównej długości, wystające ponad koronę, z nitkami u nasady z wyrostkami^[2]. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków, ale jest jednokomorowa, z dwoma ściennie położonymi łożyskami, na których rozwijają się dwa lub więcej zalążków^[4]. Szyjka słupka osadzona jest szczytowo na zalążni i zwykle co najmniej do połowy jest rozcięta^[2].
Owoce: Torebki o pękających ściankach zawierające nasiona o powierzchni pomarszczonej, guzowatej lub siateczkowatej^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według systemu APG IV z 2016

Jedna z podrodzin (Hydrophylloideae) w jedynej rodzinie wyróżnionej w rzędzie ogórecznikowców Boraginales – w ogórecznikowatych Boraginaceae. We wcześniejszym systemie APG III z 2009 także podrodzina w szeroko ujmowanej rodzinie ogórecznikowatych, o nieznanej wówczas jeszcze pozycji w systemie (incertae sedis)^[5]^[6].

Pozycja systematyczna według APweb

Jedna z 9 rodzin w rzędzie ogórecznikowców (Boraginales), siostrzana dla kladu obejmującego m.in. Namaceae i Heliotropiaceae^[2].

ogórecznikowce

Codonaceae

	Wellstediaceae

	Boraginaceae – ogórecznikowate

Hydrophyllaceae – faceliowate

Namaceae

Heliotropiaceae

	Cordiaceae

	Ehretiaceae

+ incertae sedis: Lennoaceae

Pozycja rodzaju w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa astrowe (Asteridae Takht.), rząd psiankowce (Solanales Dumort.), rodzina faceliowate (Hydrophyllaceae R. Br.).

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), rodzina faceliowate (Hydrophyllaceae R. Br. in Ker. Gawl.)^[7]:

Wykaz rodzajów^[8]

Draperia Torrey ex A. Gray
Ellisia L.
Emmenanthe Bentham
Eucrypta Nuttall
Hesperochiron S. Watson
Howellanthus (Constance) Walden & R. Patt.
Hydrophyllum L. – faceliowiec^[9], czerpatka^[4], wodolist^[3]
Nemophila Nuttall – porcelanka^[4]^[9], nemofila^[3]
Phacelia Jussieu – facelia
Pholistoma Lilja
Romanzoffia Dumortier
Tricardia Torrey ex S. Watson

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 211-212. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Cole TCH.. Angiosperm Phylogeny Group (APG) in jeopardy – Where have the flowers gone?. „PeerJ PrePrints 3:e1517”, 2015.
↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
↑ Crescent Bloom: Hydrophyllaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
↑ List of Genera in HYDROPHYLLACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-12-29] (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 119. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[rutkowski-3] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[encyk-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 211-212. ISBN 83-7079-779-2.

[cole-5] Cole TCH.. Angiosperm Phylogeny Group (APG) in jeopardy – Where have the flowers gone?. „PeerJ PrePrints 3:e1517”, 2015.

[6] Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.

[A-7] Crescent Bloom: Hydrophyllaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).

[8] List of Genera in HYDROPHYLLACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-12-29] (ang.).

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 119. ISBN 978-83-925110-5-2.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]